H,N. Rzayev tarix el/nhri namizədi, Bakı Avrasiya Universiteti beynəlxalq
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Никифоров Д.С; Борупков Л.Ф. Дипломатический протокол в СССР. Припцы- пы. Нормы. Практика. М., 1985. стр. 152-153. 83
Həqiqətən də, Vyana Konvensiyasının 25-ci maddəsinə görə, yerləşmə dövləti diplomatik nümayəndəliyin öz funksiyalarını normal yerinə yetirməsi üçün bütün imkanlardan istifadə etməyə borcludur. Məsələn, fövqəladə hallar zamanı (müharibə, kütləvi ixtişaşlar, təbii fəlakətlər) yerləşmə dövləti diplomatik nümayəndəliyin mühafizəsinin təşkil edilməsi üzrə fövqəladə tədbirlərə əl ata bilər. Bu tədbirlər diplomatik nümayəndəliyin normal fəaliyyət göstərməsini faktiki poza bilər. Lakin bu yerləşmə dövləti tərəfindən onun təhlükəsizliyinin təmin olunması üzrə vəzifələrin yerinə yetirilməsi gedişində baş verdiyi üçün bu hal heç bir qeyri-hüquqi xarakter daşımır. Səfirlik və ya diplomatik nümayəndəlik öz fəaliyyətini aşağıdakı
Müharibə, ictimai-siyasi vəziyyətin dəyişməsi, ölkə başçısının vəfatı, hərbi çevriliş və s. baş verdiyi hallarda. Diplomatik nümayəndəlik geri çağrılarkən əlaqələr ya tamam kəsilir, ya da müvəqqəti dayandırılır. Belə olan halda həmin ölkənin diplomatik maraqlarını 3-cü ölkə bu dövlətdə yerinə yetirə bilər. Ölkədən gedən diplomatik nümayəndəliyin (hətta, müharibə şəraitində belə) öz ölkəsinə təhlükəsiz yollanmasını yerləşdiyi ölkə təmin etməlidir. Məsələn, Almanlar Fransaya hücum edib onu işğal etdikləri zaman alman xüsusi hərbi dəstəsi Berlindəki fransız diplomatlarını təhlükəsiz şəraitdə ötürmüşlər. Hətta, ölkəni tərk edən səfirliyin ərazisi münasibətlər barpa olunana qədər toxunulmazdır, onun binası, daşınan və daşınmaz əmlakı qorunmalıdır. Cinayət
məsuliyyətinə səbəb
olan nümayəndəliyin toxunulmazlığının pozulması adı altında hər cür hücum, müdaxilə, diplomatik nümayəndəliyin ləyaqətinin təhqir edilməsi və s. faktlar düşmənçilik kimi düşülür. Nümayəndəliyin dövləti böyük sayda postların olmasına baxmayaraq, nümayəndəliyin binasına ziyan vurulduqda, həmin nümayəndəlik mühafizəsinin səmərəsizliyi barəsində protest vermək və zərərin ödənilməsi haqqında iddia irəli sürməkdə haqlıdır.
Diplomatik nümayəndəliyə ziyan vurulmasında təqsirkar şəxslər məlum olduqda zərərin ödənilməsi məsələsi çətinlik yaratmır. Maddi zərər isə məhkəmə qaydasında onlardan tutularaq ödənilə bilər. Təcrübədə o hallar çətinlik yaradır ki, təqsirkar şəxslər məlum deyil və diplomatik nümayəndəlik isə yerləşmə dövlətinə pretenziyalar ünvanlayır. Maddi ziyan dəyməsinə görə yerləşmə dövləti tərəfindən kompensassiyanın ödənilməsi məsələsi qüvvədə olan beynəlxalq müqavilələrddə nəzərdə tutulmamışdır. Dövlətlərin təcrübəsi isə bu məsələdə müxtəlifdir. Fiziki şəxslər tərəfindən yetirilən maddi ziyanın ödəmək öhdəliyinin qəbul edilməsi Qərbi Avropa dövlətlərinin əksəriyyəti üçün xarakterikdir, lakin bu öhdəliyi yalnız qarşılıqlılıq prinsipi əsasında qəbul edirlər. Bütövlükdə isə kompensasiya haqqında məsələnin həll edilməsində dövlətlər arasında mövcüd olan qarşılıqlı siyasi münasibətlərin xarakteri böyük rol oynayır. Bundan başqa, bu yerləşmə dövlətinin öz məsuliyyətini qəbul etməsinin və yaxud beynəlxalq nəzakət qaydasının həyata keçirilməsinin nəticəsi olmasını çox hallarda müəyyən etmək çətindir. Bəzi yerləşmə dövlətləri xarici diplomatik nümayəndəliklərə vurulmuş maddi ziyanın ödənilməsinə formal olaraq razılıq versələr də, əslində isə bu öhdəliyin yerinə yetirilməsini uzatmağa, nəticədə isə onu yerinə yetirməkdən bütövlükdə yayınmağa cəhd edirlər. Diplomatik təcrübə göstərir ki, baxılan öhdəliyin yerinə yetirilməməsinə görə yerləşmə dövlətinin məsuliyyəti məsələsi o hallarda yaranır ki; a)
diplomatik nümayəndəliyin binalarının toxunulmazlığının fiziki şəxslər tərəfindən pozulmasını özü təşkil etmiş və ya bu pozuntunun törədilməsinə yerləşmə dövləti özü təhrik etmişdir; b)
yerləşmə dövləti pozuntunun qarşısını almaq üçün lazımi tədbirlər görməmişdir; c)
şəxsləri cəzalandırmışdır. Diplomatik nümayəndəliklərin binalarının toxunulmazlığı 82 həm nümayəndəliyin özü, həm də onun personalının ayr-ayrı üzvləri tərəfindən sui-istifadə üçün imkanlar yaradır. Vyana Konvensiyasında nəzərdə tutulmuşdur ki, diplomatik nümayəndəliklərin binaları nümayəndəliyin funksiyaları ilə bir araya sığmayan məqsədlər üçün istifadə edilməməlidir. Bu beynəlxalq hüquq normasına görə, nümayəndəliyin rəsmi məqsədləri ilə bir araya sığmayan xarakterli predmetlərin diplomatik nümayəndəliklərin binalarında saxlanılması və diplomatik nümayəndəliyin binalarının kommersiya məqsədləri üçün istifadə edilməsi yolverilməzdir. Diplomatik nümayəndəliyin binalarının nümayəndəliyin funksiyaları ilə bir araya sığmayan məqsədlər üçün istifadə edilməsi dedikdə, həmçinin bu binalarda hətta təmsil etdiyi vətəndaşı olsa belə, kimisə məcburi saxlamaq nəzərdə tutulur. Bundan başqa, diplomatik nümayəndəliyin binalarında kimisə məcburi saxlamaq yerləşmə dövlətinin ərazisində xarici dövlətin orqanları tərəfindən hakimiyyət səlahiyyətlərinin həyata keçirilməsi demək olardı. Bu isə yerləşmə dövlətinin suverenliyini pozur. Diplomatik nümayəndəlik hakimiyyət orqanı deyil və Vyana Konvensiyasında nəzərdə tutulan onun funksiyalarına isə tutma, saxlama və həbs hərəkətləri daxil deyil. Diplomatik nümayəndəliyin binalarında kimisə məcburi saxlamağın qadağan olunması bəzən yerləşmə dövlətinin qanunvericiliyində nəzərdə tutulur.' Dövlətlərin əksəriyyətinin təcrübəsində diplomatik nümayəndəliyin binalarının nümayəndəliyin funksiyaları ilə bir araya sığmayan məqsədlər üçün istifadə edilməsi diplomatik sığınacaq vermək kimi qiymətləndirilir. Diplomatik nümayəndəliklərin binalarının nümayəndəliyin funksiyaları ilə bir araya sığmayan məqsədlər üçün istifadə edilməsi bu binaların toxunulmazlığının hədləri haqqında maraqlı sual doğurur. Diplomatik nümayəndəliklərin binalarının nümayəndəliyin funksiyaları ilə bir araya sığmayan məqsədlər üçün istifadə edildiyi ' Никифоров Д.С; Борупков Л.Ф. Дипломатический протокол в СССР. Припцы- пы. Нормы. Практика. М., 1985. стр. 152-153. 83 Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|