İBTİDAİ İcma quruluşU
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1810 iyun
- 1812 dekabr
- 1827 20 aprel
- 1827 20 sentyabr
1810 Qubada rus müstəmləkəçiləri əleyhinə üsyan baş verməsi. Üsyan nəticəsində, əyalət şurası öz fəaliyyətini dayandırdı və hakimiyyət bütünlüklə komendata verildi. Beləliklə, I Rusiya-İran müharibəsi dövründə Azərbaycanda müstəmləkə əsarətinə qarşı baş vermiş ilk çıxışların hamısı qəddarlıqla yatırıldı 1810 iyun P.V.Kotlyarevskinin Mehrini ələ keçirməsi 1810 I Rusiya-İran müharibəsinin gedişində Abbas Mirzənin ruslarla sülh danışıqlarını yenidən bərpa etməsi. Lakin ingilis nümayəndəsi Herford Ceksonun bu danışıqları pozması nəticəsində sülh danışıqları baş tutması
Buxarest sülhü. Sülhün şərtlərinə əsasən osmanlılar Cənubi Qafqazın böyük bir hissəsinin Rusiya tərəfindən işğal olunmasını təsdiq etdi
Aslandüz döyüşü. Döyüş nəticəsində general Kotlyarevskinin başçılığı ilə ruslar əhəmiyyətli qələbə qazandı, Abbas Mirzə isə məğlub olaraq döyüş meydanından qaçdı
Rus qoşununun Araz çayını keçərək Muğan istiqamətində hücuma başlaması 1812 31 dekabr Lənkəran döyüşü. Döyüş nəticəsində Sadıq xan qəhrəmancasına həlak oldu və rus generalı Kotlyarevskinin başçılığı ilə Lənkəran şəhəri tutularaq dağıdıldı. Aslandüz və Lənkəran döyüºləri I Rusiya-İran müharibəsinin taleyini həll etdi və rus qoşunlarının İranın içərilərinə doğru irəliləməsi üçün rela şərait yarandı 1812 Hacı Əlinin Yelizavetpol dairəsinin iki min əhalisinin xaricdən geri qayıtmasına köməklik etməsi 1813 12 oktyabr Gülüstan müqaviləsinin imzalanması. Gülüstan sülhünü İran tərəfindən Mirzə Əbülhəsən xan, Rusiya tərəfindən Qafqazdakı rus qoşunlarının baş komandanı Rtişşev imzaladılar. Gülüstan sülhünün şərtlərinə əsasən İran Gəncə, Qarabağ, Şəki, Şamaxı, Quba, Bakı və Lənkəran xanlıqları, Şərqi Gürcüstan və Dağıstan Rusiyaya ilhaq edildi, Rusiya İrəvan və Naxçıvan xanlıqlarının İranın hakimiyyəti altında qalmasına razılıq verdi, Xəzər dənizində hərbi donanma saxlamaq hüququ yalnız Rusiyaya verildi, Rusiya tacirlərinin İranla ticarətində 5%-lik gömrük rüsumu müəyyənləşdirildi, İran ərazisində rus tacirləri daxili gömrük rüsumlarını ödəməkdən azad edildilər. Beləliklə, Gülüstan müqaviləsinin imzalanması ilə I Rusiya-İran müharibəsinə son qoyuldu və Azərbaycan torpaqlarının iki yerə bölüşdürülməsinin birinci mərhələsi başa çatdı
Cəbrayıl kətxudası Yaqub ağanın Qarabağdan əsir aparılmış ailələrin İrandan geri qayıtmasını təşkil etməsi
İngiltərə ilə İran arasında Tehran müqaviləsinin imzalanması. Müqavilənin şərtlərinə əsasən İran hökuməti öz sərhədləri tərəfindən Hindistanın təhlükəsizliyini təmin etməyi öhdəsinə götürdü. Bunun əvəzində isə İngiltərə İrana 1809-cu il müqaviləsi üzrə hər il müəyyən edilmiş məbləğdə maliyyə yardımı göstərmək, silah və hərbi gəmilər ayırmaq haqqında üzərinə götürdüyü öhdəliyi yerinə yetirəcək, Gülüstan müqaviləsinin şərtlərinə yenidən baxılmasına kömək göstərəcəkdi 1814-1829 Rusiyanın Kür çayında Xəzər dənizinə qədər balq ovlamağ müqatiəyə verməsi 1819 Erməni generalı V.Mədətovun göstərişi ilə Şəki xanlığının ləğv edilməsi 1820 Yermalovun göstərişi ilə Şamaxı xanlığının ləğv edilməsi 1822 Qarabağ xanlığının ləğv edilməsi 1823 İranla Osmanlı dövləti arasında “əməkdaşlıq haqqında müqavilə” bağlanması 1826 Lənkəran xanlığının ləğv edilməsi II RUSİYA-İRAN MÜHARİBƏSİ (1826-1828). AZƏRBAYCANIN BÖLÜŞDÜRÜLMƏSİNİN İKİNCİ MƏRHƏLƏSİ 1825 Rusiyanın paytaxtında dekabristlər üsyanına baş verməsi və II Rusiya-İran müharibəsinin başlanmasını sürətləndirməsi
II Rusiya-İran müharibəsinin başlaması 1826-1828 II Rusiya-İran müharibəsi dövrü 1826 27 iyul Gəncədə Rusiya əleyhinə üsyan baş verməsi. Gəncə üsyanı nəticəsində şəhərdəki rus qarnizonu və onlara köməyə gələn hərbi yardım darmadağın edildi, şəhər Abbas Mirzənin qoşunu tərəfindən tutuldu
General İ.F.Paskeviçin Qafqazdakı rus qoşunlarının komandanı təyin olunması 1826 3 sentyabr Şəmkir döyüşü. Döyüş nəticəsində əvvəlcə iranlılar üstün olsa da erməni generalı Mədətov döyüşün həlledici anında gürcü könüllülərinin qüvvələrindən istifadə etməklə İran qoşununu geri çəkilməyə məcbur etdi. Az sonra İran ordusunun bu geri çəkilməsi məğlubiyyətlə nəticələndi 1826 13 sentyabr Gəncə döyüşü. Döyüş nəticəsində Seçmə İran ordusu darmadağın edilərək Xudafərin körpüsünə tərəf qaçmağa məcbur edildi. Döyüş II Rusiya-İran müharibənin sonrakı gedişinə təsir göstərdi, faktiki olaraq, onun müqəddəratını həll etdi 1826 dekabr Şəkidə Hüseyn xanın başçılığı ilə Rusiya əleyhinə üsyan baş verməsi. Hüseyn xanın qaldırdığı üsyan da 20 il əvvəl Şəkidə Səlim xanının Rusiya əlyhinə qaldırdığı üsyan kimi məğlubiyyətlə nəticələndi. Hüseyn xan İrana qaçmağa məcbur oldu və bu ərazilər yenidən rus qoşunları tərəfindən işğal edildi 1827 20 aprel Paskeviçin komandanlığı altında rus qoşunlarının Xudafərin körpüsünü ələ keçirməsi 1827 16 iyun Naxçıvanın ruslar tərəfindən döyüşsüz ələ keçirilməsi 1827 5 iyul Cavanbulaq döyüşü. Döyüş nəticəsində qüvvə cəhətdən üstün olan ruslar qələbə çalaraq iyulun 7-də Abbasabad qalasını işğal etdilər. Bu qələbə İrəvan xanlığının taleyində faciəli rol oynadı
Sərdərabad döyüşü. Rusların qalib gələrək Sərdarabad qalasını tutması 1827 1 oktyabr Rus qoşunlarının İrəvan qalasını işğal etməsi. İrəvan qalasının tutulmasına görə general Paskeviçin tituluna I Nikolayın fərmanı ilə “Erivanski” sözü əlavə edildi. İrəvan qalasının işğalından sonra Rus komandanlığının Azərbaycanın cənubuna hücumu başladı Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|