Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси
Yüklə 2,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси TƏBRİZ DÖVLƏT FİLARMONİYASI 1325- ci il (1946) İran Azərbaycanının sənaye nəfisə tari- xin də çox mühüm bir il kimi qeyd olunacaqdır. Bu ilin mars (mart) ayında Təbrizdə Azərbaycan Dövlət Teatrı şəhrivər (sentyabr) ayında isə dövlət filarmoniyası (milli orkestr) açıl- mışdır. Hər iki sənaye nəfisə ocağının yaradılması yalnız İran Azərbaycanı deyil, bütün İran sənaye nəfisəsi tarixində çox bö- yük bir nailiyyətdir. Azərbaycan maarifi və mədəniyyəti İranın başqa şəhərlə- rində, hətta Tehranda sənaye nəfisənin sahibsiz olduğu, artistlə- rin, sazəndələrin heç bir təşkilat tərəfindən himayə edilmədiyi halda, birinci dəfə Azərbaycanda – Təbrizdə dövlət teatrı, döv- lət filarmoniyası kimi mədəni müəssisələrin yaranması ilə fəxr etməyə haqlıdır. Filarmoniyanın açılışı Azərbaycan Demokrat Firqəsinin birinci ildönümü bayramı ərəfəsində olduğundan xalq tərəfin- dən daha sevinclə qarşılanmış və İran Azərbaycanında bu firqə- nin rəhbərliyi altında xalqın milli mədəniyyət sahəsində əldə et diyi böyük tərəqqini nümayiş etdirən parlaq bir dəlil olmuşdur. Azərbaycan filarmoniyası təxminən bir il bundan əvvəl Sovet İttifaqı ilə mədəni rabitə saxlayan İran cəmiyyəti Təbriz şöbəsinin və Təbrizdəki Sovet mədəniyyət evinin təşəbbüsi ilə yaranan xalq çalğı alətləri orkestri əsasında düzəlmişdir. Or- kestrin az zamanda qazandığı böyük müvəffəqiyyət Təbrizdə müs təqil bir filarmoniya təşkil etmək məsələsini irəli sürmüşdür. Əyalət əncüməni Təbrizin baş küçəsi Səttar xan xiyabanında Firdovsi məktəbinə məxsus olan səhnə və tamaşa salonunu bu filar moniyanın ixtiyarına vermişdir. Filarmoniya öz ətrafına daha yeni yaradıcı qüvvələri toplayaraq bir neçə ay hazırlıqdan sonra rəsmən işə başlamışlar. 185 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси Filarmoniyanın ən böyük dəstəsi söz yox ki, xalq çalğı alətləri dəstəsidir. Bu dəstə Təbrizdə olan qırx nəfərə qədər mahir çalğıçını bir yerə toplamışdır. Bunlar tar (həm İran həm də Azərbaycan tarı), kamança, klarnet, tütək, qara zurna, nağara, qarmon, qaval, balaban çalanlardan ibarətdir. Orkestrın heyəti içərisində Qulamhüseyn xan Bəycə xanı, Mahmud ağa, İsmayıl Tiğ, Rza Rzazadə, Yəqub Nəvapərəst, Səfəryan, İsmayıl Məhəmməd Əlizadə, Ara Kəl, Bəhlul Zövqi və başqa böyük şöhrət sahibi olan sənətkarlar vardır. Orkestrın heyətinə daxil edilməsi böyük bir bilikdir. Cavan məharətli çalması ilə Təbriz tamaşaçıları arasında böyük hörmət və şöhrət qazanmışdır. Orkestr az zamanda bir çox havaları mükəmməl ifa etməyə müvəffəq olmuşdur. Bu havalar dəşti, bayatı İsfəhan, hümayun kimi muğamlarla bərabər Azərbaycan kompozitorlarının ən mürəkkəb əsrlərindən (“Koroğlu” və Şah İsmayıl”) marşlar, xalq mahnılarından ibarətdir. Filarmoniyada böyük müvəffəq qazanan dəstələrdən biri xalq aşıqları dəstəsidir. Xalq artisti aşıq hissinin (cavan) rəh- bərliyinə təşkil edilmiş bu dəstəyə aşıq Ələsgər, aşıq Qulu kimi sənətkar aşıqlar daxildir. Onlar bir neçə gözəl aşıq havasını sə- dəfli sazlarını çala-çala xorlar oxuyurlar və onların hər bir çıxışı tamaşaçıların böyük sevincinə səbəb olur. Təbriz filarmoniyasının böyük xidmətlərdən biri qızların səhnəyə cəlb edilməsidir. Məlum olduğu üzrə, yaxın keçmişə qədər Təbriz səhnəsində Azərbaycan qızları görünməzdi. İki il bun dan əvvəl Sovet İttifaqı ilə mədəni rabitə saxlayan İran cə- miy yəti Təbriz şöbəsinin teatr dəstəsi yaranarkən bir neçə hüm- mətli qız: Leyla xanım Möhsünpur, Sara xanım Çidan, Aliyə Cəfərdai, Fatimə Zərgəri, Aliyə Ravənd, Qəmər xanım Nikpur, Böyük xanım, Safura xanım Sanbərani və başqaları ilk dəfə səhnəyə qədəm qoymuşdular. Bunlar ilk qaranquşlardı. Bu qızlardan təşkil edilmiş qaval çalan qızlar dəstəsi o zaman çox 186 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси böyük mü vəffəqiyyət qazanmışdı. Bu qızlar indi dövlət teatrının müqtədir (qüdrətli-P.M.) aktrisalarıdır. Filarmoniya qızların yeni dəstəsini cəlb edərək sazçı qızlar dəstəsi təşkil etməyə müvəffəq olmuşdur. Qızlardan eyni zamanda rəqs dəstəsi də yaranmışdır. Bu dəstələrdə yeni cəlb olunmuş qızlardan Purran xanım, Rəfiqə xanım, Pərnu, Nina (Naidə) xanım, Həbibə xanım, Hökümə xanım, Məryəm xanım və başqaları az zamanda böyük hörmət qazanmışlar. Yeni yaradılmış rəqs dəstəsində yalnış qızlar deyil, oğlan- lar da iştirak edirlər. Bəhmən Heydərzadənin rəhbərliyi ilə bir yerdə və ya ayrı-ayrı çıxış edən oğlanların və qızların rəqs dəstəsi “Qazağı,” “Muleyli”, “Ceyran bala”, “Qaytağı”, “Ləzgi rəqsi”, “Dəstmalı” və bir çox başqa rəqsləri çox gözəl ifa edirlər. Təbriz filarmoniyası yanlız Təbrizdə deyil, hətta uzaq şə- hərlərdə olan məlahətli səsə malik solistləri öz ətrafına yığmış- dır. Tamaşaçılar içərisində böyük şöhrəti olan solistlərdən Ələsgər Rizvan, Səməd Dəbaqzadə, Sahib Ruhi, Səid Zaman, Hida yət Məhəmmədzadə, Yədulla, Fatimə xanım Zərgəri, Purran xa nım və başqalarını göstərmək olar. Bunlar Azərbaycan muğamatını, el havalarını, Azərbaycan kompozitorlarının əsərlərini böyük müvəffəqiyyətlə oxuyurlar. Təbriz filarmoniyasının təşkil və yaradılmasında filarmo- niyanın bədii rəhbəri Həsən Əzarinin böyük zəhmət çəkdiyi, ey ni zamanda Təbrizdəki Sovet mədəniyyət evinin işçiləri kompo zitor Hacı xan Məhəmmədovun və musiqişünas Əsgər Pirimo vun bu işə yaxından yardım etdikləri də qeyd olunmalıdır. Təbriz filarmoniyası dəstələrinin az zamanda çox böyük fəaliyyət göstərdikləri və dəstələrdə çalışmağa olan qızğın həvəs filarmoniyanın gələçəkdə daha böyük müvəffəqiyyətlər əldə edib ona bəslənən ümidləri doğrudacağına və Azərbaycan 187 Yüklə 2,81 Kb. Dostları ilə paylaş:
|