I c I l d Qədim dövr Prof. Dr

m ızla  eşidib,  dilimizlə  danışıb,  əlimizlə  yoxlayıb,  ayağımızla  yeriyib 
(tan rı  işığm a)  daim  əzab  verirİK.  Beş  tan rı  işığm ı  quru,  yaş  torpağa 
yönəldirİK,  beş növ canlı varlığı, beş növ otu,  ağacı incidirİK.  Yenə qü- 
su rlu   günahK arıq,  sözdə  on  çağsapıtm   (orucun),  yeddi  qurban  mərasi- 
m inin,  üç  dam ğanm   niğosaK  olaraq  adını  tu tu ru q ,  əməlimizdə  isə  et- 
mirİK,  yenə  işıq  tanrılarına,  saf  ta n rı  elçilərinə,  din  adam larm a  qarşı 
nə  qədər  yanılıb  günah  işlədİKSƏ,  yenə  də  ta n rı  buyurduğu  qayda-qa- 
nunla,  öyüd-nəsihətlə  hərəKət  etmədİKSə,  ta n rılar  ruhunu  incitdİKSə, 
yenə orucu,  vusanti,  alqışı,  çağsapıtı dini qanun-qaydalar tələbincə ye- 
rinə  yetirə  bilmədİKSƏ,  naqislİK  etdİKSƏ,  (deməli)  yenə  hər  gün,  hər  ay 
günah  işlədirİK.  Suçdan,  günahlardan  indi  azad  olaraq  işıq  tanrıları- 
na,  din  səadətinə,  paK  dindarlara  yalvarırıq:  günahlarım ızı  bağışla! 
B ötürm iş  tarKan  niğosaKİarm  günahları,  suçları  haqqmdaKi  duaları 
(olan)  x u a stu an ifti  bitirdi.
TÜRK  BUDDİST  NƏSRİ
A l t u n   YaruK
( Qızıl  işıq)
...A n ta   ö trü   te n q ri  te n q risi  burKan  m ça  tip   yarlm adı  Ananta! 
Önqrə  ertm is  ötdə  çam budivp  u lu sta  M ağaradi  atlığ   iliğ  Kan  b ar  er- 
ti.  01  yemə  M ağaradi 
İİİk 
Kan  ertü n q ü   uluğ,  bay,  barım lığ  tsanqla- 
n , 
ağıliKİarı,  ta rığ ,  ed -tav ar  üzə  tolu  elp  atım ,  sülüq  KÜçinqə  tÜKƏl- 
liq,  tö rttin   sın q ar  y ir  o ru n u ğ   ivmiş,  basm ış,  ÜKÜştə  ayatm ış,  ağır- 
latm ış,  ürÜK  usadı,  KÖni  nom ça-törüçə başlataçı  im əriqm ə  Kamağ bo- 
dunığ  Karasın  aşm ış,  ÜKİitmiş,  Koptın  sınqar  yağısız-yavlaKsız  erti.
01  an tağ   oşuKİuğ,  çoKİuğ  yalınlığ,  Küçlüq-  KÖzünlüq 
İİİk 
Kannmq 
uluğı  K atunm ta  toğm ış  KÖrqəli  seviqliq,  KÖrKİüq,  m enqizliq  üç  oğla- 
nı  erti.  Anq 
İİkİ, 
uluğı  oğlanınınq  atı  M ağabali  erti.  İKİntisi  ortun 
oğlm ınq  atı  M ağadivi  e rti.  Üçüncü,  anq  Kİçiqi  oğlm ınq  a tı  M ağastvi 
erti.
B ir  o ğ u rta  ol 
İü k  
Kann  üç  oğlanı  birlə  ta ş tın   ta ğ ta,  ariKta  ilin- 
çükə 
b artı.  Kaçan  a n ta  teqip ilinçü  menqi  işin  ertürdÜKtə,  ö trü   ol  üç 
tiqinlər  Kua-çeçəK,  tü ş  yim iş  idiqəli  ad aları 
İİİk 
beqKƏ  ötünüp-ayıtıp 
Kaltılar.  A nda  m u n ta  m aru -b erü   yorıyu  b ir  uluq  Kamışlığ  berK  arı- 
Ka  Kİrip  ö trü   a n ta  tm ğ alı  o lu rtılar.  Tm ğalı  o lu rm u şta  anq  uluğı  ti- 
qin 
İkİ 
inilərinqə  ınça  tip   tidi:
—Ay  inilərim ,  m eninq  bÜKÜmd  KÜn  ertin q ü   KorKum,  belinqlə- 
qüm  Kelir.  Inça  bolm azun  Kaltı  bu  ariK-seməK  içintə  K atır,  yavlaK 
KeyİKİər  bar,  bolup  biz  yoKatKuluK-emqənqülÜK  bolmalım ,  tip   İKİn- 
tisi  tiq in   ınça  tip   tidi.
E şitü   yarliKazun,  içim   a,  Kim,  m eninq  bu  etözüm ün  isirqəKÜm 
idi  Kelməz  teq.  Bizinqə  neçÜKÜn  ersər,  am raK İartm   adırılğuluK   em- 
qəK  bolm azun  e rti  tip  KorKarmen(tip,  bu  savığ  eşitip  üçünçi  Mağast- 
vi  tiqin  İ
k
İ  içilərinqə  ö trü   ınça  tip   ö tü rti:
—Bu  ersər  arzilər  turğulUK  orun  ol,  m eninq  idi  KorKinçım  - 
ayınçım  yoK,  önqi  adırılmaKİığ  poşuşum   yemə  yoK,  m çıp  etözüm tə 
tolu  öqrünç,  sevinç  to ğ ar.  Bulğay  erKİ,  biz  yiq  adruK  buyanığ(tip  ti- 
ti.  01  ödün  bu  üç  tiq in lər  öz  öz  KÖnqüllərintəKİ  saKinmış  savların 
sözləşin,  ö trü   örü  tu ru p   ol  ariK  içintə  taKi  içKərü  Kİrtilər.  Ança  yo- 
rıyu  yanqı  enÜKİəmiş  b ir  tişi  barsığ  KÖrtilər.  01  aç  bars  yemə  enÜK- 
ləp  y iti  KÜn  ertm iş  e rti,  y iti  enÜKİərinqə  eKİrtip  Kavşatın  açmaK,

---

suvsamaK  üzə  sn u lıp   tu rm ış,  yavrım ış,  sınm ış  etözləri  alanqurup, 
KÜçi  KÖzüni  üzülüp  unaKya  ölqəli  y a tu r  erti.  Nə  annı  uluğı  Mağaba- 
li  tiqin  KÖrüp  m ça  tip   tidi:
—Ay  irinç,  tiş i  bars  enÜKİəqəli  yiti  KÜn  bolmış,  yiti  enÜKİəri 
enqm enq  yum şaq  tiləqü 
ök
  teqinç  bolmayuKKa  anıp  açmaK-suvsa- 
maK  emqəK  üzə  siKilıp  y a n tu ru   yana  öz  enÜKİərin  yiqəli  Kilmur. 
M untada Kez  irinç  tm lığ bolğaym u?  (tip tid i.  Bu savığ  eşitip M ağast- 
v i  tiqin  ö trü   içisi  tiqinKə:
—Bu  bars  neqü  yiyür,  oşadaKi  aşı  neqü  ol?(tip  ay ıttı.  İçisi  tiqin 
m ça  tip,  KİKİnç  b irti:  (B arsnm q,  irbizninq,  m anunm q,  arslannm q, 
börininq,  tiİKÜninq  aşı  ersər,  yalanquz  yintəm   isiq  et,  Kan  erür. 
M untada  adm   taKi  önqi  aş-içKÜ  yoK  Kİm,  bu  alanqurm ış  aç  barsığ 
tirqürqülÜ K (tip  tid i.  Bu  savığ  m u n tağ   oşuKİuğ  törüm   eşitip  ö trü  
İKİntisi  M ağadivi  tiq in   OKunçsuzm  m ça  tip   tidi:
—Bu  m untağ  oşuKİuğ  tö rü m iş  KÜçsirəmiş,  alanqurm ış  aç  bars 
açmaK,  suvsamaK  emqəKİn  ertin q ü   siKilıp  unaKnya  ölqəli  tu r u r.  Biz- 
n itə   adm   Kİm  bolğay  m una  yarağlığ  aş,  İ
çkü
  belqürttəçi,  bu  irinç 
tm lığ   üçün  etözüq  titip   m ununq isiq  özin  uluğalı  udaçı(tip  tid i.  Ulu- 
ğı  tiqin  bu  savığ  eşitip  yana  o rtu n   inisinqə:
—Ay  inim ,  elp  titKÜlÜK  ta v a r  elpiş,  nenq m çıp  isiq,  öztə  artm az 
(tip   tidi.  Bu  savnm q basa  sonqm ta  M ağastvi  tiqin  m ça  tip  tidi:
—Ay  içilərim   a!  Biz  Kam ağun  am tı  isiq  özümüzKə,  etözüm üz- 
kə
  e rtin q ü   ilin m iş,  yapşm m ış  biz,  ınçıp  y an a  adm ağuK a  asığ,  to- 
su   Kilğalı  bilqə  b iliq liq   yaruK  KÖzümüz  yoK  b olur  erKİ,  yemə  an- 
ta ğ   b irə r  u lu ğ   y arlm a n çu ç ı  KÖnqüllüq  K utluğ  yalanquK İar  ürÜK 
u z a tı  öz  e tö z lə rin   titip   ıd alap ,  tm lığ larK a  asığ,  to su   K ilu rlar(tip  
tid i.  Bu  m unça  savığ  içilərin q ə  sözləp,  ö trü   Kentü  KÖnqülintə  m- 
ça  tip   saK intı:  “K a ltı  bu  m eninq  etözüm   yüz  m in  a ju n la rtm   berü 
yoKsuz  aju n sız  neçə-neçə  y ıru d ı  a rta d ı.  N enq  yemə  etliqsiz  bolup 
ne  ersə r  asığKa,  tosuKa  Kİrmədi,  NeçÜKİn  bÜKÜnKİ  KÜntə  m unı  teq 
Kerqəqliq  işlətKÜlÜK  yonqlağulUK  orun  ta p ıp ,  bu  m u n tağ   yıdığ 
KerqəKsiz  etö zü m in   sıtm ış  Kemismiş  yinq  y a r  teq  titip   ıd alap ,  bu 
irin ç   y a rlığ   aç  barsKa  neqülÜK  umuK  ınaK  bolm az  m en ,-tip   mun- 
çulayu  saKinıp,  içilə ri  b irlə 
söz
I
əşkü
I
ük
  KİsİKİn-tisİKİn  e r ttü r ü p ,
ol  bars  üzə  önqin-önqin  yarliK ançuçı  KÖnqül  tu rğ u ru p   irinçK ədilər 
tsu y u rK ad ılar.  Inçıp  o larn m q   a ra s m ta   ağ lad ı,  taKi  M ağastvi  tiq in
ol  b arsn ın q   açm ,  turuK inq,  emqəKİn  tolğaK in  t i t r ü   KÖrüp,  teqrə 
teKSİnip,  KÖzin  id i  an d ıra n   K İtərü  u m a tm ,ü r  Kİç  t i t r ü   KÖrü  tu ru p , 
e trü   Kodup,  önqi  yorıp  b a rtıla r.  Ö trü   ol  ödün  M ağastvi  b o d istv   yo- 
rıy u   m ça  tip   saK in tı”.  ÇaK  am tı  m anqa  o ğrayu  etözüm in,  isiq   özü-
min  titKÜlÜK  ıdalağulUK  öd  koIu  soKa  Kelti.  Ne  üçün  tip   tis ə r  Kim 
men  İİkİ  siz d in   berü  bu  yıdığ  sarsiK,  Kanlığ,  y irin liq ,  sevqüsüz, 
tap lağ u su z ,  yarsm çiK   etözKƏ  ınçıp  m a n tım .  A ş-İçkü,  ton-Kedim, 
orun-tüşəK ,  a t,  yanqa,  Kanqlı,  köIük,  e rd in i,  yinçü,  e d -ta v a r  üzə 
ta p m tım ,  artam aK   buzulm aK  tö rü lü q   üçün  ürÜK  u z a tı  a rta d ı  bu- 
zu ltı.  N enq  yem ə  etözüq  Küyü  K üzətü,  ayayu  tu tu p   a rta tm a ğ a lı  idi 
um adım .  Neçə  Ked  u sa n ıp   iq ittim   ersə r  yemə  Kiltı  yavlaK  yağı  tö- 
rüsinçə  y a n d u ru   m ini,  Kemişü  udup  sevinçsiz,  u tlısız   Kiltı  m aninq 
Küçümin,  an m   ınça  bilm iş  KerqəK.  E t  öz  e rsə r,  beKsiz  m enqüsüz 
titir ,  özkə  y a n d u ru   asığ   sızı  üzə  yavlaK  yağı  teq  KorKinçığ  e rü r, 
yarsmçiK  KİrlİKİ  üzə  tu ts a r a   arığsızliK  
kik
  yÜKməK  ti t i r .  A nnı 
üçün  m en  bÜKÜnKİ  KÜntə  bu  etözüm in  yonqlap,  m unqadınçm   uluğ 
iş  KÖtÜK  Kilaym   sa n sa rlığ   qalüy  üqüz  iç in tə  t a r   Kemi  b u lay ın ,  toğ- 
maK-ölməKİiq  teK sinçtin  tasK aru  ta rtıp   ö n d ü rəy in ,  tip   saK intı.  Ya- 
na  ok  m ça  tip   saKm tı:  “Abam  birÜK  bu  etö zü m in   titsə rm e n ,  ö trü  
ülqüsüz,  sansız  m ün,  KataKİarığ,  K artığ,  beziq,  y irin iq ,  Kanığ, 
iqiq,  a ğ rığ ığ ,  KorKinçm  aym ançığ  b arçan ı  titm iş-ıd a la m ış  bolur 
men.  TaKi  yem ə  bu  etöz  ersə r,  a ltı  KirK  tü rlü q   a rığ sız la rm   tolu 
suv  üzək  KerKÜ  teq,  beKsiz  y arpsız  Kamağ  K u rtlarn ın q   Konquzlar- 
nm q  tirK İni,  Kannınq  y irin n in q   ornaKi,  sin q irin   ta m ırın   yörqəl- 
miş,  sönqÜKİər  ulağı  üzə  tu tu z m ış  e rtin q ü   yırınçiK   yarsınçiK   e rü r. 
Annı  üçün  teqim li  ol  am tı  m anqa  bu  etözüm in  titip   ıd alan ,  üzəİİk- 
siz  üstünK İ  yiq,  abam  u lu ğ   m enqqü  n irv a n ığ   tiləqülÜK  puşuş  sa- 
Kinç  emqəK  tolğaKiğ  b irtəm   tarKarğulUK  toğmaK-ölməKİiq  teKsin- 
çiq  am ırtK urğuluK   n izv an ilığ   ilisiq   üzqülÜK  dyan  bilqə  biliqiq  kü- 
çüq  KÜçləndürqülÜK  to lu   tüqəl  pışrunm aK İığ  edqüq  eKSÜKsüz  bü- 
türqülÜK  yüz  buyanlığ  itiq in   itinqülÜK,  to lu   tüqəl  bilqə  biliqiq 
tünKərqülÜK.  A lğu  burK anlar  üzə  öqitm iş  ıduK  nom luğ  etözüq  ta- 
nuKİağulUK  Kamağ  biş  asun  tm lığ la r  oğlanm   nom  boşılığ  m enqi 
üzə  menqilətKÜlÜK”  (tip   m unçulayu  ad ıra-ö d ü rə  saKinıp  ö trü   Ma- 
ğastvi  tiq in   y iti  Kinığ  tölÜKtə  tu ru p ,  u lu ğ   bedÜK  közüşkə  inip, 
uluğ  yarliK ançuçı  KÖnqül  tu rğ u ru p ,  Könqülin  KÖKÜzin  yaK çırtıp,  o 
İkİ  iç ilə rin   KÖnqül  Kerip  neçÜKİn  ersər,  tu y s a r,  o n q arsar,  ö trü   ür- 
Kün  belinqləp,  tıdiK  ada  Kilıp,  KÖzəmis  Közüsüm in  K anturm ağay 
tip  bÖKÜnü  ö tr ü   İkİ  içilərin q ə  “azKia  önqrə  y orıyu  tu rz u n la r,  men 
una  basa  y itd im ”  (tip  ö tü n ü p   içilərin   ıd m   M ağastvi  tiq in   Kentü  özi 
y an d u ru   y an a  ol  ariKa  Kİrip,  aç  bars  üsKİntə  teq ip ,  terK İn  ta v ra tı 
tonın  sü ç ü lü q   Kamış  butiK i  üzə  asıp  m ça  tip   beK  Katığ  sav  sözlə- 
ti:  “Men  am tı  to lp   sansartaK i  tm lığ la r  üçün  üzəüksİz  üsKÜnKİ  yiq 
burKan  K utı  KÖzüşin  tebrənçsiz  yayılmaKsız  u lu ğ   y arlm a n çu ç ı

---