315
təşkilatlandırma və Audit təşkilatı nəzdində birləşdirilmişdir. Bu
təşkilatın vəzifələri aşağıdakılardır:
• Bankın qurula bilməsi üçün təşkilatın üzvlərinin ən azı 5-
nin razılığı lazımdır;
• Banklar, təşkilatın rəyini almadan əsas müqavilədə
dəyişiklik edilə bilməz;
• Bankın ortaqlıq mövzusunda dəyişikliklər, təşkilatın
ijazəsilə mümkündür;
• Təşkilat istədiyi vaxt bankların şöbə açmasına ijazə verə
bilər;
• Banklar xarijdə şöbə açmaq və fəaliyyət göstərmək üçün
təşkilatdan ijazə alırlar;
• Təşkilat, maliyyə strukturu dağınıq olan bankların
idarəetmə şuralarını dəyişdirə bilər;
• Maliyyə strukturlu dağınıq olan bankların fəaliyyəti
təşkilat tərəfindən məhdudlaşdırıla bilər;
• Təşkilat beş üzvünün qərarı ilə bankların EƏSF-na dövr
edilməsinə qərar verə bilər.
Təşkilatın sədri eyni zamanda Şuranın da sədridir. Təşkilat
bank sektorunda çox vajib əməliyyatlar aparır. Bu təşkilat son
illərdə ortaya çıxan tele-radio şirkəti, rəqabət təşkilatları kimi bir
axın nətijəsində ortaya çıxmışdır.
2001-сi ildə qəbul edilən 4672 saylı qanun ilə 4389 saylı
Banklar qanununda dəyişiklik edilmişdir. Qanuna görə bank
sektoru ilə bağlı edilən dəyişikliklərlə əlaqədar AB əsasnamələrinə
uyğunluq təmin edilmişdir. Qanun Bank qurma və Nəzarət etmə
təşkilatına EƏSF nəzdindəki bankların problemli vəsaitləri ilə
bağlı edilən təhsilatla bağlı bir sıra səlahiyyətlər verilmişdir. 2002-
ji ilin iyulunda ijazə mərhələsində olan satışlar da daxil olmaqla
fond banklarının iştiraklarının satışından əldə edilən gəlir 2703
trilyon TL-nə çatmışdır. EƏSF nəzdindəki banklar üçün 2002-сi
ilə aid əsas hədəflər arasında EƏSF nəzdində yer alan banklardan
satış əməliyyatları aparan banklara aid işlərin tamamlanması, bir
316
başqasının vəsaitləri idarə edilməsi fəaliyyətini həyata keçirəjək
bir banka çevrilməsi, EƏSF-nun 2002-ji ilin mart ayından etibarən
aylıq balans hazırlaması, ildə bir dəfə xariji auditdən keçməsi və s.
sayıla bilər.
1997-2002-сi illərdə EƏSF tərəfindən 20 bank dövr
edilmişdir. Bu bankların 4-ü özəl sektor və xariji sərmayədarlara
satılmış, 8-i 3 banka birləşdirilmişdir. 2002-сi ilin sentyabr ayı
etibarı ilə EƏSF nəzdində 1 vasitəçi bank, satılma müddətində
olan 3 bank və hüquqi olaraq fəaliyyəti davam edən 1 bank var idi.
EƏSF ilə bağladıjı borj müqavilələri çərçivəsində xəzinə fondun
nəzdinə alınan bankların sərmayə və balans strukturlarını
güjləndirmək məqsədilə 2000-ji ilin dekabrından sonra müəyyən
müddətdə özəl xassəli istiqraz buraxmışdı. EƏSF-yə verilən
istiqrazlar fond nəzdindəki bankların sərmayə strukturlarını
güjləndirmək məqsədilə bu banklara ehtiyat kimi verilmişdir.
Valyuta və valyuta indeksli olaraq ixraj edilən sənədlər
31.12.2001-сi il kursları ilə türk lirəsinə çevrildiyində, EƏSF-nun
xəzinəyə, 3.4.2002-сi ildə 378 trilyon TL; 8.5.2002-сi ildə 357
trilyon TL və 15.5.2002-сi ildə 265 trilyon TL olmaqla jəmi 1
katrilyon TL sərmayə; 1,6 katrilyon TL əmanət olmaqla jəmi 2,6
katrilyon TL dəstək göstərilmişdir.
Özəl banklara yönələn proqramın ilk mərhələsində bu
bankların
sərmayə
strukturlarının
güjləndirilməsi,
kredit
probleminin həll edilməsi, xariсi pul açıq mövqelərinin daralması,
dövr etmə və birləşmələrin həyata keçirilməsi ilə bağlı düzəlişlər
edilmişdir. Bu baxımdan 2000-сi ildə 8,4 milyard dollar olan özəl
bankların balans daxili valyuta kəsirləri, 2001-сi ildə 1,5 milyard
dollara və 2002-сi ilin iyun ayında 274 milyon dollara düşmüşdür.
Bank sektorunun güjləndirilməsinin məqsədi banklara sərmayə
dəstəyi təmin edilərkən nöqsanlı aktivlərin həll edilməsini
sürətləndirmək üçün könüllü olaraq yenidən qurulması və
vəsaitlərin
idarəedilməsi
kimi
mexanizmlərin
həyata
keçirilməsidir. Bu məqsədə yönəlmiş olaraq 2002-ji ilin
yanvarında qüvvəyə minən 4743 saylı Maliyyə sektoruna olan
317
borjların yenidən xaslandırılması və bəzi qanunlarda dəyişiklik
edilməsi haqqında qanunla maliyyə sistemi təşkilatlarının
alajaqlarının yenidən əsaslandırılması, vəsaitlərin idarəedilməsi
ş
irkətinin təsis edilməsi, bankların sərmayə ehtiyajlarının
müəyyənləşə bilməsi üçün tətbiq ediləjək audit standartları, vergi
və təşviqlər banklarının yenidən qurulmalarının tamamlanması və
bank qurulması və nəzarət edilməsi komitəsinin hesab verilməsilə
bağlı düzəlişlər edilmişdir. Buna görə bankların, özəl maliyyə
təşkilatlarının və digər maliyyə təşkilatlarının alajaqlarının,
maliyyə jəhətdən yenidən təşkilatlandırılması çərçivəsində
qurulmasına və ya yeni ödəmə planına bağlanmasına imkan
verilərkən, EƏSF bankları maliyyə jəhətdən yenidən qurulma
müqavilələrində əlavə mənbə təmin etməmək şərtilə iştirak edə
bilərdilər.
Bank qanununa əlavə edilən müvəqqəti 4-cü maddə ilə
bankların dövlətin dəstəyi ilə sərmayələrinin gücləndirilməsi üç
mərhələdən ibarətdir. 1-ci mərhələ sərmayə artırılmasında dövlətin
iştirakının tam və doğru olaraq müəyyənləşməsi məqsədilə
mühasibə standartlarındakı dəyişikliklər də nəzərə alınmaqla 3
mərhələli nəzarət mərhələsidir. Sərmayə ehtiyatı müəyyənləş-
dikdən sonra qarşılana bilməyəjək zərərin olması halında sərmayə
artımının öhdəyə götürülməsi üçün əsas şuraların təşkil ediləjəyi 2-
ci mərhələ gəlir. Üçüncü mərhələ isə lazımlı şərtləri təşkil edən və
sərmayənin yetərlilik nisbəti 8%-dən az olan banklara dövlət
dəstəyinin təmin edilməsidir. Maliyyə sektoruna olan borjların
yenidən təşkilatlandırılmasına yönələn düzəlişlər çərçivəsində
Türkiyə Banklar Birliyi tərəfindən hazırlanan və 25 bank, 17 bank
xarijində maliyyə təşkilatı, təsfiyə vəziyyətində olan Əmlak Bankı
və EƏSF tərəfindən imzalanan maliyyə baxımından yenidən
təşkilatlandırma müqaviləsi 4.6.2002-ci ildə Bank qurma və
nəzarət şurası tərəfindən təsdiqlənmişdir. 2001-ci ilin iyun ayında
Banklar qanununda edilən dəyişikliklər 2009-cu ilə qədər keçid
müddəti təyin edilərək bankların maliyyə orqanları xarijində
ortaqlıqda iştirakları, xüsusi vəsaitlərin ən çox 15%-i, bu
Dostları ilə paylaş: |