I. Asosiy qism. I kimyo sanoati atrof muhitni ifloslantirishi

METALLURGIYA SANOATI
Metallurgiya sanoati jahon xo'jaligini, asosan, konstruksiyabop materiallar - qora va rangdor metallar bilan ta’minlaydi. Garchi mamlakatlar xo'jaligida boshqa xil konstruksiyabop materiallar, jumiadan, plastmassalarning ahamiyati ortib borayotgan bo‘lsa-da, ular po'latning o‘rnini bosa olmaydi. Shu sababli ham u hozirgi jahon xo'jaligining ahamiyatli negiz tarmoqlaridan hisoblanadi.
Metallurgiya sanoati o'z navbatida mustaqil qora va rangdor metallurgiya sanoatlariga bo'linadi.
 Qora metallurgiya sanoatining xususiyatlaridan biri - asosiy mahsulotlari hisoblanadigan cho'yan, po'lat va prokat ishlab chiqarish jarayonida juda katta hajmdagi temir rudasi, kokslanadigan ko'mir va boshqa xil resurslarni ishlatishidir. Shu sababli dastlabki yillarda tarmoq korxonalari, asosan, yirik kokslanadigan ko‘mir konlari hududlarida shakllandi. FTI davrida tarmoqda yangi ishlab chiqarish texnologiyasiga o`tish tufayli temir rudasi va kokslanadigan ko`mirni jahonning turli mintaqalaridan keltirish imkoniyatlari ancha kengaydi. Natijada G'arbiy Yevropa davlatlari, Yaponiya, qisman AQSHning qora metallurgiya korxonalari tobora dengiz portlari atroflarida joylashtirila boshlandi.
Jahon qora metallurgiya sanoatida hozirgi vaqtda xomashyo resurslarini yetkazib beruvchi, tayyor metall mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi va ularni iste’mol qiluvchi mamlakatlar guruhlari shakllangan. Jumladan, temir rudasini jahon bozoriga chiqarishda Braziliya, Avstraliya, Hindiston, JAR, Liberiya davlatlari, po'lat ishlab chiqarishda Xitoy, Yaponiya, Rossiya, AQSH, Ukraina, Germaniya davlatlari ajralib turadi. Umuman, jahonda yiliga 1 mlrd. temir rudasi qazib olinadi. Uning asosiy qismi Xitoy, Braziliya va Avstraliyaga to`g`ri keladi (50-60%). Temir rudasini katta miqdorda import qiluvchi mamlakatlar – AQSH, Xitoy, Buyuk Britaniya, Yaponiya, GFR, Koreya Respublikasi. Tayyor metall mahsulotlarini iste’mol qilishda esa, asosan, iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar yetakchilik qilmoqdalar. Jahonda ishlab chiqarilayotgan po'latning 80 foizi rivojlangan davlatlar hissasiga to‘g‘ri keladi. Ularning hissasi yuqori sifatli qora metall mahsulotlarini tayyorlashda, ayniqsa, yuqori
Rangli metallurgiya sanoati murakkab tarmoqlar tarkibiga ega bo‘lib, o‘nlarcha xildagi metallar (mis, aluminiy, rux, qo`rg'oshin, volfram, oltin, kumush, uran va boshqalar)ni ishlab chiqarishni o'z ichiga oladi. Yetakchi tarmog`i – alyuminiy ishlab chiqarish.
Rivojlanayotgan mamlakatlar rangli metallurgiyada xomashyo resurslarini yetkazib berishga va rivojlangan mamlakatlar esa iste’molga tayyor rangdor metallar ishlab chiqarishga ixtisoslashgan. Masalan, mis rudalarini qazib olish va jahon bozoriga chiqarishda Markaziy Afrikadagi Zambiya va Kongo Demokratik Respublikasi davlatlari yetakchilik qiladi. Ularning hududi bo'ylab "Mis mintaqasi” deb ataladigan misga boy havza yotadi. Bundan tashqari, bunday resurslarga Chili, AQSH, Kanada ham ancha boy. Toza (rafinad) misni ishlab chiqarishda esa AQSH, Yaponiya, Germaniya, Fransiya kabi rivojlangan mamlakatlar yetakchilik qilmoqda.
Shunga o`xshash holatni nisbatan yengilligi uchun qanotli metall deb nom olgan aluminiy sanoatida ham ko‘rish mumkin. Tarkibida aluminiy metali bo'lgan boksit, nefelin, alunit rudalariga eng boy davlatlar Avstraliya, Gvineya, Yamayka va Braziliyadir. Lekin tozalangan aluminiyni ishlab chiqarish va iste’mol qilishda yana AQSH, Yaponiya, Germaniya, Fransiya, Buyuk Britaniya kabi rivojlangan mamlakatlar ajralib turadi.