Şəmistan Nəzirli
49
...Divizion gəlib çıxanda Boreyko öz batareyaları üçün tapşı-
rıq almaq məqsədilə Birinci Qvardiya korpusunun qərargahına
yollandı. Qərargahda iki-üç gün ərzində alman müdafiəsini
cəbhə boyu altı verst geninə darmadağın etməyi lazım bildilər.
Boreyko çarəsiz qaldı. Reynin nüfuzuna istinad edərək topların
bu vurhavura tab gətirməyəcəyini, qərargah tapşırığının baş tut-
mayacağını bildirdi. Qərargah işçiləri təəccübləndi:
– Siz də bu işin öhdəsindən gələ bilmirsinizsə, bəs onda alman
müdafiəsini kim dağıdasıdır?
Xoşbəxtlikdən, qərargaha general Əli ağa Şıxlinski gəldi. O,
dərhal işdən agah olub günü sabah bu barədə sanballı rəy hazır-
lamağa söz verdi.
...General qərargahın hərbi əməliyyat şöbəsinə baş çəkib al-
man istehkam xətlərinin düzümü-biçimi haqqında əldə olan ma-
terialları araşdırmağa başladı. Alman istehkamlarının aerofoto-
şəkillərinə Əli ağa xüsusi diqqət yetirdi. Şəkillər o qədər də ya-
rarlı-karlı olmadığından general sabaha özü təyyarə ilə kəşfiyyata
çıxmaq fikrinə düşdü.
General Şıxlinskinin bu fikri qərargahı heyrətə gətirdi. Hələ
generalların yavaş uçan, gücsüz-təpərsiz, köhnəlmiş təyyarələrdə
uçmağı görünməmişdi, o təyyarələr ki, fransızlar, ingilislər rus
ordusu üçün üçqat baha qiymətə satıb calayırdılar. Di gəl, rus
təyyarəçiləri, “uçan tabut” adlandırdığı bu aeroplanlarda daha
iti, daha uca uçan, daha möhkəm və çevik olan “yunkers”lərə
üstün gəlməyə nail olurdular.
Şıxlinskini “ağılsız” niyyətindən daşındırmağa çalışırdılar.
O isə qara gözləri parlaya-parlaya gülümsünürdü:
– Xeyr, cənablar, səhv edirsiniz. Təyyarələr yeni imkanlar açır:
havadan döyüş meydanının nəhəng bir mənzərəsini müşahidə
etmək olur. Mən şəxsən hücuma keçəcəyimiz üçün sahəni uçub
dolanacağam, – deyə general qətiyyətlə bildirdi.
Boreyko generalı yanlayıb onu da təyyarə səfərinə aparmağı-
nı xahiş etdi. Şıxlinski razı olmadı.
General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları
50
– Canım, mənim öz çəkim yeddi puddan on girvənkə az olar-
olmaz, siz də, maşallah, geriyə qalmazsınız. İkimizi birdən qal-
dırmaq hər təyyarənin xörəyi deyil, ya da benzini az götürəsi
olacaq, onda da sahəni dolanıb əməlli-başlı nəzərdən keçirə
bilməyəcəyik.
Qərara gəldilər ki, Boreyko general qayıdandan sonra uçsun,
Şıxlinskinin aldığı məlumatı tamamlayıb dəqiqləşdirsin.
Kəşfiyyat uçuşunu səhər tezdən aparmağı qət etdilər, günəş
şərq tərəfdən boylananda düşmən istehkamlarını daha yaxşı gö-
rüb seçmək olardı.
Hələlik Əli ağa Boreyko ilə topların bərbad halda olduğunu
öz gözüylə görmək üçün batareyaya yollandı.
– Bizim müttəfiqlərimiz az aşın duzu deyillər ha! Əlinə keçən
dəmir-dümürü üçqat qiymətə sırıdıqları bəs deyil, hələ naşükür
deyə qınayırlar da. Ali komandanın qərargahında da əcnəbilər
meydan sulayırlar. Bütün əməliyyat planları müttəfiqlərin ko-
mandanlığı ilə razılaşdırılır. Daha doğrusu, onlar bizə buyurur,
biz də əməl etməyə can atırıq.
Bizim hücumumuz fransızlar üçün Verdenin qurtuluşu oldu,
yoxsa almanların əlinə keçəcəkdi. İtalyan ordusunu Kaporetto
ətrafında darmadağın olunmaqdan xilas edən də bizlərik. Avs-
triyalılar çoxdan Venesiyada oturası, italyanlar isə oyundan
kənar qalasıydı. Bir sözlə, biz hamını qanımızın bahasına xilas
edirik, – Şıxlinski yana-yana danışırdı.
– Bütün bunlara bais ən əvvəl çar hökumətidir. Yapon
müharibəsindən sonra inqilabı boğmaq üçün nə qədər ağır borc-
lara düşdü. İndi o borcları əsgər qanımızla ödəyirik, – qanıqara
Boreyko gözünü generala dikmişdi.
– Paho, Boris Dmitriyeviç, deyəsən siz də azad fikirlilərdən-
siniz! – zarafatla dillənən Şıxlinski dostunu qıyqacı süzdü. Pod-
polkovnik sözün altında qalmadı:
– Port-Arturdan sonra hamımız azadfikirli olmuşuq, Əli ağa.
Siz özünüz də. Amma mən düşündüyümü deyirəm, sizsə, hələlik
susursunuz.
Şəmistan Nəzirli
51
General dostcasına tövsiyə verirmiş kimi, yaxud tabeliyində
olanı qınayırmış kimi dilləndi:
– Hələ ki, hər ikimiz dilimizi uzatmasaq yaxşıdır. Əli ağada
general təkəbbüründən əsər-əlamət yox idi... Şıxlinski hərbi aka-
demiyanı bitirməsə də, fitri zəkası, praktik fəhmi topçuluq
məsələlərində ona böyük nüfuz qazandırmışdı.
Şıxlinski hünərvərliyi dillərdə dastan olmuşdu. Odur ki, onun
top hədəflərini müəyyənləşdirmək üçün təyyarə ilə havaya qal-
xıb artilleriya kəşfiyyatı aparmaq arzusu Boreykonu heç də
təəccübləndirmədi.
Ertəsi günü, dan yeri ağaran kimi Şıxlinski və Boreyko hərbi
uçarlığa gəldilər. Qırıcı təyyarə sayılan, sürəti saatda üç yüz
kilometrə çatan “Nyupor”da uçmağı rəva bilmişdilər. Uçuşun
ən yüksək həddi dörd kilometrə yaxın idi. Silah-sursat propelle-
rin tuşundan atəş açan pulemyot, bir neçə bombadan ibarət idi.
Əli ağa pilotun arxasındakı kabinəyə özünü birtəhər pərçim etdi.
Aşağıları müşahidə etmək üçün təyyarənin yan tərəfindən boy-
lanmaq lazım gəlirdi. Alatoranlı sübh çağı idi. Ağaran duman
zolaqları torpağın əyrisini-düzünü gizlədirdi. Təyyarə çəpəki
dolaylarla yavaş-yavaş yüksəkliyə varırdı. Tezliklə o, durbinlə
də çətin sezilən xırda qara nöqtəyə döndü. Lazımi yüksəkliyə
qalxandan sonra pilot təyyarəni düşmən mövqeləri səmtinə
yönəltdi. Alman istehkamları üzərinə yetər-yetməz neçə-neçə
zenit topları onlara atəş yağdırdı. Təyyarənin yan-yörəsində tez-
tez mərmi partlayışları bulud-bulud ağardı. Boreyko durbinlə
təyyarəni diqqətlə izlədərək dilləndi:
– Ətrafında dəqiqə başı mərmi partlaya-partlaya yerüstü
hədəfləri ayırd eləmək çətindən çətindir.
Təyyarəni izləyən pilotlar o qədər də nigarançılıq keçirmirdilər.
– Zenit topundan təyyarəni vurmaq ehtimalı cüzidir. Daha
qorxulusu alman yunkerlərinin havada görünməsidir. Onlar
bizimkilərdən həm sürətli, həm çevikdir. Əlbəttə ki, asanlıqla
təyyarəmizi haqlayıb vura bilərlər.
Dostları ilə paylaş: |