81
kiem, a nie między „katolikiem” a „protestantem”, czy „unionistą” a
„nacjonalistą”
21
”.
Dowodem na to, Ŝe konflikty nacjonalistyczne nie zawsze mu-
szą przybierać dramatyczne formy jest spór lingwistyczny w Belgii,
gdzie kluczową rolę odgrywa nacjonalizm językowy. Wzajemna
niechęć francuskojęzycznych Walonów i Flamandów posługujących
się językiem holenderskim uwarunkowana jest tym, Ŝe grupy te
wywodzą się z róŜnych tradycji kulturowych (łacińskiej i germań-
skiej) a język jest wyrazem manifestacji odrębności mentalnej i
przeciwstawnych interesów. Mimo silnego nacjonalizmu ze strony
Flamandów, wyraźnie określających swoje dąŜenia do stworzenia
tak zwanej „Wielkiej Flandrii” złoŜonej z Belgii i Holandii oraz
terytoriów sąsiadujących
22
, udało się na drodze pokojowej, przy-
najmniej doraźnie, złagodzić spór przekształcając państwo w 1993
roku w federację Flamandów, Walonów i Brukselczyków oraz nada-
jąc holenderskiemu, francuskiemu i niemieckiemu status języka
ogólnokrajowego
23
.
Niestety, przykład Belgii jest raczej wyjątkiem niŜ regułą w po-
dejściu do antagonizmów narodowych, gdzie ciągle jeszcze przewa-
Ŝa stosunek opisany przez jednego z obserwatorów konfliktu w Ko-
sowie: „nie odzywają się do siebie, mijają nie widząc, Ŝyją zupełnie
osobno, w Kosowie Serbowie i Albańczycy stworzyli coś w rodzaju
apartheidu”
24
.
21
TamŜe, s. 250-252.
22
T. Jerzak, Separatyzm i terroryzm o podłoŜu etnicznym w Europie Zachodniej,
http://www.psz.pl/content/view/1132/, 29.10.2007.
23
U. Altermatt, dz. cyt., s. 189.
24
S. Wojciechowski, Konflikt w Kosowie, [w:] W. Malendowski (red.), dz. cyt., s.
271.
82
Szacuje się, Ŝe w 2000 roku na świecie istniało około 5 tysięcy
ludów i narodów, z których niespełna 200 posiada własne państwo, a
prawie 3 tysiące nie chce Ŝyć w ramach państw, w których obecnie
się znajduje i pragnie utworzenia niezaleŜnego organizmu państwo-
wego
25
. Mając to na uwadze trzeba, jak twierdzi T. Mazowiecki, jak
najszybciej odpowiedzieć na pytanie, „jak nie pozostawić pola na-
cjonalizmom oŜywionym przez lęki i zagroŜenia wobec zjawisk,
które niosą współczesne procesy cywilizacyjne, jak ocalać i rozwijać
wartości narodowe w obliczu uniformizującej się kultury i jednoczą-
cego się świata. I jeśli wiec, mimo wszystko historia moŜe być na-
uczycielką Ŝycia – to historia nacjonalizmu być nią powinna
26
”.
3. Nowe napięcia i konflikty w Europie Środkowej i Wschodniej
Konflikty i wojny to kroki milowe historii. To one dają początek
i koniec rządom, autorytetom i epokom, kreując niejako nową rze-
czywistość. Są wypadkową ideologii, partykularnych interesów,
praktyk politycznych oraz nierozwiązanych sporów z przeszłości.
Nie stanowią jednak istoty problemu współistnienia narodów, której
nie moŜna zamknąć w sile artylerii, liczbie uchodźców czy zasięgu
pocisków, ale którą naleŜy rozpatrywać niemal na kaŜdej płaszczyź-
nie ludzkiej aktywności, gdyŜ konflikty nie rodzą się w masach, lecz
w jednostkach, a jak stwierdził Albert Einstein „dopóki na świecie
będzie istniał człowiek będą takŜe wojny”
27
.
25
W. Malendowski, dz. cyt., s. 14.
26
T. Mazowiecki, dz. cyt., s. 6.
27
A. Einstein, List do Philippe Halsmanna, 1947, za:
http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,993008,00.html, 12.04.2008.
83
Na początku XXI wieku doświadczona wojnami minionej epoki
Europa ciągle nie jest wolna od napięć i animozji, z których więk-
szość ma charakter wewnętrzny, jednak, jak pokazuje przykład Bał-
kanów, bardzo łatwo moŜe nastąpić przejście z płaszczyzny we-
wnętrznej na międzynarodową. Wśród najczęstszych przyczyn euro-
pejskich konfliktów wyróŜnić moŜna spory i roszczenia terytorialne,
uwarunkowania ekonomiczno-społeczne oraz antagonizmy narodo-
we
28
, które przeŜywają swój renesans, nierozerwalnie związany z
powrotem nacjonalizmu. Zdaniem Martina M. Szimeczka, słowac-
kiego pisarza i publicysty „tak powaŜnej sytuacji nie było chyba
nawet na początku lat 90., kiedy to nacjonalizm rozpalał tłumy w
Europie Środkowej (…), wtedy moŜna było usprawiedliwić emocje
niepewnością (…) dziś jednak to wynik cynicznej kalkulacji polity-
ków”
29
.
Według szacunków Sebastiana Wojciechowskiego blisko jedna
czwarta obszaru Europy Środkowej i Wschodniej uwikłana jest w
konflikt na którymś ze wspomnianych wyŜej podłoŜy
30
. Jednak trud-
no jest jednoznacznie sklasyfikować przedmiotowo istniejące napię-
cia i konflikty, gdyŜ najczęściej jedna sporna kwestia generuje kolej-
ne. NaleŜy przy tym dodać, iŜ niemal kaŜdy ze współczesnych kon-
fliktów nie jest wolny od tendencji nacjonalistycznych, gdyŜ jak
stwierdził w przemówieniu wygłoszonym w Royal Albert Hall w
28
S. Wojciechowski, Napięcia i konflikty w Europie Środkowo-Wschodniej, [w:] W.
Malendowski (red.), dz. cyt., s. 384.
29
M. Szimeczka, Słowacja i Węgry – powrót nacjonalizmu, „Gazeta Wyborcza”,
29.10.2007, s. 15.
30
S. Wojciechowski, Napięcia…, dz. cyt., s. 384.
Dostları ilə paylaş: |