İBTİDAİ İcma quruluşU
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AZƏRBAYCAN XVI ƏSR - XVII ƏSRİN BİRİNCİ YARISINDA SƏFƏVİLƏR DÖVLƏTİ XIII əsrin sonları
- XV əsrin II yarısı
- 1500 payızı
- 1501 yazı
- 1501 payızı
XV əsr Azərbaycan tacirlərinin Şam (Dəməşq), Hələb, Bursa, İstanbul, Trabzon şəhərləri vasitəsi ilə a Şirvanşah avropalılarla ticarət əlaqələri qurması
Görkəmli Azərbaycan musiqiçisi Əbdülqadir Marağainin Yaxın və Orta Şərq ölkələrində geniş yayılan muğamlar, mahnı və rəqs melodiyaları yaratması. Bu dövrdə Azərbaycan rəssamlarından Əmir Dövlətyar və onun şagirdləri Əbdül, Müsavir və.b məşhur idilər XV əsr Şirvanşahlar saray kompleksinin, Təbrizdə Qeysəriyyə (Örtülü bazar) kompleksi və Divanxananın, Nəsriyyə və Məqsudiyyə mədrəsələrinin, Həsən padşah camisinin inşa olunması
Bakı şəhərinin Xəzərdə başlıca limana çevrilməsi AZƏRBAYCAN XVI ƏSR - XVII ƏSRİN BİRİNCİ YARISINDA SƏFƏVİLƏR DÖVLƏTİ XIII əsrin sonları Səfəvilərin Ərdəbil hakimliyinin yaranması 1252-1334 Səfəvilər sülaləsinin banisi Şeyx Səfiəddin İshaqın dövrü 1447-1460 Şeyx Cüneydin Ərdəbil hakimliyi dövrü 1449 Şeyx Cüneydin Ərdəbili tərk edərək Misir, Suriya və Mesopotamiyaya getməsi və varsaqla zülqədər tayfalarını öz müridlərinin sırasına qatması. Sonra Şeyx Cüneyd Kiçik Asiyaya – Diyarbəkrə gələrək burada Qaraqoyunluların rəqibi olan Ağqoyunlu Uzun Həsənlə ittifaqa girdi və bundan sonra müstəqil hərəkət etməyə başladı
Qaraqoyunlu hökmdarı Cahanşahın Ərdəbildə Şeyx Cəfəri (1449-1470) Səfəvi təriqətinə başçı təyin etməsi XV əsrin ortaları Səfəvilərin daha fəal siyasət yeritməyə başlaması XV əsrin II yarısı Muğanın bir hissəsinin, Qarabağın və Azərbaycanın Talış dağlarına qədər olan şərq torpaqlarının Səfəvilərin təsiri altına düşməsi
Şeyx Cəfərin Şeyx Cüneydi Ərdəbilə buraxmaması 1460 Şeyx Cüneydin Şirvana və Dağıstana yürüşü. Samur çayı yaxınlığında döyüş. Döyüş nəticəsində Şirvanşah I Xəlilullahla Qaraqoyunlu hökmdarı Cahanşahın qoşunları səfəviləri məğlub etdilər, Şeyx Cüneyd döyüşdə öldürüldü
Səfəvilərin Ərdəbil hakimliyinin sərhədləri genişləndi, səfəvilərin ağqoyunlularla ittifaqı daha da möhkəmləndi, səfəvi döyüşçüləri başlarına 12 imamın şərəfinə on iki qırmızı zolaqlı çalma qoydular, “qazi”, “sufi” dəstələri tam hərbi qaydada təşkil edildi 1470 Uzun Həsənin Şeyx Heydəri Səfəvi təriqətinin başçısı kimi taxtda oturtması 1483 Şeyx Heydərin Şirvana və Dağıstana birinci yürüşü. Birinci yürüş nəticəsində qızılbaşlar xeyli qənimət və əsirlə geri qayıtdılar
Şeyx Heydərin Şirvana və Dağıstana ikinci yürüşü. Yürüş nəticəsində qızılbaşlar qələbə ilə geri döndü 1488 Şeyx Heydərin Şirvana üçüncü yürüşü. Şahdağ döyüşü. Döyüş nəticəsində hər iki tərəf xeyli itki verdi, Şirvanşah hökmdarı I Xəlilullahla Yaqub padşahın sərkərdəsi Bicanoğlunun qoşunları səfəviləri məğlub etdilər, Şeyx Heydər isə döyüşdə öldürüldü 1488-1494 Şeyx Sultanəlinin Ərdəbil hakimliyi dövrü 1493 Əhər döyüşü. Döyüş nəticəsində Ağqoyunlu Rüstəm Mirzə və Səfəvilərin birləşmiş qüvvələri qalib gəldi, Baysunqur və onun müttəfiqləri isə məğlubiyyətə uğradıldı
Rüstəm Mirzənin Səfəvilərin Ərdəbil hakimliyinə qarş qəst təşkil etməsi. Şəməsi döyüşü. Döyüş nəticəsində qızılbaş qüvvələri məğlub oldu və Sultanəli öldürüldü
Rüstəm Mirzənin Ərdəbili və Səfəvilərin digər mülklərini zəbt etməsi 1494-1501 Şahzadə İsmayılın Ərdəbil hakimliyi dövrü 1499 Şahzadə İsmayılın Lahicanı tərk edərək, Ərdəbilə gəlməsi 1500 Ərcivanda qızılbaş tayfalarının yığıncağının keçirilməsi. Yığıncaqda Kiçik Asiyaya – Ərzincana, oradan da Suriyaya getmək qərara alındı
İsmayılın Ərcivandan Göyçə gölünün cənub sahilinə, Anadoluya – Ərzincana gəlməsi. Ərəşli və zülqədərli tayfalarının İsmayıla qoşulması
Şahzadə İsmayılın Ərzincandan Şirvana yürüşü. Qızılbaşların heç bir müqavimətə rast gəlmədən Şamaxını tutması
Cabanı döyüşü. Döyüş nəticəsində İsmayıl Şirvanşahları məğlub etdi və Fərrux Yasarı öldürüldü 1501 yazı İsmayılın sərkərdəsi Məhəmməd bəy Ustaclı və İlyas bəy Xunuslunun Bakı qalasını ələ keçirməsi 1501 Şərur döyüşü. Döyüş nəticəsində qızılbaşlar parlaq qələbə qazandı və Ağqoyunlu dövlətinin birinci qolun süqut etdi, Əlvənd Mirzə isə məğlub olaraq döyüş meydanından Ərzincana qaçdı
Şahzadə İsmayılın Təbrizə daxil olaraq özünü şah elan etməsi. Mərkəzləşmiş Səfəvilər dövlətinin yaranması 1501-1736 Səfəvilər dövlətinin mövcud olması 1501-1524 Şah I İsmayılın hakimiyyəti 1503 Almaqulağı döyüşü. Döyüş nəticəsində qızılbaşlar parlaq qələbə qazandı, ağqoyunlular sayca çox olsalarda məğlub oldular, Murad Mirzə Şiraza qaçdı, Şah İsmayıl Muradı təqib edərək İranın içərilərinə doğru irəlilədi və Şirazı ələ keçirdi, Ağqoyunlu dövlətinin ikinci qolu və Ağqoyunlu dövləti süqut etdi 1503 Şah I İsmayılın İsfahan, Qum və Kaşan şəhərlərini ələ keçirməsi 1504 Şah I İsmayılın Yəzdə və Kirmanı ələ keçirməsi 1504 Osmanlı sultanı II Bəyazidin Səfəvilər dövlətinin müstəqilliyini tanıması 1506-1508 Şah I İsmayılın Diyarbəkri, Hilatı, Bitlisi, Ərçişi və Bağdadla birlikdə İraqi Ərəbi ələ keçirməsi 1507-1508 Şeybani xanın Xorasan vilayətini tutması 1507-1508 Şah I İsmayılın Suriyadakı Venetsiya konsulları vasitəsilə Roma papası və Venetsiya ilə əlaqə yaratması 1510 Səfəvi diplomatı Əli Bəyin İtaliyaya səfərə getməsi 1510 Şah İsmayılın Xorasana, Şeybani xanın üzərinə hücum etməsi 1510 1 dekabr Mərv döyüşü. Döyüş nəticəsində özbək qoşunu məğlub oldu və Şeybani xan öldürüldü, Şah İsmayıl Herat, Mərv və Bəlx şəhərləri daxil olmaqla Xorasan vilayətini ələ keçirdi, Səfəvilər dövləti imperatorluğa çevrildi, Səfəvilər dövlətinin sərhədləri Fərat çayından Amudərya çayınadək çatdı 1512 Şah I İsmayılın Qaraman və Malatiyanı ələ keçirməsi 1514 Sultan Səlimin Ədirnədə fövqəladə divan çağırması. Bu ali məclisdə qızılbaşlarla müharibə müsəlmanların müqəddəs vəzifəsi elan olundu, eyni zamanda Sultanın vəzirləri Şah İsmayılla müharibəni təhlükəli olduğunu bildirdilər 1514 Sultan Səlimin Azərbaycana yürüş etməsi 1514-1555 I Səfəvi-Osmanlı müharibəsi dövrü 1514 23 avqust Çaldıran döyüşü. Döyüş nəticəsində osmanlılar qələbə qazanaraq Təbrizi ələ keçirdilər, osmanlılar Ərzurum ilə birlikdə Sərqi Anadolu və Şimali İraqa yiyələndilər, Bağdad da daxil olmaqla Ərəb İraqı Səfəvilərdə qaldı, Səfəvilərin hərbi qüdrəti zəiflədi və onun nüfuzuna ağır zərbə vuruldu 1514-1515 Sultan I Səlimin Ərzincanı və Diyarbəkri tutması 1515
Portuqaliya hərbi-dəniz qüvvələrinin Hörmüz (İran) körfəzini işğal etməsi 1516 Qoçhisar döyüşü. Döyüş nəticəsində osmanlılar Səfəvilər üzərində parlaq qələbə qazandılar, Şimalda Xarput və Bitlisdən Rakkiyə qədər ərazilər, cənubda isə Mosul osmanlıların əlinə keçdi
Şah I İsmayılın Kəmaləddin Behzadı Təbrizdəki saray kitabxanasına rəis təyin etməsi 1524-1576 Şah I Təhmasibin hakimiyyəti. I Təhmasibin hakimiyyətinin ilk illərində mərkəzi hakimiyyət bir qədər zəiflədi, feodallar arasında çəkişmələr baş verdi, qızılbaş əmirləri mərkəzi hakimiyyətdən boyun qaçırmağa başladı, Səfəvilərlə Osmanlılar arasında müharibə yenidən başladı. I Şah Təhmasibin hakimiyyəti dövründə Səfəvilər dövlətinin paytaxtı Təbrizdən Qəzvinə köçürüldü, sənətkar və tacirlərdən alınan tamğa vergisi ləğv olundu, Şirvanşahlar dövləti süquta uğradıldı, Şirvanda Əlqas Mirzənin üsyanı baş verdi, Şəki hakimliyinə son qoyuldu, Azərbaycan torpaqları vahid dövlətdə birləşdirildi, mərkəzi hakimiyyət qüvvətləndi, Azərbaycan I Sultan Süleymanın yürüşlərinə məruz qaldı, Amasiya sülhü imzalandı, Osmanlıların Azərbaycanı tutmaq siyasəti baş isə tutmadı
Təkəli əmiri Üləma bəyin Azərbaycanın cənubuna yürüş edərək, Təbrizi və Şərqi Anadoluda Bitlis şəhərini ələ keçirməsi və Sultan Süleymanı Azərbaycana yürüş etməyə təhrik etməsi
Osmanlı sultanı I Süleyman Qanuninin Azərbaycana birinci yürüşü. Yürüşü nəticəsində osmanlılar Azərbaycanın xeyli hissəsini və Təbrizi tutsada buranı tərk etdilər
Sultan I Süleymanın Azərbaycana ikinci yürüşü. İkinci yürüş zamanı da osmanlılar Təbriz şəhərini ələ keçirsə də aclıq və səfalət onları Azərbaycanı tərk etməyə məcbur etdi
Şirvanşah Şahruxun hakimiyyəti. Şahruxun dövründə Şirvan əmirlərinin özbaşınalığı həddini aşdı, əmirlərin özbaşınalığı əhalinin narazılığına səbəb oldu, Şirvanda kələntər Məhəmməd Aminin başçılığı ilə üsyan baş verdi, hakimiyyət Hüseyn bəy başda olmaqla Şirvan əyanlarının əlində cəmləşdi 1536 Şah I Təhmasibin “Şeyx Səfi xalçası”nı toxutdurması 1537 Şirvanda Məhəmməd Aminin başçılığı ilə üsyan baş verməsi. Üsyançılar Salyanı və Şamaxını ələ keçirdilər. Şahrux əyanlarla birlikdə Buğurd qalasına qaçdı. Lakin üsyançılar Salyan yaxınlığında döyüşdə Şirvan qoşunu tərəfindən darmadağın edildi 1538 I Təhmasibin əmri ilə qızılbaşların Şirvana birinci yürüşü. I Təhmasibin göndərdiyi hərbi qüvvələrin Şirvana ilk yürüşü nəticəsində Buğurd qalası səfəvilərə tabe edildi, Şirvanşahlar dövlətinin varlığına son qoyuldu, sonuncu Şirvanşah hökmdarı Şahrux Təbrizə aparılaraq edam edildi, Şirvan ərazisi bəylərbəyiliyə çevrilərək Səfəvilər dövlətinin əyalətinə çevrildi, Əlqas Mirzə Şirvana ilk bəylərbəyi təyin edildi, Şirvanşahların və yerli əyanların əmlakı isə müsadirə olundu 1544 Qusar rayonunda Şeyx Cüneyd məqbərəsinin inşa edilməsi 1547 Şirvan bəylərbəyi Əlqas Mirzənin özünü Şirvanda müstəqil hökmdar elan etməsi və Səfəvilər əleyhinə qiyam qaldırması
I Təhmasibin Əlqas Mirzənin qiyamını yatırmaq məqsədi ilə Şirvana ikinci dəfə yürüş etməsi. I Təhmasibin Şirvana ikinci hücumu nəticəsində Şirvan qiyamı yatırıldı, Əlqas Mirzə məğlub olaraq İstanbula qaçdı, I Təhmasibin oğlu İsmayıl Mirzə Şirvan bəylərbəyi təyin edildi, həmçinin Səfəvilərin hakimiyyəti Şirvanda daha da gücləndi
Sultan I Süleymanın Azərbaycana üçüncü yürüşü Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|