T. C. MĠLLÎ EĞĠTĠm bakanliğI

 

 

9 

  

ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 

 

 

 

Endokrin bezler ve hormonlarını ayırt edebileceksiniz. 

 

 

 

 



 

Üzüntü,  stres,  sevinç,  korku  gibi  duygusal  olaylarla  hormon  salgılanmasının 

iliĢkisini araĢtırınız. Edindiğiniz bilgileri sınıf içinde arkadaĢlarınızla tartıĢınız. 



 

Ġç  salgı  bezlerinin  neler  olduğunu  ve  vücudumuzdaki  yerlerini  laboratuvarda 

bulunan poster, afiĢ, Ģema vb. materyalleri inceleyerek araĢtırınız. 

 

2. ENDOKRĠN BEZLER VE HORMONLARI 

 

Ġnsan vücudunda hormon salgılayan baĢlıca endokrin bezler Ģunlardır: 

 



 

Hipofiz bezi (Gl. pituitaria- Hypophysis) 



 

Epifiz bezi (Gl.pinealis-Pineal bez) 



 

Tiroid bezi (Gl. thyroidea) 



 

Paratiroid bezi (Gl. parathyroidea) 



 

Böbreküstü bezleri (Gl. Suprarenales-Adrenal bezler)) 



 

Timus bezi Thymus bezi 



 

Pankreas bezi (Pancreas) 



 

Gonadlar (testisler ve ovariumlar) 

 

Ayrıca  böbrekte,  kalpte  ve  gastrointestinal  sistemde  de  özel  salgı  hücreleri  vardır. 

Gebelik süresince plasenta büyük bir iç salgı bezi görevi yapar. 

 

2.1. Hipofiz Bezi (Glandula Pituitaria) 

 

Hipofiz  bezi,  hormonal  düzenlemenin  merkezi  olup  kafa  tabanında,  sfenoid  kemiğin 

üzerinde,  sella  turcica  (Türk  eğeri)  da  bulunan  fossa  hypophysialis  isimli  çukurun  içine 

yerleĢmiĢtir.  Oval  Ģekilli,  gri  kırmızı  renkte  0.5  gram  ağırlığındadır.  Bir  sapla  beynin 

hipotalamus bölümüne bağlanmıĢtır ve hipotalamusun denetiminde çalıĢır. Hipofiz bezi, yapı 

ve fonksiyon bakımından ön lob (lobus anterior) ve arka lob (lobus posterior) olmak üzere 

iki  bölümden  oluĢur.  Arka  loba  nörohipofiz,  ön  loba  adenohipofiz  denir.  Her  iki  lobdan 

çeĢitli  hormonlar  salgılanır.  Hipofiz  bezi,  salgıladığı  hormonlarla  diğer  endokrin  bezlerin 

faaliyetlerini düzenler. 

ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 

 

AMAÇ 

ARAġTIRMA 

---

 

 

10 

 

Resim 2.1: Hipotalamus, hipofiz ve epifiz bezi  

 

 

ġema 2.1: Hipofiz bezi hormonları ve hedef dokuları 

 

2.1.1. Hipofiz Bezi Ön Lobundan Salgılanan Hormonlar  

 

Lobus  anterior  (ön  lop)  hipofiz  bezinin  en  büyük  bölümü  olup  tüm  bezin  %75’ini 

oluĢturur.

 

Hipofiz bezi ön lobunda sinir lifleri yoktur. Bu nedenle ön lobdan sentezlenen ve 

salınan hormonların denetimi sinirsel değildir. Denetimleri hipotalamus salgıları ile olur.  

 

Hipofiz ön lob hormonları Ģunlardır: 

 



 

Somatotropin hormonu (STH-büyüme hormonu, growht hormon-GH) 



 

Gonadotropik hormon 



 

Follikül stimulan (uyaran) Hormon (FSH) 

---

 

 

11 



 

Luteinize edici hormon (LH) 



 

Laktotrop hormon-prolaktin hormonu (LTH) 

 



 

Adrenokortikotropik hormon (ACTH) 



 

TĠroid stimulan hormon (trotrop hormon-TSH) 

 

Resim 2.2: Hipofiz bezi hormonları ve hedef dokuları  

 

2.1.1.1. Somatotropin Hormon (SH) - Growht Hormon (GH) 

 

Bu  hormona  büyüme  hormonu  da  denir.  Somatotropik  hormon,  çocuklarda  ve 

adölesan döneminde doku kütlesini artırarak büyümeyi hızlandırır. Hücre çoğalmasını sağlar, 

protein  sentezini  arttırır,  kan  Ģekerini  yükseltir,  yağ  depolarını  kullandırırken  karbonhidrat 

depolarını  korur.

 

Uzun  kemiklerin  epifiz  plakları  üzerini  doğrudan  etkileyerek  epifiz 

plaklarının devamlılığını sağlar. 

 

Büyüme  dönemindeki  bir  kiĢide  STH  salgısı  yetersiz  olursa  epifiz  plakları  erken 

kapanır ve  zekâ geriliği olmayan  cücelik ortaya çıkar bu duruma dwarfizm denir. Büyüme 

döneminde aĢırı salgılanırsa aĢırı büyüme jigantizm  (devlik) denilen patolojik durum ortaya 

çıkar.  Ergenlik  döneminden  sonra  tekrar  salgılanmaya  devam  ederse  ellerde,  ayaklarda, 

çenede,  burunda,  dil,  karaciğer,  böbrek  gibi  yumuĢak  dokularda  anormal  büyüme  ve 

vertebralarda kalınlaĢma olur, bu duruma da akromegali denir.  

---

 

 

12 

 

Resim 2.3: Hipofizden salınan hormonların cinsiyet bezlerine etkileri 

 

2.1.1.2. Gonadotropik Hormon (GTH) 

 

Ergenlik döneminde ve sonrasında hipofiz ön lobundan salgılanır. Erkek ve kadında 

cinsiyet bezlerinin ve organlarının üreme fonksiyonlarını kazanmasını sağlar. Bu hormonun 

salgılanmasında  sinirsel  uyarıların  yanında  ruhsal  etmenler  de  önemlidir.  Gonodotropik 

hormonlar biyolojik etkilerine göre üç gruba ayrılır. 

 



 

Follikül stimulan hormon (FSH) 

 

Bu hormon etkisini gonadlar üzerinde gösterir. Kadınlarda ovaryumlardaki foliküllerin 

ve ovumun geliĢimini sağlar. Östrojen hormonunun salgılanmasını uyarır. Puberta (ergenlik) 

döneminde  uterusun  (rahim)  büyüme  ve  geliĢmesini  sağlar.  Erkeklerde  testesteron 

salgılanmasını ve sperma hücresinin geliĢmesini sağlar. 

 



 

Luteinize edici hormon (LH) 

 

Hedef  dokusu  FSH  ile  aynıdır.  Kadınlarda  ovulasyonu  ve  progesteron  hormonunun 

salınımını  erkeklerde  ise  testosteron  hormonunun  salgılanmasını  uyarıcı  ve  denetleyici  rol 

oynar.  

 



 

Laktotrop hormon (LTH) 

 

Bu hormona prolaktin hormonu da denir. Meme bezlerinin geliĢmesini, süt yapımını 

ve sekresyonunu sağlar. Prolaktin hormonu özellikle gebelik ve emzirme dönemlerinde daha 

fazla salgılanır. 

---