71
Hazırda Hərtərəfli nstitusional Quruculuq proqramlarının həyata
keçirilməsi mexanizmlərinin və ölkə üzrə əlaqələndiricinin müəyyən edilməsi
üzrə işlər aparılır.
Həmçinin, Azərbaycan dövlətlərarası (regional) proqramlarda iştirak edir
– bunlar NOQEYT və TRASEKA proqramlarıdır.
NOQEYT - Avropa Komissiyası tərəfindən neft və qaz tədarükünün
idarə edilməsinə yardım göstərən A -nin texniki yardım proqramıdır. Proqramın
məqsədi regional neft və qaz boru kəmərləri sistemlərinin, infrastrukturunun
bərpa edilməsi, müasirləşdirilməsi üzrə səylərə dəstək göstərilməsindən
ibarətdir.
TRASEKA – “Yeni pək Yolu” adlandırılan Avropa-Qafqaz-Asiya
nəqliyyat dəhlizi Mərkəzi Asiya, Qafqaz və Avropa arasında nəqliyyat
ə
laqələrini inkişaf etdirən proqramdır. TRASEKA-nın məqsədi hazırda mövcud
olan yollara əlavə olaraq Avropadan Qara dəniz və Qafqaz vasitəsi ilə Mərkəzi
Asiyaya ən tez və ən ucuz ikitərəfli yolun yaradılmasından ibarətdir. 1998-ci
ildə TRASEKA üzrə Əsas Çoxtərəfli Saziş imzalanmışdır. Azərbaycan bu
layihədə A -nin əsas tərəfdaşıdır. 2000-ci ildən etibarən TRASEKA
Hökumətlərarası Komissiyanın Katibliyi Bakıda yerləşir.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına
ə
sasən, 2013-cu ildə Azərbaycan Respublikasının Avropa Birliyi ölkələri ilə
xarici ticarət dövriyyəsinin həcmi 11 mlrd. 828 mln. 707 min ABŞ dolları, o
cümlədən idxalın həcmi 1 mlrd. 670 mln. 927 min ABŞ dolları, ixracın həcmi
isə 10 mlrd. 157 mln. 780 min ABŞ dolları təşkil etmişdir. Bu dövr ərzində
Avropa Birliyi ölkələri ilə xarici ticarət saldosu müsbət 8 mlrd. 486 mln. 853
min ABŞ dolları olmuşdur.
72
2013-cu ildə A ölkələri ilə Azərbaycanın xarici ticarət dövriyyəsinin
dinamikası
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
2012
2013
İ
dxal
İ
xrac
Dövriyyə
2012
2013
dxal
9652,87
10712,5
xrac
23907,97
23975,42
Dövriyyə
33560,84
34687,92
Mənbə: Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsi
Diaqram 3.1
2013-cu ildə Avropa ttifaqı ölkələrinin Azərbaycan Respublikasının
xarici ticarət dövriyyəsindəki payı 44.04%, o cümlədən idxalda 35.13%, ixracda
isə 48.02 % təşkil etmişdir.
2012-cu illə müqayisədə, 2013-cu ildə Avropa ttifaqı ölkələri ilə xarici
ticarət dövriyyəsi 10.15 %, o cümlədən ixracda 40.95 %, idxal isə 2.80 %
artmışdır. Bunu aşağıdakı cədvəldə aydın şəkildə görə bilərik.
73
Cədvəl 3.4.
Azərbaycan Respublikasının Avropa ttifaqı ölkələri ilə
ticarət əlaqələrinin dinamikası
A ölkələri ilə xarici ticarət dövriyyəsinin dinamikası (milyon ABŞ dolları)
2012
2013
Ə
vvəlki illə
müqayisədə dəyişmə,
faizlə
Dövriyyə
13 868.47
15 276.18
10.15
faizlə
xüsusi çə
kisi
41,32
44.04
dxal
2 669.55
3 762.84
40.95
faizlə xüsusi çəkisi
27.66
35.13
xrac
11 198.92
11 513.34
2.80
faizlə xüsusi çəkisi
46.84
48.02
Saldo
8 529.37
7 750.5
Mənbə: Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsi
A ölkələri ilə ayrı-ayrılıqda ticarət əlaqələrinin inkişafına gəldikdə isə
burada taliya, Fransa, Almaniya, Böyük Britaniya, Yunanıstan, Portuqaliya,
spaniya öndədirlər. 2013-cu ildə taliyanın Azərbaycanın ümumi ixracında
payı 24.98%, Fransanın payı 4.72%, Almaniyanın payı 5.66%, spaniyanın payı
0.31% olub. Eyni dövrdə idxalda vəziyyət isə aşağıdakı kimi olub: Böyük
Britaniya 12.45%, Almaniya – 7.68%, Fransa – 3.97%, taliya – 2.33%,
Niderland – 1.69%, sveç – 0.39%. Digər AB ölkələrinin ayrı-ayrı illərdə həm
ixracda, həm də idxalda payları 1-2%-ə çatsa da, bu cür hallar sabitliyi ilə
seçilmir və epizodik xarakter daşıyır.
74
Cədvəl 3.5.
2013-cu ildə Azərbaycan Respublikasının Avropa ttifaqı ölkələri üzrə xarici ticarəti
(min ABŞ dolları ilə)
Ölkələr
xrac
Faizlə
xüsusi çəkisi
dxal
Faizlə xüsusi
çəkisi
taliya
5 989 658.16
24.98
249 256.88
2.33
Fransa
1 131 117.52
4.72
425 437.29
3.97
Almaniya
1 356 735.34
5.66
823 024.58
7.68
Birləşmiş Krallıq
484 363.63
2.02
1 333 987.13
12.45
Yunanıstan
810 325.42
3.38
4 780.10
0.04
Portuqaliya
525 759.40
2.19
36 452.93
0.34
spaniya
74 910.78
0.31
65 918.65
0.62
Niderland
18 606.27
0.08
180 987.22
1.69
Bolqarıstan
119 110.74
0.50
19 574.26
0.18
Rumıniya
92 388.47
0.39
36 452.93
0.34
Malta
36.95
0.00
1 055.18
0,01
Avstriya
399 482.70
1.67
89 269.19
0.87
Belçika
7 694.91
0.03
68 611.15
0.64
Kipr
23 157.36
0.10
10 990.57
0.10
sveç
59.80
0.00
42 263.32
0.39
Finlandiya
16.37
0.00
63 900.93
0.60
Çexiya
Respublikası
215 918.38
0.90
89 105.02
0.83
Polşa
10 221.73
0.04
46 475.82
0.43
Litva
2 207.76
0.01
19 580.59
0.18
Slovakiya
3.95
0.00
24 110.44
0.23
Macarıstan
45.87
0.00
33 053.60
0.31