Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması
513
üstüne yağan derdlerin çoxluğundan yaddaşları tez don vurur.
Şair buna göre de berk narahatdır. Azerbaycanın taleyinde çox
hadiseler baş verib ki, onları heç vaxt yaddan çıxartmaq olmaz.
Müsibetleri unutduqca düşmen de qüvvetlenir. Bu me’nada
Bextiyar Vahabzede poeziyası ana laylasını evezlemelidir:
Dedim, silinmesin
bu qan, bu qada,
Bir de gülle izi
dağ-daşımızdan.
Yalnız bu güne yox,
biz sabaha da
Güzgü tutmalıyıq
yaddaşımızdan.
Yoxsa ne gelecek nesiller, ne de ölenleri ruhu günahlarımızdan
keçer. Şair bir heqiqeti ise “özüm” sözünü tekrarlamaqla üze
çıxardır:
Özümün özüme xeyanetimi
Bu gün men özüme
bağışlayımmı?
Her şeyden el üzülende gözümüzü ümide dikirik. Ümidle
yeyir, ümidle nefes alırıq. Sonsuz ümidlerimiz de kesilse,
dünya gözümüzde qaralar. Lakin tekce ümidle “silahlansaq”
düşmenden torpaqları almaq mümkünsüzleşer. Ümidi ancaq
bir neçe anın tesellisine, özümüze gelme vasitesine
çevirmeliyik. Belke de bu me’nada şair deyir ki:
Heykel qoyun ümide,
Terk etmez bir an bizi.
Arzuya qanad verib,
Odur yaşadan bizi.
Bextiyar Vahabzadenin poeziya dünyasının mövzu dairesinde
neler yoxdur: qem de var, sevinc de; mehebbet de var, mekr
de; sedaqet de var, xeyanet de; razılıq da var, e’tiraz da;
keçmiş de var, bu gün de; merdlik de var, namerdlik de; inam
da var, tereddüd de; heyat da var, ölüm de; cennet de var,
cehennem de; gülüş de var, ağlamaq da; ayrılıq da var, vüsal
Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı
514
da; xeyir de var, şer de; müdriklik de var, nadanlıq da, ucalıq da var,
alçaqlıq da... Amma ikinciler hemişe teslim veziyyetdedir, zirveni feth
etmek cehdleri boşa çıxır, be’zen hökm, servet ellerinde cemlense de
me’nen cılızdır, yoxluğa, puçluğa mehkumdur. Bextiyar senetinin bir
amalı ve ümumileşmiş bir baş qehremanı var - o da İstiqlaldır.
Sevgiden yazanda da şair istiqlal barede düşünmüş ve ömrü
boyu xalqının esil istiqlala çatması uğrunda vuruşmuşdur. Onu zaman
ve tale şairi de adlandırmaq olar. Ne ağrılı, ne de şirinli, ne soyuqlu,
ne de istili anını deyişmek, başqa axara salmaq mümkündü Zamanın.
Şair öz işinde olan Zamanla kelleleşir, çünki:
Nöqsanını üze deyen
namerd deyil,
Kirayede yaşadığın
ev yurd deyil.
Anan sene ögey olsa,
bir derd deyil,
Zaman sene ögey olsa
vay halına!
“Zamanın diri-diri bizi defn etdiyi” dünyadan türkün tarixi taleyini
qaytarmağı umur, çox hallarda meseleni teleb şeklinde qoyur. Hemişe
merdliye arxalanan, haqqa tapınan, qılıncdan çox elme, medeniyyete,
incesenete, Muğama köklenen xalqının namerd dünyada yersiz,
yurdsuz qalması, öz evinde kirayeçi sayılması, torpağından qovulub
çadırlarda ömür-gün çürütmesi, zülm, sitem görse de üstüne “vehşi”
damğasının vurulması onun üsyankarlığını şiddetlendirir. Şairin
narahatlığının bir esas sebebi de odur ki, “Bereket tumu tek dörd ilden
beri Ekirik torpağa biz şehidleri”.
Be’zen camaat arasında bele kelamları eşidirik: “Ne yaxşı ki, Bextiyar
Vahabzade var, yoxsa derdimizi deyen, günümüzü, güzaranımızı
başbilenlere çatdıran olmazdı...” Beli, ne yaxşı ki, Bextiyar sözü,
Bextiyar üsyankarlığı tükenmezdir. Yoxsa dünyada her şey bir rengde
görünerdi. Haqqın yolunu o qeder ot, alaq basardı ki, tapılması
mümküzleşerdi.
Bextiyar Vahabzade tekce Azerbaycan türklerinin deyil, bütün türk
dünyasının bütövlüyü, tamlığıdır. Onun senetinde qırqızın da, özbeyin
de, türkmenin de, qaqauzun da duyğuları, düşünceleri, istekleri eks
olunub.
Bextiyar poeziyası türkün üz ağlığıdır, qılıncdan iti söz çelengidir.
Tesadüfi deyil ki, müasir dünya nesrinin görkemli nümayendesi
Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması
515
Çingiz Aytmatov şairin yaradıcılığını iyirminci yüzilliyin
zirvesi sayır. Çox vaxt biz öz dahilerimizi başqalarının gözüyle
keşf edirik. Lakin bu gün xalqın ekser hissesinin Bextiyar
Vahabzadeye hem şair-senetkar kimi, hem de ictimai xadim
kimi inamı varsa, demeli, geleceye ümidini itirmeyib, bir dizini
yere qoymağa mecbur edilse de, yıxılmayıb, gücünü, ezmini
toplayıb azğın düşmene qalib gelecek, torpaqlarımızı geri
alacaq, birliyimizi te’min edecek...
Bextiyar Vahabzade sevilir, sevilecek de. Evezsiz seneti
özünün ve müasirlerinin heyatına, yaşantılarına güzgü tutub.
O güzgüde her şey olduğu kimi görünür. Heç kes hemin
gerçekliyi eymeye, söze mermerden, qranitden heykel qoyan
böyük senetkara çamuru kelmeye dönderib cızmaqaralarla
leke yaxmağa qadir deyil. Qorxsunlar ki, özleri çamura batıb
itmesinler. Çünki artıq Bextiyar zirvesi iyirminci yüzilden
iyirmi birinci yüz ile boylanır. Yeni esrin poeziyası da onun
ilhamıyla start götürecek.
Bextiyar Vahabzadenin poeziyası ele neheg çıraqdır ki,
nurunu menevi alemin en derin guşesine çatdırmağa qadirdir,
dinleyicilerine haqqın yolunu gösterir, ruhları saflaşdırır. Bu
poeziyanın sadeliyinin içerisinde derin felsefi fikirler gizlenir.
Şeirlerinin poetik strukturuna nezer salanda görürük ki, o,
xalqın universallaşıb ümumbeşeri anlam kimi işlenen
remzlerine daha çox üz tutur. Müasir elmi edebiyyatda
«arxetipik simvol» termini adı ile şerh olunan kateqoriya bedii
metnlerin strukturlarında esas detallardan biri olsa da, nedense,
Azerbaycanda indiyedek araşdırılmamışdır. Ona göre de nezeri
aspektde izahlar vermekle meseleni Bextiyar Vahabzadenin
yaradıcılığında izlemeye çalışacağıq.
Sovet ideologiyasının en mühafizekar çağında bir çox
şeirlerinde onlarla arxetipik simvoldan - isti-soyuq, axşam-seher, tepe-
dağ, derya, göy, ul-duz, deniz, güneş, şaxta, qar, boran ve s. istifade
ederek insanın hansı misiya ile dünyada yaşamasını cesaretle ireli
sürlür. Sair kommunist partiyasının artıq mübarizeye ehtiyac
qalmadığını ireli sürdüyü meqamda dağda şelale kimi çağlamaq
isteyini açıq-aydın beyan edirdi. Çünki xalqının haqqı tapdalanmış,
Yer üzünde Azerbaycan türklerine mexsus mekana şer gözler
dikilmiş, düneni şübhe dumanına bürünmüş, ecdadları danılmış, millet
adı bele zorla elinden alınmışdı. Bütün bunlar ele meharetle yerine
yetirilmişdi ki, üzde fitne-fesad şeklinde görünmür, milli ruhun
öldürülmesi üçün saxta "dostluq", "qardaşlıq" şüarları ireli sürülürdü.
Dostları ilə paylaş: |