lav l r
FBT
164
sa lamlı ında d yi ikliyin v ya h yat f aliyy tinin m hdudla dırılmasına i ar ed n
terminl rd n istifad etm nin qar ısını
alma a imkan verir v daima, müsb t olmasa da, neytral
v konkret dild n istifad edir.
Daha sonra, insanlara münt z mli olaraq dam aların qoyulması il ba lı m l g l n haqlı t la ı
azaltmaq üçün hörm td n salınmadan, stiqmatizasiyadan v artıq
rhl rd n xilas olma a imkan
ver n FBT-d kateqoriyaların ifad edilm si üsulu neytraldır. Eyni zamanda bu cür yana ma
«terminl tin hamarlaması» kimi qeyd edil bil n problemi ortaya çıxardır. Sa lamlı ın
d yi ilm sinin m nfi lam tl ri v ba qa insanların buna reaksiyası v ziyy ti (halı)
t yin ed n
terminl rd n asılı deyil. H yat f aliyy tinin m hdudiyy tl ri n cür adlandırılmasına baxmayaraq
onlar dam alardan asılı olmayaraq mövcuddurlar. M s l yalnız dilin problemind deyil, sas n,
ba qa individl rin v c miyy tin h yat f aliyy tinin m hdudiyy tl rin qar ı münasib td dir. V
n vacibdir – terminl rin v t snifatın düzgün ba a dü ülm si v istifad si.
ÜST h yat f aliyy ti m hdudiyy tli insanların t snifatdan v qiym tl ndirm d n fayda almasını
v onların hüquqlarından m hrum olmamasını v yaxud hüquq b rab rliyinin pozulmamasını
t min etm k üçün c hdl rin atılmasına davam ed c k.
st rdik ümid ed k ki, h yat f aliyy ti m hdudla dırılmı
xsl r bilavasit özl ri FBT-nin bütün
sektorlarında onun inki afı
v istifad sin
m k s rf edirl r. H yat f aliyy ti m hdudla dırılmı
insanlar alim, menecer v siyas tçil r kimi FBT-nin t snifatına
saslandırılmı protokol v
al tl rin i l nib-hazırlanmasına köm klik ed c kl r. Bu t snifat sübutlara sas n h mçinin
potensial c h td n möhk m müdafi al ti kimi çıxı edir. O, v ziyy t t sir etm k üçün etibarlı
v tutu durula bil n m lumatlarla t min edir. H min, y ni h yat f aliyy ti m hdudiyy tl ri m hz
traf mühit manel rinin, nec ki, sa lamlıqda ba ver n d yi iklikl r v ya pozuntular s b bind n
olması mövqenin siyasi q bulu vv lc t dqiqat planlarında ks olunmalı v sonradan saslanmı
v etibarlı sübutlar tapmalıdır. Bu sübutlar h yat f aliyy ti m hdudla dırılmı inrsanlar üçün
bütün dünyada mühüm sosial d yi iklikl r g tirib çıxara bil r.
H yat f aliyy ti m hdudla dırılmı
xsl rin müdafi si FBT istifad si zamanı gücl ndiril bil r.
Bel ki, müdafi nin birinci m qs di i in istiqam tini
mü yy n etm kd n ibar tdir ki, bu da
f aliyy ti m hdudla dırılmı
xsl rin i tirakının s viyy sini yax ıla dıra bil r, FBT h yat
f aliyy tinin m hdudla dırılmasının ba lıca probleminin daxil oldu u eynil dirm d köm k ed
bil r: mane l r v ya yüngüll dir n faktorların olmaması daxil olmaqla traf mühitd , individin
özünün potensial qabiliyy tinin a a ı salmasında v adı ç kil n faktor kombinasiyalarında. Bu
aydınla dırmanın vasit sil uy un müdaxil l r v onların i tirak s viyy sin t sirinin effektliyi
n zar t oluna v ölçül bil r.
Bel likl , gözl nil n konkret n tic l r v m hdudla dırılmı h yat
f aliyy tli
xsl rin müdafi si m qs dl ri ld oluna bil r.
FBT
lav l r
165
lav 6
FBT-dan istifad üçün etik tövsiyy l r
st nil n elmi al ti yanlı olaraq v pis fikirl ist fad etm k olar. Bel bir t snifat sisteminin heç
bir zaman insanların ziyanına istifad olunmaması haqqında dü ünm k sad löhvlük olardı.
lav
5-d izah olundu u kimi, lap vv ld n FBT-ın yenid n müzakir edilm si gedi in h yat
f aliyy tin m hdudiyy tl r qoyulmu
xsl r v onların hüquq mühafiz t kilatları
qo ulmu dur. Bu, terminologiyanın, FBT-in m zmunu v strukturunun
d yi m sin g tirib
çıxartdı. Bu lav d FBT-ın istifad si zamanı b zi sas etik tövsiyy l r izah edilir. A kardır ki,
heç bir tövsiyy l r toplusu t snifatın yaxud da elmi al tin bütün düzgün istifad edilm m si
növl rini, habel tövsiyy l rin özünün düzgün istifad edilm m si haqqında x b rdarlıq etm sini
qabaqcadaq gör bilm z. Bu s n d istisna deyil. Ümid etm k olar ki, sonuncu lav l r diqq t
FBT-ın hörm tsiz istifad si v h yat f aliyy tin m hdudiyy t qoyulmu insanların ziyanına
istifad olunması riskini azaldacaq.
Hörm t v etibarlılıq
1)
FBT h mi insanların
xsiyy ti d y rl rin v individl rin s rb stliyin
(müst qilliyin ) hörm t qoyaraq istifad olunmalıdır.
2)
FBT heç bir zaman h yat f aliyy tinin m hdudla dırılmasının yalnız
bir v yaxud bir
neç kateqoriyaları dilind insanın eynil dirilm si yarlıkı v ya dig r üsul kimi istifad
olunmamalıdır.
3)
Kliniki t crüb d FBT-dan h mi tam m lumat ld olunmaqla, m kda lıqla v
f aliyy t s viyy si t snif edil c k individl rin razılı ı olaraq istifad olunmalıdır. g r
onların potensial d rk etm qabiliyy tinin m hdudiyy tl ri buna mane tör dirs , f al
i tiraka onların
xsi nümay nd l ri c lb edilm lidir.
4)
FBT-ın istifad si zamanı kodla dırılmı m lumat
xsi m lumat v istifad olunacaq
formaya müvafiq olan etibarlılıq qaydalarının hamı t r find n tanınmı mövzusu kimi
n z r alınmalıdır.
FBT-nın kliniki istifad si
5)
g r bu mümkündürs , h kim individ v yaxud onun nümay nd sin FBT-ın
istifad si m qs dini izah etm li v onun f aliyy t s viyy sinin t snif edilm si üçün
FBT-ın istifad si münasibliyi haqqında soru malıdır.
6)
g r bu mümkündürs , f aliyy t s viyy si t snif edil n individ (v yaxud onun
nümay nd si) prosesd i tirak etm k,
xüsus n d , t tbiq olunan kateqoriyanın v
mü y n edil n qiym tin uy unlu unu iddia etm k v yaxud da t sdiql m k imkanına
malik olmalıdır.