Microsoft Word bvkm-xopks docx
Yüklə 2,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fiksal risk.
- Analitik göst əricil ər
132 durumunu müəyyən edir. OPEC üzvü ölkələrinin 1983-cü ildə petrolun qiymətini barrel başına 34 ABŞ dollarından 29 ABŞ dollarına salması bütün dünya bazarlarına təsir etmiş qərar idi. Ölkə riski. Beynəlxalq investisiya təhlillərində ən önəmli araşdırma mövzularından birisi ölkə siyasi və iqtisadi riskliyinin müəyyən edilməsidir. Ölkə riskliliyini araşdırmaq üçün dörd ölçü müəyyən etmişdir: 1. Fiksal risk. Dövlət büdcə kəsirlərinin brut milli istehsala nisbəti (GNP) bir risk göstəricisi olaraq qəbul edilir. 2. Nəzarətli valyuta kurs sistemi: güclü valyuta nəzarət sisteminin olması və devalvasiya qorxusu sərmayənin ölkə xaricində qalmasına səbəb olan ünsürlərindən biri sayılır. 3. Məhsuldar olmayan dövlət xərcləmələri. Alınan kerditlərin daha çox istehlakı subvensiya etməsi ölkə riskini artırır.
qaynaqlarının yetərsizliyi və ayrıca səmərəsiz istifadə edilməsi durumu ölkə riskini artırır. Euromoney tərəfindən ölkə risk hesabı aşağıdakı meyarlarla müəyyən edilir: 1) Analitik göstəricilər: iqtisadi göstərici olaraq üç göstərici nisbət diqqətə alınır: Borc xidməti (ixracat/ÜDM, tədiyə balansı) və xarici borc ÜDM. 2) Kredit göstəriciləri: ölkənin ümumi ödəmə gücünü müəyyən etmək üzrə ödəmə qeydiyyatları araşdırılır; 3) Bazar göstəriciləri. Qısamüddətli finansman təmin edə bilmə gücü və ölkənin likvid strukturunu qoruması yanında ikinci bazarlarda bu likvidliyi qoruya bilmə kimi göstəricilərdir. nkişaf etməkdə olan ölkələrə yönəlmiş özəl portfel axınları, son 5 ildə surətlə artmış və bu ölkələrin iqtisadi inkişafı üçün ehtiyac hiss etdikləri finans qaynaqlarını təşkil etmişdir. 1990-cı illərin əvvəllərində bütün beynəlxalq sərmayə axınlarının beşdə biri inkişaf etməkdə olan ölkələrə yönəlmişdir. Sərmayə axınları ilə ilgili bilgilərin məhdud olmasına rəğmən, bunların təməl olaraq özəl qoyulduğu təsbit edilmişdir. Bundan başqa, sərmayə axınla- 133 rının 15-20%-nin doğrudan xarici sərmayə, qalanının isə portfel in- vestisyası şəklində olduğu təsbit edilmişdir. Son illərdə portfel investisiyası axınları, bir neçə inkişaf etməkdə olan ölkədə, özəlliklə Latın Amerikası ölkələrində təmərküzləşmişdir. Meksika həm portfel özqaynaq axınları, həm də istiqraz finans axınlarından ə n çox paya sahib olan ölkə durumundadır. Qısamüddətli investisiyalar, əsas etibarı ilə borclanma alətləri: finansman bonosu bank əmanətləri, qısamüddətli bank kreditləri və qısamüddətli digər alacaq və borclardan ibarətdir. Portfel investisiyaları qısa müddətli qiymətli kağızlarla bərabər dövlət qiymətli kağızları, özəl sektor istiqrazları və səhmlərdən ibarətdir. Adətən, portfel yatırımları qısamüddətli finans aktivləri və portfelə daxil olan finans aktivlərinin likvidliyinin yüksək olması yatırım qoyulan ölkəni hər an tərk edə və dolayısı ilə iqtisadi tarazlıqlar üzərində neqativ təsir yarada bilir.
Dünya bankının «Dünya borclanma cədvəli»nə görə inkişaf etməkdə olan ölkələrə yönəlmiş portfel investisiyaları 1985-ci ildə 2.6 milyrd dollardan 1994-cü ilin sonunda 67.1 milyard dollara çatmışdır. Yeni inkişaf edən bazarlara yönəlmiş fondlar çeşidli formalarda olmuşdur. Bu fonları sektorlar üzrə coğrafi və ya investisiya alətlərinin növlərinə görə çeşidli şəkillərdə təşkil edilmişdir. Ən çox bilinənlər aşağıdakı kimidir: 1. Beynəlxalq portfel investisiya fondları. Adətən bu fondlar yeni inkişaf edən ölkə bazarlarında əməliyyatda olan qiymətli kağızlara investisiya qoyurlar. Bu cür əməliyyatlarla məşğul olan investisiya fondları satın alınan qiymətli kağızların likvidlik dərəcələrini göz önündə tutaraq portfel çeşidləndirilməsi aparar və çoxlu şirkətlərin səhmlərini investisiya qoyarlar. 2. Səhm fondları: (bunlar direkt və ya birbaşa investisiya fondları adlandırılır). Burada məqsəd şirkətin səhmlərinin çoxunu almaqla şirkətin idarə heyətində iştirak etməkdir. 3. Risk sərmayəli fondları. Adətən yeni qurulmuş ş irkətlərin səhmlərinin az bir hissəsini satın alarlar. Burada məqsəd 134 yeni qurulan şirkətlərin gələcəkdəki səhmlərinin dəyərlərinin yüksəlişindən gəlir əldə etməkdir. 4. Yerli investisiya fondları. Yerli institusional investorlar gəlir əldə etmək məqsədilə yerli və digər borcalma alətlərindən portfel təşkil etməyə başlayırlar. Başqa bir qrup iqtisadçılar isə bu artımların səbəbini, yeni inkişaf edən bazarlardakı investisiya imkanlarının «çəkmə təsiri» ilə bağlayırlar. Bu iqtisadçılar bir çox Latın Amerika ölkələrinin borc böhranından sonra həyata keçirdikləri geniş iqtisadi islahatlara diqqət yetirirlər. Bir çox ölkədə tətbiq edilən bu islahatlar investorlar üçün güvən inamlıq imkanı yaratmışdır. Ə slində, portfel axınlarının gerçək səbəbi bu iki görüşün birləşiminə söykənir. 1980-ci illərdə sənaye ölkələrindəki faiz hədlərinin düşməsi və iqtisadi artım sürətinin zəifləməsi, sərmayənin həmin, ölkələrdən qaçmasına yol açmışdır. Ancaq portfel axınlarındakı artımın səbəbi, şübhəsiz, sadəcə ölkə şərt- lərinə bağlı deyildir. Ev sahibi ölkənin kredit dəyərliliyi, qanuni dəyişikliklər, informasiya mənbələrini əldə etmə kimi faktorlar da inkişaf etməkdə olan ölkələrə yönəlmiş portfel axınlarını motivləşdirmək istiqamətində başlıca amillərdir. Sərmayə axınlarının ölkəyə gəlməsini saxlayan iki önəmli daxili şərtin də mövcud olması lazımdır: 1) struktural dəyişmələri ə hatə edən iqtisadi siyasət proqramı; 2) ölkədə sıx pul-kredit siyasətinin tətbiq edilməsi və faiz hədlərinin yüksəldilməsi. Özəlliklə də, sabit valyuta kurs sisteminin tətbiq edildiyi ölkələrdə sərmayə axınları yüksək faiz hədləri ilə cəlb edilir. Qısaca, portfel axınlarındakı önəmli artım böyük ölçüdə inkişaf et- məkdə olan ölkələrin iqtisadi strukturlarındakı dəyişikliklərdən qaynaqlanır. Qloballaşan dünyada investor portfel təchini yalnız bir ölkənin qiymətli kağızları ilə məhdudlaşdırmır. Ümumiyyətlə, bir xarici hissə sənədi və ya istiqraz alınanda, milli pul cinsindən təmin ediləcək gəlir üç hissədən ibarət olur: divident (və ya faiz gəliri), sərmayə gəliri və ya valyuta gəliri.
Yüklə 2,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|