kapudan Kılıç Ali Paşa 'nin 1580 'de mimar Sinan 'a
Ayasofya tarzında, şadırvan, musluklar, sebil ( krş. İzzet
Kumbaracılar, istanbul sebilleri, 1941 s. 8), mektep,
medrese ve hamam ile birlikte bina ettirdiği büyük
camidir. Bu camiin sebili karşısında Siyavuş Paşa bir
çeşme yaptırdığı (1632) gibi, Murad IV. 'in
silâhdarlığından sancak beyliğine çıkan Mustafa Paşa da
bir çeşme ve sebil yaptırmıştır (1636). Daha sonra
Ahmed III. tarafından Tophane 'ye Bahçeköyü 'nden su
getirilince ( 1142), Tophane iskelesi sokağı karşısında,
dört cepheli muazzam bir çeşme binaya başlanmış (
1143 ) ve Mahmud I. tarafından ikmâl edilmiştir (1145).
Tophane'de top arabacıları kışlası yanındaki,
Abdülmecid ve Abdülaziz devrinde her sene kadir
alayının yapıldığı Nus-ratiye camii ( Mahmud II.
tarafından vak'a-i hay-riyeden sonra ve onun hâtırasına
izafeten yapılmıştır ; camiin yanındaki Nüsratiye sebili
de, Mehmed Emin Ağa 'nin mimar başılığı zamanında
Mahmud II. tarafından 1825 'te yaptırılmıştı) ile
Tophane 'nin şimâl-i garbisindeki Cihangir camii kayde
değer ehemmiyetli camilerdir. 1559 'da şehzade
Cihangir nâmına babası Kanunî tarafından yaptırılan bu
eâmi 1132, 1136 ve 1238 yangınlarında üç defa yanmış,
fakat 1239 (1823/1824 ) 'da sadrâzam Silâhdar Ali Paşa
tarafından tamir ettirilmiş ve 1307 'de tekrar bugünkü
şeklinde inşa edilmiştir.
Salıp a zarı ve F ı n d ı k l ı . Daha ileride sahilde bir
Aiax mabedi bulunduğu için, Salı-pazarı civarına
Aianteîon, Salıpazarı câmiinin bulunduğu uca ise,
Palinormikon burnu deniyordu. Bunun yakınında
Ptolemaios II. Philadel-phos mabedi vardı.
Fındıklı Tophane 'nin devamı olup, ikisinin
arasında Salıpazarı bir hudut itibar olunur.
SahrPazarı, sonradan Tophane 'de kurulmakta
! olan sah pazarının vaktiyle burada kurulması
BOĞAZİÇİ. 673
sebebiyle bu adı almıştı. Burada son zamanlara kadar bir
iskele vardı (Salı-Pazarı iskelesi) ve Îlyas-Çeiebi,
Cihangir, Alçak-Dam ve Dere-Içi mahalleleri Salıpazarı
semtinden sayılırdı. Burada eskiden oldukça meşhur bir
liman ( Çi-vici-Limanı) ile pazar yeri, Fıudıklı 'nın aslen
bir ticaret merkezi olduğu kanaatini kuvvetlendirmektedir.
Buradaki derede fındık ağaçlarının
bolluğu sebebiyle, bu semtin böyle bir isim almış olması
muhtemeldir (Hammer 'e göre, buradaki bir tüccar
misafirhanesi fon-daco 'dan gelmektedir). Sonradan,
istanbul 'a yakınlığı doîayısiyle, padişahların ve devlet
ricalinin rağbet ettikleri bir yer oldu. Bunlardan bir çoğu
cami, mektep, çeşme ve hamam gibi, eserler
bırakmışlardır. Mahmud Çavuş adında birinin çemenlik
namazgahtan tahvil ettirdiği Çivici-Limanı mescidi ile
derya beylerinden Süheylî Bey 'in yaptırdığı Salıpazarı
camiinden sonra, en mühim tesisler yine derya
beylerinden Arab Ahmed Paşa 'nın zevcesi Peri-zâd
tarafından bahçesine bina ettirilen Hatuniye mescidi,
çeşme (1575) ve tekke ile Mehmed Vusûlî Efendi
(Anadolu kazaskeri; Molla Çelebi, Mîrim-Kösesi ve
Hubbâ-Mollası isimleri ile de mâruftur; ölm. 1590)
tarafında inşa ve sonra buna vakfından bir mektep ve
hamam da ilâve edilen Fındıklı camii bulunmaktadır (
1748 'de Küçük Çelebi-zâde Asım Efendi 'nin İstanbul
kadılığı zamanında, bu camiye müstakil vakıf tâyin
edilmiş ve büyük yangından sonra tamir olunmuştur ).
Bu caminin önüne Koca Yusuf Paşa bir sebil
yaptırmıştır (1787 ). Hatuniye tekkesinin yanına
sadrâzam Bıyıklı Ali Paşa ( ölm. 1169 = 1755/1756), bir
mektep ile bir çeşme yaptırdı. Yine bunun bitişiğinde
aslen sultan sarayı olan büyük sâhilhâne ise, Arab
Ahmed Paşa, Meş-'aleci ibrahim Paşa ve oğlu
müderrislerden Mehmed Esad Efendi, bilâhare, Esma
Sultan kethüdası Ömer Ağa ve Husrev Mehmed Paşa
gibi kimselerin ellerinde bulunduktan sonra (burada
1002 = 1593/1549 tarihinde ingiliz elçisi de oturmuştu ;
krş. Ahmed Refik, XII. asırda İstanbul hayatı, s. 15),
1238 (1822/1823) yangınında tekke ile birlikte
yanmış; bu tekke Husrev Mehmed Paşa tarafında
yeniden yaptırılmıştır.
Bu semtin uzun müddet, bilhassa ilmiye ricaline
merkez olduğu anlaşılmaktadır. Bursa kadılığından
mâzûl Abdullah Efendi ( ölm. 1689 ) 'nin yaptırdığı
Pişmaniye camii, istanbul kadılığından mâzûl Kutb
ibrahim Efendi (ölm. 1073 = 1667/1668 ) 'nin aynı adı
taşıyan mahalledeki Kadı mescidi, Seyid Yahya Efendi'
nin, kendi mahallesinde, bina ettirdiği Emîr-îmam
mescidi, şeyhülislâm Feyzuliah Efendi (ölm. 1698 ) 'nin
buradaki yalısı bunu göstermektedir.
Fındıklı, XVIII, asır başında Damad ibrahim
islâm Ansiklopedisi ~
Paşa tarafından, Salıpazarı 'nda evvelce Kara İbrahim
Paşa yeğeni Osman Bey 'den devlete intikal eden yerde,
Salıpazarı 'ndan ve Gümrükçü Hüseyin Paşa yalısından
yer alınarak, Emnâbâd adı ile bir sâhilsaray inşasından
sonra (1137=1724/1725), daha çok parladı ( bk. Çelebizâde,
s. 347 ). ibrahim Paşa 'nın zevcesi Fatma Sultan 'a
temlik ettirdiği bu yalının yerinde bilâhare yine sultan
sarayları, msl. Mahmud II. 'un hemşiresi Adile Sultan
ile Cemile Sultan yalıları, kurulmuştur ki, Cemile
Sultan yalısı, Çırağan yangınından sonra, 1325 ( 1909 )
'te, meelis-i meb'usana tahsis edilmiş ve bugün bu iki
Dostları ilə paylaş: |