174
Baş rahib Galbanski ise faaliyet bölgesinde ilk gezisi esnasında Çivilski
kazasında, hıristiyanlığa dönmek istemeyen Urmayevski ve
Tokayevski köylerine özel
bir çalışma yapmış ve bu iki köyde hıristiyanlıkta kalacaklarına söz vermişlerdir.
632
7 Temmuz 1829 tarihli raporunda Galbanskiy, Tokayev ve Urmayev köyü
Tatarlarının dönmek istediklerine dair dilekçeleri yazdıklarını, ancak metni kendilerinin
oluşturmadığını ve İmparatorun bu isteği dikkate alacağını umarak bunu yaptıklarını
belirtmiştir.
633
Daha sonraki 5 Ekim tarihli raporunda ise kendi görev alanı içindeki
Çivilski kazası Kreşenlerinin tamamının hıristiyanlığa döndürüldüğünü bildirmiştir.
634
Rahip Milanov, 14 Aralık 1828 tarihli Konsistoriya’ya sunduğu raporda kendi
bölgesinde birinci teftişindeki olumsuz
durumun normalleştiğini, 600 Kreşenin yeniden
hıristiyanlığa döndüğünü anlatmıştır.
635
Sonuçta bölgede görevlendirilen rahiplerin ve kolluk gücünün ısrarlı
çalışmaları elebaşıları hariç, hıristiyanlıktan dönen Kreşenlerin tamamı hıristiyan olarak
kalmayı kabul etmek zorunda kalmıştır. Svetovidov, Galbanski ve Milonov
önderliğinde hızlı bir strateji takip eden devlet ve kilise 2000
kadar Kreşeni kiliseye
632
KDK, f. 4, dosya no. 177, s. 183; “Galbinski’nin Raporu”; “Başrahip Galbanskiy 7 Nisan 1828 yılında yeparhiya
müdürüne şu raporu vermiştir. “Yüce tanrımızın yardımlarıyla Tokayev ve Urmayev köyünün Kreşen Tatarları islah
olunmaz durumdaydı ve İmparator Elahezretlerinden onların isteklerini onaylayacağı ümidindeydiler. Öğütlerimiz
sonucunda ümitleri kırıldı ve sonunda yanlış fikirlerinden ailece vaz geçtiler ve Yunan-Rus dinînde kalmaya karar
verdiler ve yaptıklarıyla bunu bana ispatladılar. Ertesi gün 1 Nisan’da kilise nikâhı olmadan ahlak dışı bir şekilde
beraberce yaşayan 3 kişi nişanlılarıyla beraber kilise köyü Koşeli’ye geldiler ve nikâh yaptılar. Bebeklerini de vaftiz
için getireceklerine
söz vermişlerdi, fakat nehirde buzların yığılması ve incelmesi nedeniyle getiremediler. Onların
hayat tarzlarını etkileyecek taleplerini karşılayacak, oturdukları evde sürekli Ortodoks bilgilendirme ve aydınlatmaya
devam edecek, öğütler vermeleri için keşişlere yazılı emirler verdim.”
633
KDK, f. 4, dosya no. 177, s. 134, 7 Temmuz 1829.
634
KDK, f. 4, dosya no. 177, s. 275, 5 Ekim 1829; “Galbanskiy piskopos Filarete yazdığı son raporda 5 Ekim 1829
yılında şunları yazıyordu: “Misyonerlik faaliyetini bitirdim. Bana emanet edilen Çivilski eyaletinde yaşayan ve
hıristiyanlıktan uzaklaşıp dönmek isteyen Kreşen kalmadı. Şimdi hepsinin evinde aziz resimleri asılı, boyunlarında
haç var ve haç işareti yapmasını biliyorlar. Tanrının evine gidiyorlar, hastalıklarında, vicdanlarını rahatlatmak
dilediklerinde ve ruhlarını temizlemek istediklerinde, evlerine rahip çağırıyorlar. Ancak dinî ayinleri yapmada zorluk
çekiyorlar; Çünkü 1. İçlerinde Rusça okuyup yazma bilen yok. 2. Çivilsk eyaletinde sadece
Kreşenlere ait bir köy
bulunmamakta; hepsi Kreşen olmayanlarla beraber yaşamak durumunda kalıyorlar. 3. Kreşenlerin Kreşen
olmayanlarla birlikteliği köyle de sınırlı değil, aynı köy, aynı mahalle, aynı sokak ve aynı ailede beraberce kalıyorlar.
Kreşenleri hiç olmazsa köyün bir mahallesine toplamak akıllıca bir iş olurdu. 4. 300 müslüman Tatar arasında
yaşayan 20 Kreşen Tatar nasıl çekinmeden hıristiyanlığını yaşayabilir? Bu Kreşenlerin tam bir Ortodoks hıristiyan
olmaları için Rusların arasına yerleşleşmesi gerekir. Eski Kreşenlerin birçoğu Ruslar arasında yerleştirilmiş ve orada
asimile olmuşlardır.”
635
KDK, f. 4, dosya no. 177, s. 71, “Milanov’un Raporu 14 Aralık 1828”; “Ben de defalarca bu inatçı Tatarları
öğütledim, hıristiyanlıkta kalmaları için ve Tanrımızın kanunlarını öğrenmeleri için vaazlar verdim. İçlerinden
Müslüm ve 2 çocuğu hariç diğerlerini döndürmeyi Tanrının yardımıyla başardım.”
175
toplamayı başarmış, ancak ihtidâ liderlerinini hiç birisi ilk hamlede hıristiyanlığa
dönmeyi kabul etmemiştir.
636
Hıristiyanlıktan islama dönüşün St. Petersburg ayağını oluşturan ve idarî
merkezde işleri takip eden Meşhur Tatar Abdülhalik’tir. 31 Aralık 1828 yılında
Başrahib Filaret’in Sinod’a raporunda 25 kişi hariç diğerlerinin döndüğü, bu 25 kişinin
dönüş hareketini organize eden kişiler olduğu, ayrıca bunların St. Petersburg’daki
Abdulhalik’in haberine göre hareket ettikleri yer almaktadır. Başpapaz Filaret Sinod’a
önlem olarak bu 25 kişinin ayrı ayrı manastırlara kapatılmasını ve
köylülerden uzak
tutulmasını ve hıristiyanlığa dönmeleri için bir süre tanınıp eğitilmelerini, tavsiye
etmektedir.
637
19 Nisan 1829 tarihinde Sinod Rahib Filaret’in bu önerisini onaylamıştır.
638
Geri dönüş hareketi liderlerinden birisi olan Abdul Halik Maliyev (Mihail Vasilyev)
hakkında Petersburg başsavcısının isteği üzerine tutuklama talebi çıkarılsa da, polis
müdürün tahkikatı neticesinde Petersburg’da olmadığı belirlenmiş, bu emir Kazan’a
iletilmiş, Kazan’da tutuklanan Abdul Halik Maliyev manastıra kapatılmış, ancak
istenilen sonucu elde edememişler, fikirlerinden asla taviz vermemiştir.
639
Devlet Soveti, 31 Mart 1830 tarihli rapora bakarak Kazan bölgesi Kreşen
Tatarı Mihail Vasilyev’i hıristiyanlıktan dönüş ve
halka bu yönde propaganda
yapmasını sebep göstererek, 11 Şubat 1828 tarihinde 30 kırbaç ve ailesiyle birlikte
Tobol guberniyasına sürgün cezasıyla cezalandırmış ve gideceği yerde kilisenin
gözetimine verilmiştir. Yine diğer 24 kişi de aynı gerekçe ve sonuçla cezaya tabi
tutulmuş yıllık gözetimlerde durumunu düzeltenler için geri dönüş yolu açık
tutulmuştur.
640
Kazan guberniyasından adı geçen 25 kişiden 5’i, 25 Temmuz 1829
tarihinde
kilisenin ve bölge idaresenin tavrı karşısında yazılı taahhütle hıristiyan kalacaklarını
garanti etmişler, diger 20 kişi bu taahhüdü yapmamışlardır. Kabul etmeyen 3 kişi de
636
KDK, f. 4, dosya no. 177, s. 534; “22 Haziran 1834 tarihli Sinod’un Baş Rahib Filaret’e Emri”.
637
KDK, f. 4, dosya no. 177, s. 209.
638
KDK, f. 4, dosya no. 177, s. 221.
639
KDK, f. 4, dosya no. 177, s. 364–65; “Aziz Sinod Dairesi 26 Şubat, 24 Mart ve 24 Ağustos 1828 yılı
Emirnameleri”.