www.uemu.birolmali.com
Urmu Kitabxanasi
132
V.4.2.2.a) Bu mäqsädlä sifariş, muzd ödämä, sälahiyyätlärdän istifadä vä s. kimi metodlardan fäal istifadä
edilir.
ran- rak müharibäsi zamanı ABŞ bir täräfdän rakı stimullaşdıraraq onu ranla müharibäni davam etdirmäyä tährik
edir, digär täräfdän, gizli kanallarla rana silah sataraq qazanc götürürmüş – hansının ki, aşkarlanması sonradan ABŞ-da
mäşhur « rangeyt» adlı qalmaqalı törätdi;
Çili-1970 hakimiyyät çevrilişi ilä burada anti-Amerikan qüvvälärin (SSR -päräst Salvador Alende hökumätinin)
hakimiyyätä gälmäsi vä ABŞ investorlarının buradakı bütün mülkiyyätinin müsadirä olunmasına cavabän, ABŞ ilk
olaraq öz näzarätindä olan beynälxalq maliyyä qurumlarının bu ölkäyä kredit ayırmasını dayandırıb, kapitalist ölkälärini
bu ölkä ilä här hansı iqtisadi münasibätdän çäkindirdi. Bundan sonra Çilinin iqtisadi strukturunu daxildän
blokirovkalamaq mäqsädilä burada Çili tarixindä sürücülärin görünmämiş miqyasda än iri tätilini täşkil etdi. Bunun
üçün, sadäcä olaraq, işdän imtina edän sürücülärä aylıq mävaciblärindän artıq mäbläğ väd etdi vä ödämäyä başladı.
Bununla da ölkä iqtisadiyyatının qan damarı olan näqliyyat strukturu blokirovkalanaraq zäncir reaksiyası üzrä bütün
sahäläri bir-birinin ardınca trombladı vä bütün Çili iqtisadiyyatını sürätlä diz üstä çökdürdü. Ämäliyyatın näticäsi olaraq
isä bir ildän sonra burada mäşhur Pinoçet çevrilişi baş verdi vä Salvador Alende qiyamçıların älinä düşmämäk üçün
özünü öldürdü (NTV t/v. 15.01.2001).
Müxtälif dövlätlärdä hansısa dini-missioner täşkilatların, ictimai, siyasi qurumların vä b. sonradan hansısa xarici dövlät
täräfindän täşkil olunduğu, maliyyäläşdirildiyi faktının aşkarlanması kimi geniş yayılan hal da bu kateqoriyadandır;
V.4.2.2.b) Äldä bayraq etmäk üçün, yaxud da elä lazımi täräfin özünün näticä çıxara bilmäsi üçün
müxtälif stimullarla (bax: «Täşviqat» bölümünä [burada, säh. 53]) o özü lazımi täräflärin (o cümlädän,
kollektivin, qrupun, çoxluğun, öz dövlätinin, xalqının, rähbärinin, elektoratının, äsgäri heyätini, müttäfiqinin,
neytral hansısa täräfin, hansısa güclü täräflärin vä s.) zövq, baxış vä maraqları (normaları, däyärläri...) ilä
uyğun gälmäyän vä hätta ziddiyyät täşkil edän hämin cür addımlar atıb, sözlär danışmağa, älaqälär qurmağa,
situasiyalara düşmäyä vä s. tährik edilir, sonra da bu müvafiq provakasion kommentariya ilä hämin
täräflärin näzärindä qabardılır:
Äfqanıstan müharibäsi zamanı maksimum qüvvä särfi hesabına mücahidlär ordusundan SSR -yä «qan udduran» sähra
komandirlärindän biri olan Xoca Rüstämin qoşunu SSR täräfindän iki ya üç döyüşdä dalbadal mäğlubiyyätä uğradıldı.
Bundan sonra aktiv şäkildä şayiä buraxıldı ki, Xoca Rüstäm gizli kanallarla SSR -nin vä ya onun Äfqanıstanda
yaratdığı hökumätin käşfiyyat idaräläri ilä separat älaqälär saxlayır vä onun qoşununun dalbadal mäğlubiyyätä uğrayıb,
özününsä här däfä sağ qalmasının başlıca säbäbi mähz budur. Bundan sonra heç käs etibar edib Xoca Rüstämlä döyüşä
getmäyä risk etmädi. Yaranmış väziyyätdän çıxış yolu kimi mücahidlärin ali komandanlığı onun yerini bir başqa döyüş
zonasına däyişdi. Mähz bunu gözläyän Sovet xüsusi idaräläri Xoca Rüstämin növbäti yerindä mücahidlärin öz adından
aşağıdakı mäzmunda väräqälär säpdilär:
«Mücahid qardaşlar vä din döyüşçüläri!
Bizim aramızda eläläri var ki, onlar üzdä özlärini din uğrunda müqäddäs müharibä aparan qährämanlar kimi
göstärsälär dä, äslindä isä islama münasibätdä riyakar ämällärlä mäşğul olurlar. Xoca Rüstäm bu cür
adamlardandır. 7 il ärzindä o, Nicrabda müsälman qardaşları bir-birinin äleyhinä qoyaraq onların günahsız
ölümünü täşkil etmişdi. Onun bütün bu riyakar mäqsädlärindän xäbär tutan slam partiyasının Ali idaräsi bu
yaxınlarda Allahdan qorxmayan, xalqın adından çıxış edäräk guya, müqäddäs müharibä aparan bu despotu
rähbärlikdän azad etmişdi. Amma bu qaniçän vä länätä gälmiş intriqan öz çirkin ämällärini davam etdirmäk,
xalqları öldüräräk, burada da ölüm toxumu säpmäk vä mücahid adını burada da läkälämäk üçün indi dä Kuhistanda
peyda olub...»
Väräqälär konkret näticä verdi. Xoca Rüstämin bu yeni yerindä qavrayış stereotipi, qabaqcadan äleyhinä
kökländirilmiş ictimai räy prizmasından, heç dä onun üçün uğurlu olmadı vä o, elä ilk gündän burada aktiv qiyamlarla
qarşılaşdı. Näticädä, bir zaman SSR -yä än çox qan uddurmuş komandirlärdän biri kimi tanınan Xoca Rüstäm
rähbärliyi tähvil verib, ordudan uzaqlaşmaq mäcburiyyätindä qaldı (Ermäni liderlärindän Azärbaycana särf etmäyän
hansılarınsa siyasi mähvini bu metodun variasiyalarından istifadä etmäklä täşkil etmäk çätinlik törätmämälidir).
V.4.2.2.c) Lazımi adamların, o cümlädän, täbliğat hädäfi olan täräflärin äleyhinä onun adından, onun
stili ilä vä ondan gözlänilä bilän anonim aksiyalar häyata keçirilir vä bunun günahı onun üstünä atılır,
yaxud iş elä qurulur ki, onlar özläri qeyd-şärtsiz olaraq bunun günahını onda görsünlär, buna görä yalnız
ondan şübhälänsinlär:
589-cu ildä ran şahı Hürmüzün särkärdälärindän biri olan Bähram Çubin hakim dairälärdä qarışıqlıq yaradaraq şahlığı
älä keçirmäk mäqsädilä, gizli yolla üzärindä Hürmüzün oğlu Xosrov Pärvizin şäkli olan saxta pullar käsdirib ölkänin
här yerindä yaydırır. Qanuna görä pulun üzärindä yalnız şahın şäkli olmalı olduğundan, mäsälädän xäbär tutan Hürmüz,
bunu oğlunun qiyam hazırlığı kimi qäbul edir vä onun häbsi üçün färman verir. Bähram täräfindän vaxtında edilän
xäbärdarlıq sayäsindä Xosrov ölkädän qaçmağa müväffäq olur. Bundan sonra, Hürmüzdän az-çox incikliyi olan (vä ya
perspektivini sığortalamaq istäyän) här käs, o cümlädän, bir çox saray äyanları aşkar vä ya gizli formada Xosrova öz
dästäyini ifadä etmäyä başlayır. Mäsälä saraydaxili aşkar cäbhäläşmä säviyyäsinä gälib çatanda, Bähram Çubin qiyama
qalxır vä artıq täräfdarlarının sayı käskin azalmış Hürmüzü taxtdan salaraq hakimiyyäti älä keçirir (vä Hürmüzün
gözlärinä mil çäkdirir).
1943-cü ildä mäşhur Tehran konfransı zamanı Ruzvelt vä Çörçill arasında yaranan käskin mövqe färqi vä hätta yüngül
konflikt Stalinä onlar arasında ciddi düşmänçilik münasibäti provakasiya etdirmäyä imkan vermişdi. Belä ki, hämin
konfliktin baş verdiyi gecä Stalin qäflätän, heç bir protokol qaydalarına riayät etmädän Ruzvelti täcili öz qärargahına
qonaq dävät edir. Almaniya ilä müharibädä taleyi ABŞ-dan asılı olan vä buna görä dä, ABŞ-a qarşı düşmän addımı
atmağın Stalinin maraqları çärçiväsindä olmadığına arxayın olan Ruzvelt, Stalinin dävätini qäbul edir. Mäqsädi
Dostları ilə paylaş: |