lanım , bəqlərim , bodunım
köz
İ,
Kaşı yablaK boltaçı tip saKintım.
Y uğçı, sığ ıtçı Kitan, tatabı bodun başlayu U dar senqün Kelti. Tabğaç
K ağanta İsyi LİKən Kəlti, b ir tüm ən ağı, altu n , Kümüş KərqəKsiz Ke-
lü rti. T üpüt Kağanta Bölön Kəlti. K urıya KÜn batsiKdaKi Soğd, Ber-
çəKər, BuKaraK ulıs bodunta Nənq sənqün oğul tarKan Kəlti. On
ok
oğlım tü rq is Kağanta MaKraç tam ğaçı, Oğuz Bilqə tam ğaçı Kəlti.
KırKiz K ağanta ta rd u ş Inançu çor Kəlti. BarK itqüçi, bədiz yaratığ-
m a b itiq ta ş itqüçi tabğaç Kağan çiKanı Çanq sənqün Kəlti.
Kül tiq in Koy yıİKa y iti yeqirmİKƏ uçdı, toKUzmç ay yiti otuzKa
yoğ e rtü rtim iz . BarKin, bedizin, b itiq taşm biçin yıİKa yitinç ay yi-
ti otuzKa Kop aİKadımız. Kül tiq in edin KirK artuK i y iti yaşm boltı,
tip ... bunça bedizçiq toyğun eltəbər Kəlürti.
Bunça b itiq bitiqm ə Kül tiq in a tısı Yollığ tiqin bitidim . Yeqir-
m i Kün olurıp bu taşKa bu tarmca Kop Yollığ tiq in bitidim .
Iğar oğlanım ızda, toyğunm ızda, KÖKdə iqidür ertiqiz, uça bar-
dm qız. Tenqri tiriq edKİçə. Kül tiq in in altu n m , Kümüşün, ağısm ,
barım m türK çığay Karanm ayığm a to rğ u t b u ... bəqim tiqin yöqərü
te n q ri... ta ş b itid im Yollığ tiqin.
Tərcüməsi:
Tanrı təK göylərdə doğulm uş türK müdrİK xaqanı hal-hazırda
ta x ta çıxdım . Sözümü axıracan eşidin: məndən sonra gələn
k
İ
ç
İ
k
q ardaş və qohum larım , oğlum , birləşm iş qəbiləm, xalqım , sağdaKi
şad, apa bəylər, soldaKi tarK at buyruq bəylər, o tu z ... doqquz oğuz
bəyləri, xalqı bu sözüm ü yaxşıca eşit, möhKəmcə dinlə! Şərqə gündo-
ğana, cənuba g ü n o rtasm a, qərbə günbatana, şim ala gecə yarısm a (bu
aradaKi xalq bütünlÜKİə mənə tabedir. O qədər xalqı... tam təşKİl et-
dim . İndi orad a iğ tişaş yoxdur. TürK xaqanı ÖtÜKən orm anm da otur-
sa elin dərdi olmaz. Şərqə Şandun çölünədəK qoşun çəKdim, dənizə
az qaldı; cənuba Doqquz ƏrsənədəK qoşun çəKdim, Tibetə az qaldı;
Qərbə İnci çaym ı KeçərəK DəmirqapıyadəK qoşun çəKdim, Şimala Yer
BayırKU yerinədəK qoşun çəKdim (bu qədər yerlərə qoşun yürütdüm .
ÖtÜKən orm anm m yaxşı yiyəsi yox im iş, dövlət qurm alı yer (isə
m əhz) ÖtÜKən orm anı imiş. Bu yerdə oturub Tabğaç xalqı ilə düzə-
lişdim . Qızıl, güm üş, taxıl, bol-bol ipəK verən Tabğaç xalqınm sözü
şirin , hədiyyəsi gözəl imiş. Ş irin sözü ilə, gözəl hədiyyəsi ilə aldadıb
uzaq xalqı özünə yaxm laşdırırm ış.
Əsl müdrİK adam lar, əsl cəsur adam lar getm əzm işlər. B ir adam
yanılsa, qəbiləsi, xalqı son nəfərinədəK yanılm azm ış. Ş irin sözünə,
gözəl hədiyyəsinə aldanıb, türK xalqı, çoxluca qırıldm . TürK xalqı,
bir hissən cənuba, Çuğay orm anm a deyil, Tün çölünə yerləşəK deyir.
TürK xalqı, b ir hissəni beləcə orada pis adam lar öyrədirm iş
(
k
İ,)
uzaq isə, pis hədiyyə v e rir, yaxm isə yaxşı hədiyyə v e rir (deyib be-
ləcə öyrədirm iş. M əlum atsız adam lar, o sözə aldanıb, yaxm gedirlər.
(Ona görə də) çoxlu qurban verdin. 0 yerə doğru getsən, türK xalqı,
qırılacaqsaq, ÖtÜKən yerində o tu ru b K arvanlar göndərsən heç bir
dərdin olmaz. ÖtÜKən orm anm da yerləşsən, əbədi dövlət qurub yaşa-
yacaqsan. TürK xalqı, sən yoxsullaşanda aclıq-toxluq barədə düşün-
mürsən; bir doysan, aclıq nədir bilm əzsən. Elə olduğuna görə səni
yÜKSəltmiş xaqanm m sözünə qulaq asm adan h ər yeri dolaşdm , ora-
larda bax beləcə zəiflədin, seyrəldin. O rada qalanlarm tam am ilə əl-
dən-dildən düşərəK dolaşırdı. T anrınm iradəsi olduğu üçün, özüm ün
bəxtim olduğu üçün xaqan oldum . X aqan olub yoxsul, Kasıb xalqı
bütünMKİə bir yerə yığdım , yoxsul xalqı varlı etdim , az xalqı çox et-
dim. Məgər bu sözümdə şişirtm ə varm ı? TürK bəyləri, xalqı, eşidin:
TürK xalqınm dirçəlib dövlət quracağm ı burad a həKK etdim , yanılıb
parçalanacağm ı da burad a həKK etdim . Nə qədər sözüm varsa, əbədi
daşa həKK etdim . Ona baxaraq bilin: İndİKİ türK xalqı, bəyləri, tax-
ta tabe bəylər, axı siz yam lasısm ız. Mən əbədi daş... Tabğaç xaqa-
nm dan naxışçı g ətirtd im . Mənim sözümü sm dırm adı.
Tabğaç xaqanı saray naxışçılarm ı göndərdi. Ona adm a layiq sər-
dabə y aratd ırd ım , içinə, b ay ırm a adm a layiq naxış v u rd u rd u m . Daş
hördürdüm . ÜrəyimdəKİ sözüm ü ...on ox oğullarm a, ta tla ra , təK bu-
nu görərəK bilin, əbədi daş hördürdüm . Bu, yaşam alı isə, indİKİ ya-
şamalı yerdə isə, məhz yaşam alı yerdə əbədi daş hördürdüm , yazdır-
dım. Onu görüb beləcə bilin: o daş...dım . Bu yazını yazan qohumu
Yollığ tig in d ir.
Y uxarıda m avi göy, aşağıda qonur y er yarıldıqda İKİsinin ara-
sm da insan övladı yaranm ış. İnsan övladınm üzərində əcdadım Bu-
mm xaqan, İstəm i xaqan ta x ta oturm uş. O turub türK xalqm ı, döv-
lətini y aratm ış, inKİşaf etdirm işlər.
Dörd tə rə f bütünlÜKİə yağı imiş. Qoşun çəKİb dörd tərəfdəKİ
xalqı tam am ilə almış, tam am ilə özünə tabe etm iş, başlıya baş en-
dirtm iş, dizliyə diz çÖKdürmüş. Şərqdə K adm can ormanmadəK,
qərbdə DəmirqapıyadəK yerləşdirm iş. İKİsinin arasm da yiyəsiz, böl-
güsüz göytürK xalqı məsKun im iş. MüdrİK xaqan imiş, cəsur xaqan
imiş. Ə yanları da müdrİK imiş, cəsur im iş, bəyləri də, xalqı da düz
Dostları ilə paylaş: |