82
II.
WILHELM OCKHAM (ok. 1280- ok.1349):
1.
śycie i twórczość:
- Jako młody człowiek wstąpił do zakonu franciszkanów. Studiował w Oksfordzie,
później nauczał tam, choć zapewne nie uzyskał nigdy tytułu magistra teologii.
- w 1322 r. kanclerz uniwersytetu w Oksfordzie, Jan Lutturell, oskarŜa go o herezje. W
1324 r. Ockham udaje się na dwór papieski do Awinionu, aby wytłumaczyć się przed
Janem XXII ze swoich poglądów. Nie potępiono jednak formalnie Ŝadnej z jego tez.
- W 1327 r. został wezwany do Awinionu generał franciszkanów, Michał z Casena, aby
wytłumaczyć się ze swoich poglądów na temat ubóstwa Chrystusa. Wilhelm wraz z
Michałem i innymi współbraćmi opuszczają dwór papieski i udają się na dwór skłóconego
z papieŜem Ludwika Bawarskiego. Na jego dworze pozostał do końca Ŝycia.
- Pisma:
Komentarz do Sentencji, Summa logiczna, Dialog ( o władzy papieskiej i państwowej), O
władzy cesarzy i papieŜ y.
2.
Nauczanie:
- Ockham był przekonany, Ŝe w świecie istnieją jedynie indywidualne, jednostkowe
byty. Powszechność moŜna przypisać jedynie znakom mówionym, czy pisanym. Jest to
stanowisko nominalizmu.
- Panujący w tamtym czasie umiarkowany realizm pojęciowy Wilhelm uwaŜał „za
najgorszy błąd filozofii”. Umiarkowany realizm pojęciowy głosił, Ŝe istnieją ogólne
nazwy oraz ogólne pojęcia, którym w rzeczywistości coś odpowiada (np. forma rzeczy).
- Zdaniem Ockhama takie stanowisko nie zgadzało się z koncepcją BoŜej Wszechmocy:
gdyby bowiem „koń” był wspólnym elementem wszystkich indywidualnych koni, to Bóg
nie mógłby unicestwić konkretnego konia bez jednoczesnego zniszczenia wszystkich koni
(bo w tym oto konkretnym koniu została zniszczona natura konia). Wszystko, co istnieje
powinno być niezaleŜne od innych rzeczy. KaŜda substancja, cielesna czy niecielesna, jest
autonomicznym bytem.
- Ockham krytykował stanowisko Dunsa Szkota: jego zdaniem nie ma potrzeby
przyjmowania natury wspólnej, jako podstawy dla ujęć ogólnych oraz haecceitas jako
83
racji jednostkowości. Wszystko naleŜy tłumaczyć w sposób jak najbardziej prosty. Była to
tzw. zasada ekonomii myślenia zwana takŜe brzytwą Ockhama. Głosiła ona, Ŝe nie
naleŜy przyjmować większej liczby załoŜeń, jeśli moŜna coś wytłumaczyć w sposób
prostszy.
- Poznanie intuicyjne jest właściwą drogą poznania tego, co jednostkowe. Najpierw jest
to intuicja zmysłowa, której towarzyszy intuicja intelektualna. Poznanie intuicyjne
dotyczy konkretnego, istniejącego przedmiotu, na jego bazie przebiega poznanie
abstrakcyjne, które abstrahuje od istnienia rzeczy i dotyczy terminów, nazw. Poznanie
abstrakcyjne nie jest zatem poznaniem oczywistym i pewnym tak, jak intuicja. Ponadto
nie moŜna mieć abstrakcyjnego poznania tego, co nie zostało ujęte w intuicji.
- Dlatego teŜ Ockham uwaŜał, Ŝe nie mamy pojęcia Boga. Nie mając poznania
intuicyjnego, nie moŜemy teŜ posiadać poznania abstrakcyjnego, a intuicji Boga nie
mamy. Nie moŜna zatem dowieść istnienia Boga a priori, wychodząc z pojęcia Boga, jak
czynił to np. św. Anzelm.
- Zdaniem Ockhama niemoŜliwe jest takŜe aposterioryczne dowodzenie istnienia Boga.
Np. argumenty Tomaszowe postulowały istnienie Boga jako pierwszego Poruszyciela,
pierwszej Przyczyny sprawczej, gdyŜ poszukując poruszyciela czy przyczyny, nie moŜna
iść w nieskończoność. Ockham uwaŜał, Ŝe nic nie przeszkadza, aby w ciągu przyczyn nie
moŜna było iść w nieskończoność. Ponadto, nie musi istnieć tylko jedna przyczyna i nie
musi być ona identyczna z Bogiem.
- Ockham chciał przez to wykazać, Ŝe nie da się udowodnić, Ŝe Bóg jest pierwszą
przyczyną sprawczą czy celową wszystkich rzeczy lub pierwszym poruszycielem. Nie da
się racjonalnie udowodnić BoŜego istnienia. Wszystkie te prawdy naleŜą do sfery wiary.
Podstawowych prawd wiary nie da się zatem udowodnić na drodze racjonalnych dociekań
lecz naleŜy je przyjąć na mocy autorytetu Kościoła.
- W kwestiach moralnych ostateczną podstawą i miarą jest wola BoŜa. Fakt, Ŝe Bóg coś
nakazał, czyni to moralnie dobrym. Bóg moŜe zmienić swoje nakazy, a wtedy i ludzkie
moralne zobowiązania ulegną zmianie.
Podsumowanie: indywidualizm i autonomia rzeczy, nominalizm, brzytwa Ockhama,
intuicja i abstrakcja, niedowodliwość prawd wiary.
84
III.
MISTRZ ECKHART (1260-1328):
1.
śycie i dzieło:
- Urodził się niedaleko Erfurtu (Niemcy), a w r. 1275 wstąpił do zakonu dominikanów.
Studiował najpierw w Kolonii a potem w ParyŜu. Od 1313 jest wikarym generalnym
dominikanów i mistrzem duchowym sióstr w Teutonii. Wówczas rozpoczyna takŜe
wygłaszanie kazań po niemiecku. W latach 1322-25 jest kierownikiem dominikańskiego
studium w Kolonii. Od r. 1325 zaczynają wysuwać przeciwko niemu liczne zarzuty, a w
roku 1326 biskup Kolonii wzywa go przed trybunał inkwizycyjny. Mistrz Eckhart
odwołuje się do papieŜa, ale Jan XXII w roku 1329, juŜ po jego śmierci, potępia 17 jego
tez.
- Dzieła: Kazania, Opus tripartitum (Dzieło trzyczęściowe), Księga boskiej pociechy.
2.
Nauka:
- Koncepcja Boga: Ekhart nazywa najgłębszy Byt BoŜy – Głębią albo Przepaścią Boga,
albo Ja – co podkreśla BoŜą samoistność, samotność i niedostępność. Bóg jest sam, nie
ma niczego poza Nim, gdyŜ stworzenie w porównaniu z Bogiem jest nicością.
- Bóg jako Ojciec wylewa z siebie wszystkie rzeczy. Ten dostępny, udzielający się aspekt
Boga to Bóstwo.
- Bóg jako transcendentny i niedostępny jest niewypowiadalny (apofatyzm).
- Teologia powinna zatem nie tyle poznać Boga, co podnieść duszę do kontemplacji
Boga. Człowiek moŜe zostać podniesiony do widzenia Boga dzięki temu, Ŝe nosi w sobie
BoŜy obraz.
- Aby człowiek stał się w pełni obrazem Boga powinien oczyścić najwyŜszą władzę
swojej duszy, a mianowicie intelekt. To za sprawą intelektu człowiek jest BoŜym
obrazem. Bóg jest takŜe przede wszystkim Intelektem.
- Dzięki intelektowi człowiek moŜe się oderwać od swego „ja”, które podlega czasowi.
Intelekt wyróŜnia człowieka spośród wszystkich bytów stworzonych, od których człowiek
powinien się oderwać. Intelekt jest czysty i nie zmieszany z niczym, a obszarem jego
badania jest on sam. To właśnie w sobie samym intelekt szuka swojej podstawy i źródła,
tj. Boga.
85
- Intelekt jest doskonalszy niŜ wola, bo wola skierowana jest na zewnątrz, a intelekt
pozostaje w obrębie siebie samego. Ponadto wola ujmuje Boga jako najwyŜsze Dobro,
intelekt natomiast ujmuje Boga w Jego nagości i czystości.
- Do widzenia Boga i zjednoczenia z Nim moŜe człowieka podnieść jedynie łaska i tylko
ona pozwala człowiekowi przekroczyć granice jego ludzkiej kondycji.
Podsumowanie: Bóg i Bóstwo, apofatyzm, intelektualizm.
86
STAROś YTNOŚĆ :
1.
Kiedy koń czy się filozofia staroŜ ytna?
2.
Jakie są najwaŜ niejsze okresy filozofii staroŜ ytnej?
3.
Co znaczy termin filozofia?
4.
Co znaczy termin: arche?
5.
Jakie arche przyjmowali: Tales, Anaksymander i Anaksymenes?
6.
Co to jest hilozoizm?
7.
Jakich filozofów nazywamy pluralistami i dlaczego?
8.
Co to jest wariabilizm i kto go głosił?
9.
Jakie własnoś ci przypisał Parmenides bytowi?
10.
Pitagorejska koncepcja duszy.
11.
Na czym polega zasada: homo-mensura (człowiek- miarą ) i kto ją głosił?
12.
Kim byli sofiś ci?
13.
Na czym polegała Sokratejska metoda nauczania?
14.
Na czym polegał Sokratejski intelektualizm etyczny?
15.
Sokratejska koncepcja duszy.
16.
Jakie były etapy w twórczoś ci Platona.
17.
Co to jest idealizm obiektywistyczny?
18.
Jakie cechy przypisywał Platon ideom?
19.
Co to jest natywizm?
20.
Jakie typy poznania wyróŜ niał Platon i jakich przedmiotów one dotyczyły?
21.
Platoń ska koncepcja człowieka.
22.
Jak Platon argumentował za nieś miertelnoś cią duszy ludzkiej?
23.
Jakie częś ci wyróŜ niał w duszy ludzkiej Platon i jakie cnoty przyporzą dkowywał
tym częś ciom?
24.
Jak - według Platona- powstał i jak jest zbudowany ś wiat materialny?
25.
Wymień podstawowe dzieła Arystotelesa.
26.
Jak Arystoteles dzielił filozofię ?
27.
Czym się zajmuje według Arystotelesa filozofia pierwsza?
28.
Jakie typy substancji wyróŜ nił Arystoteles?
29.
Dlaczego musi istnieć Pierwszy nieruchomy Poruszyciel?
30.
Co to jest hylemorfizm?
31.
Jak Arystoteles charakteryzował duszę i jakie typy dusz wyróŜ nił?
32.
Na czym polega empiryzm genetyczny?
33.
Na czym polega ludzkie szczęś cie w opinii Arystotelesa?
34.
Jak w szkołach hellenistycznych dzielono filozofię ?
35.
Z czego, zdaniem stoików, zbudowana jest rzeczywistość ?
36.
Na czym polega stoicki ideał apatii?
37.
Co to jest panteizm i kto go głosił?
38.
Jak zbudowana jest rzeczywistość zdaniem Epikura?
39.
Co to jest hedonizm?
40.
Co to jest epoche i kto to postulował?
41.
Jak sceptycy okreś lali swoje stanowisko, a jak swoich przeciwników?
42.
Kto napisał biografię Plotyna i uporzą dkował jego pisma?
43.
Co to jest hipostaza i jakie hipostazy wyróŜ nił Plotyn?
44.
Kogo nazywamy „ojcem Koś cioła”?
45.
Jak dzielimy patrystykę i dlaczego w taki sposób?
46.
Jak przebiegała duchowa i intelektualna ewolucja ś w. Augustyna?
87
47.
Augustyń ska koncepcja Boga i ś wiata stworzonego.
48.
Jaka była Augustyń ska koncepcja człowieka?
49.
Na czym polega iluminizm?
50.
Jakie dzieła napisał ś w. Augustyn?
ŚREDNIOWIECZE:
1.
Podstawowe nurty myś li ś redniowiecznej.
2.
Co to są „sztuki wyzwolone” i jak się dzieliły?
3.
Podaj Boecjań ską definicję osoby.
4.
Czego dotyczył spór dialektyków z antydialektykami?
5.
Jak rozumiesz słowa ś w. Anzelma: „Wiara poszukują ca zrozumienia”?
6.
Jak przebiegała Anzelmiań ska argumentacja za istnieniem Boga?
7.
Czego dotyczył spór o powszechniki?
8.
Jakie było stanowisko Piotra Abelarda w sporze o powszechniki?
9.
Jak Abelard chciał rozwią zać sprzecznoś ci pomię dzy autorytetami?
10.
Jakie były przyczyny rozkwitu nauki i kultury w wieku XIII?
11.
Jak doszło do powstania uniwersytetów? Jaka była ich struktura?
12.
Jakie były podstawowe formy nauczania na uniwersytecie?
13.
Jak przebiegała w ś redniowieczu recepcja literatury staroŜ ytnej?
14.
Jakie były podstawowe nurty doktrynalne w wieku XIII?
15.
Na czym polegał powszechny hylemorfizm i kto go głosił?
16.
Co to jest contuitio?
17.
Jak przebiega ludzkie poznanie zdaniem ś w. Bonawentury?
18.
Co napisał ś w. Tomasz z Akwinu?
19.
Jak widział relację filozofii do teologii ś w. Tomasz z Akwinu?
20.
Co to znaczy, Ŝ e według Tomasza z Akwinu dusza jest substancją samoistną ,
niezupełną ?
21.
Jak Tomasz argumentował za istnieniem Boga?
22.
Jakie są – zdaniem Tomasza – przymioty Boga?
23.
Jakie złoŜ enia bytowe przyjmował Tomasz z Akwinu w swojej metafizyce?
24.
Jaki byt Tomasz nazywa bytem przygodnym?
25.
Na czym polega Dunsa Szkota koncepcja jednoznacznoś ci poję cia bytu?
26.
Co – zdaniem Dunsa Szkota – decyduje o jednostkowoś ci bytu?
27.
Jaka jest – zdaniem Dunsa Szkota – najdoskonalsza władza ludzkiej duszy i
dlaczego?
28.
Co to jest nominalizm i kto go głosił?
29.
Na czym polega brzytwa Ockhama?
30.
Czy zdaniem Ockhama moŜ liwe jest racjonalne dowodzenie prawd wiary np.
istnienia Boga?
31.
Na czym polega róŜ nica mię dzy Bogiem a Bóstwem u Eckharta?
32.
Jaka jest- według Eckharta- najwyŜ sza władza ludzkiej duszy i dlaczego?
Dostları ilə paylaş: |