43
3. Məhsulun hazırlanması. Bank məhsulunun hazırlanması məsuliyyətli
mərhələdir. Bu mərhələdə ideya nə isə konkret bir məhsulda öz ifadəsini tapmalıdır.
Bank məhsulunun hazırlanmasına qarşı irəli sürülən tələb ondan ibarət olmalıdır ki,
ideyada nəzərdə tutulmuş xidmət ilkin xarakteristikasına müvafiq olsun.
4. Bazar münasibətlərində məhsulun sınağı. Yeni xidmətin təqdim olunma
texnikasını işləyib hazırladıqdan sonra bank real şəraitdə onun sınağına keçir və
məhdud dairədə öz müştərilərinə təklif edir. Bank məhsulunun sınaq mərhələsi onun
praktikada keyfiyyətinin yoxlanılması və ona ehtiyacın olması nöqteyi-nəzərindən
xüsusilə vacibdir.
5. Yeni məhsulun bazara çıxarılması (kommersiyalaşdırılması). Yeni bank
məhsulunun özündən əvvəlki bütün mərhələlərdən müvəffəqiyyətlə keçdiyi təqdirdə,
xidmətin kommersiya əsaslarla bazara çıxarılması haqqında qərar qəbul edilir. Bank
öz müştərilərinə yeni xidməti onun prezentasiyasından dərhal sonra həyata keçirməyə
hazır olmalıdır. Bunun üçün əvvəlcədən böyük hazırlıq işi görülməlidir.
Bazarın yeni məhsullarla doldurulmasının və bankın idarə heyətinin həddən
artıq “yüklənməsinin” qarşısını almaqdan ötrü, yeni məhsulların tətbiqini tədricən
həyata keçirmək məqsədəuyğundur. Xüsusilə sistemli məhsullara diqqət
yetirilməlidir. Çünki bunlar çoxməsrəfli məhsul sayılır və yaradılması uzun müddət
tələb edir. Hər hansı bir əmtəə kimi bank məhsulu (xidməti) də öz inkişafında ardıcıl
olaraq bir neçə mərhələdən keçir:
1) Məhsulun bazara çıxarılması;
2) Artım;
3) Yetkinlik (inkişaf);
4) Azalma (tənəzzül);
5) Süqut.
Mə hsulun bazara çıxarılması mə rhə lə si
bank xidmətinin ilk dəfə təklif
olunmasından başlanılır. Bu mərhələnin əsas xarakterik cəhəti ondan ibarətdir ki, bu
zaman məhsulun satışı olduqca ləng həyata keçirilir və nəticədə çox cüzi bir mənfəət
qazanılır. Bir qayda olaraq birinci mərhələ məhsulun geniş sürətdə təbliğ olunmasına
və marketinqinə çəkilən böyük məsrəflərlə əlaqədardır. Bu mərhələnin ikinci
44
xarakterik cəhəti, məhsulun qiymətinin yüksək olmasındadır. Lakin bu heç də həmişə
belə olmur. Məsələn, bir sıra hallarda yeni məhsulun müştərilər tərəfindən tez bir
zamanda mənimsənilməsi və satış bazarının genişlənməsi məqsədilə, bank öz
mənfəətinin bir hissəsini bu işə sərf edə bilər. Bu mərhələdə bankın əsas üstünlüyü,
hələlik rəqabətin olmamasındadır. Məhsulun bazara çıxarılması mərhələsinin müddəti
geniş hüdudlarda variasiya edir və məhsulun keyfiyyətinin istehlakçıların
ehtiyaclarına uyğun olması, düzgün seçilmiş marketinq strategiyası prinsiplərinə
ə
sasən müəyyənləşdirilir.
Artım mə rhə lə sində
məhsulun satışı sürətlə həyata keçirilir və mənfəət özünün
ə
n yüksək həddinə çatır. Marketinq məsrəflərinin yüksək olmasına baxmayaraq,
məcmu xərclərdə onun çəkisi müntəzəm olaraq azalır. Bazara çıxarılan bu xidmət
üzrə xərclər ixtisar olunur və nəticədə məhsulun qiyməti aşağı düşür. Artım
mərhələsində rəqabət olduqca güclənir və bankın bütün strateji qüvvəsi, məhsulun
bazarda geniş tətbiqinə yönəldilir. Rəqabətin dərəcəsi bazara çıxarılmış məhsulun
müvəffəqiyyət dərəcəsindən xeyli asılı olur. Burada xarakterik cəhət ondan ibarətdir
ki, yeni məhsulu ilk dəfə tətbiq edən banklar daha üstün rəqabət imkanlarına malik
olurlar. Bununla belə banklar müntəzəm olaraq məhsulun təkmilləşdirilməsi
qayğısına qalmalıdırlar. Çünki, “gecikmiş” müəssisələr təbii olaraq məhsulu
təkmilləşdirəcək və liderləri sıxışdırmaq məqsədini bir vəzifə kimi öz qarşılarına
qoyacaqlar. Artım mərhələsində bank satış sferasını genişləndirir və bazarın yeni
seqmentlərinə nüfuz edir. Belə ki, bu mərhələdə bank öz mənfəətini əhəmiyyətli
dərəcədə artırır və yeni sayda müştərilər cəlb edir. Məhz bu səbəbdən artım mərhələsi
banka olduqca sərfəlidir və onun uzadılması əsas vəzifələrdən sayılır.
Məhsulun yetkinlik (inkişaf) mərhələsi
onun satışının nisbətən azalması və hətta
ixtisar olunması ilə xarakterizə edilir. Bu bir neçə səbəblə əlaqədardır. Birincisi,
məhsulun yetkinlik mərhələsində istehlakçıların tələbatları xeyli modifikasiya oluna
bilər. kincisi, bu məhsul növü digər analoji və daha təkmil məhsulla əvəz oluna bilər.
Üçüncüsü, bank rəqabət təzyiqinə davam gətirə bilmir və bu xidmət növü onun üçün
adi xidmətlərdən birinə çevrilir. Nəhayət, bank üçün yeni, daha səmərəli kapital
qoyuluşu imkanları yarandığından, göstərilən xidmət rentabelsiz sayıla bilər.
45
Yetkinlik mərhələsində qazanılan mənfəətin miqdarı tədricən azalmağa başlayır.
Bununla belə, məhsul geniş dairəni əhatə edir və bankın müştəri bazasını maksimum
artırır. Bu mərhələ yüksək sabitlik və möhkəm mənfəət ilə fərqlənir. Bankın əsas
qüvvəsi bazarda öz çəkisinin saxlanmasına, məhsulun təkmilləşdirilməsinə,
marketinqin kompleks tədqiqatlarına yönəldilmiş olur.
Azalma mə rhə lə si
, məhsul satışı həcmlərinin aşağı düşməsi və mənfəətin sıfıra
yaxınlaşması ilə xarakterizə olunur. Müxtəlif bank məhsullarına nəzərən, azalmanın
davamiyyəti də müxtəlif ola bilər. Satışın ixtisarı olduqca kəskin baş verə bilər,
yaxud da tədricən sabitləşərək, hər hansı bir səviyyədə qərar tuta bilər. Bu mərhələ
bir neçə səbəblərdən baş verə bilər:
– rəqiblərin bazarlara yeni məhsullar təklif etməsi;
– istehsalın sonrakı mərhələlərində əmtəələrin keyfiyyət göstəricilərinin aşağı
olması;
– bazarda qeyri qanuni rəqabətin mövcud olması; – ticarət şəbəkələrində göstərilən
xidmətlərin səviyyəsinin aşağı olması;
– inhisarçı reklam və s.
Azalma mərhələsində rəqabət bir növ sönür. Bu, diqqətin yeni məhsul növləri
üzərinə keçirilməsi ilə bağlıdır. Nəticədə, rəqabət təzyiqinin azaldığı bir şəraitdə
banklar məhsulun marketinqinə çəkilən yüksək xərclərdə maraqlı olur və hətta bəzən
qiymətləri də artırırlar. Bank xidmətləri siyahısında azalma mərhələsinə daxil olan
xidmət növünün saxlanılması qeyri-səmərəli bir iş hesab edilir. Bu bir tərəfdən
xidmətlərin göstərilməsi üzrə zəruri xərclərin çəkilməsi, digər tərəfdən isə yeni, daha
yüksək rentabelli məhsulların tətbiqindən vəsait və qüvvələrin yayındırılması ilə
ə
laqədardır. Bütün bunlara baxmayaraq, bank köhnə məhsulların təklifini öz
fəaliyyətində saxlaya və sərfəli sürətdə istifadə edə bilər.
Süqut mə rhə lə si
– Ticarət şəbəkələrində firmanın və ya kompaniyanın
məhsullarının istehlakının maksimum azalması və bazardan getməsi mərhələsidir.
Ə
mtəələrin həyat silsiləsi xətti göstərilsə də, o həmişə bu şəkildə deyildir. Firma və
ya kompaniyalar əmtəələrinin uzun ömürlü olması üçün mütəmadi olaraq
stimullaşdırma faktorundan geniş istifadə edirlər. Məhsulun uzun ömürlü olması
Dostları ilə paylaş: |