İ.Əliyev, N. Ağamalıyeva, Ş. Alışanh m ə s’ul redaktor

lorindo 
A z ərb a y c a n  
xalqının 
m anşəyi, 
o n u n  
qonşu 
dövlotlər  vo  x alq larla  qarşılıqlı  m ünasibotlori  h aq q ın d a, 
B akım n  y a ra n m a sı  və  inkişafı  b a r ə s i n d ə   q ədim   tarixçilor 
vo  coğ rafiy aç ıla ra  istinad  cd ə n ,  bu  gün  do  öz  aktuallağını 
itirm om iş  bir  sıra  fik irlər  v a r d ı. 15
B u nunla  b orabor,  A z ə rb a y c a n ın   tarixi  və  mədoniyyoti 
b arodo  üm um iloşdirici  m a tc r ia lla rı  ö zündo  birləşdirəcok 
milli  to p lu n u n   zoruriliyi  kəskin  s u r ə t d ə   hiss  olunurdu. 
Milli  topluya  b ü tö v lü k d o   A z o rb a y c a n a   aid  olan   m ateri- 
allar  daxil  olm alı  idi.  M ə ş h u r  xadim   və  yazıçı  Yusif 
Vozirov  b u n u n la  
ə l a q ə d a r   yazırdı:  "Allaha 
şükür  ki, 
bizim  tariximiz,  ədəbiyyatım ız,  m usiqim iz,  te a trım ız   vo 
b.  m odəni  nailiyyotlərim iz  v a r d ı.  Ə g ə r  b ü tü n   bunlar 
h a q q ın d a   yazılsa,  o n d a   biz  ö zü m ü zü   d ərk   edərik  vo 
əcnobiloro 
bizi 
d ə r k  
e tm ə k  
im kanı 
v e r ə rik . 
Bizim 
votonim izdo  çoxlu  tarixi  abidəlor  v a r.  B unların  hor  biri 
h a q q ın d a , 
hor 
n ö m rə d o  
ətra flı 
m ə ’lu m a t 
vermok 
zoruridir."152
1919-cu  ildo  cəmi  6  nöm rəsi  çıxmış  "Övraqi-nəfisc" 
ju rnalı 
belə 
bir 
toplu 
oldu. 
Bu 
ju rn a l 
Azorbaycan 
m o tb u atı  ta rix in d ə   ədobiyyat  vo  in co sən ə t  m əsəlolərinə 
hosr  o lu n m u ş  ilk  dövrü  m o tb u a t  o rq a n ı  oldu.  Burada 
musiqi,  t c a t r   vo  m e ’m arlıq  abidəlori  b a r ə s in d ə   məqalolər 
vo  fo to q ra fiy a la r  ç a p   o l u n u rd u .
Milli 
ö z ü n ü d ə rk in  
d irçə ldilm əsi 
(bu, 
Azorbaycan 
lıökum otinin  fəaliyyotinin  başlıca  istiq a m ə tlə rin d ə n   biri 
idi)  ço rçiv əsin d ə 
tarixi 
yerlorin, 
şohorlərin  və  digor 
yaşayış  m o n tə q o lo rin in   ad la rı  b ə r p a   o l u n u rd u .  H ökum ətin
1918-ci  il  30  iyun  q ə r a r ı   ilo  Y e liza vetpol  şəh ə ri  yenidən 
G onco 
a d la n d ır ılm a ğ a  
başladı. 
K aryagin 
qəzası 
iso 
Cobrayıl  qozası  adın ı  a ld ı.15  Milli  xüsusiyyotlərə  müvafiq 
o la ra q  
ş o h ə r lə rə , 
k ü ç ə lə rə  
görkom li 
şəxsiyyotlərin, 
yazıçıların  vo  şairlərin   a dları  v erilirdi.  M əsəlon,  Qazax 
Şohor  D u m a s ın ın   1920-ci  ilin  m a r t ı n d a   olm uş  iclası  şəhər 
küçolorinin  a d la r ın ın   doyişdirilm əsini  m ü zak iro   edərək, 
o n ların  
ço x u n a  
Q azaxlı 
şairlərin 
- 
Sam iqin, 
Arifin. 
V a qifin  vo  N a s ir in   a d la r ın ın   verilm əsini  q o ra ra   aldı. 
R e sp u b lik an ın  
m ə k t ə b l ə r in d ə   "T ü rk   xalqlarının 
tarixi"
fənninin  o   d ö v rd o  
böyük 
ruh 
yüksokliyi 
ilo  hoyata 
keçirilən 
todrisi 
d ə  
cəm iyyətin 
h ə y a tın d a 
baş  v crən  
p ro s e slə rlə   ə l a q ə d a r   idi.
O r ta   tohsil  m ü ə s s is ə lə rin d ə   n ə z ə r d ə   tu tu la n   islahatla 
o laq əd a r  o l a r a q   ş ə r q şü n a s   A .A .Z im in   torəfindon  tü rk  
xalqları  tarix in in   Ş ərq in   üm u m i  tarixi  ilə  əlaqolondirilm iş 
pro q ram ı  işlənib  h az ırlan d ı.  Bu  p r o q r a m d a   başlıca  d iqqət 
milli  v ə   ictim a i  h ə r ə k a t l a r a   verilirdi.  1919-cu  il  oktyabrın 
əvvəllərindo 
M a a r if  
Nazirliyi 
rusdilli 
o rta  
m ə k tə b lə r 
üçün  t ü r k   xalqları  tarixi  ü z r ə   epizodik  vo  sistem atik 
kursların,  h a b e lə   tü r k   xalqlarının  coğrafiyası  proqram ının 
tərtib  ed ilm əsi  ü z rə   m ü sa b iq ə   e ’lan  etdi.  Ən  yaxşı  layiho 
h ö k u m ə t  m ü k a f a t ın ı   a lac aqdı.
M üstoqillik  d ö v r ü n d ə   A z ərb ay c an ın   m odoni  hoyatında 
"Səfa",  "Nicat",  "Nəşri  m aarif",  "İran",  "Tərəqqi"  comiy- 
yətlori  kim i  m ə d ə n i - m a a r i f   cəm iyyətləri  görkəm li 
rol 
oynayırdı. 
1920-ci 
ilin 
ovvəlindo 
B akıda 
"Əmokçi 
m aariflo n m iş  m ü s ə lm a n   qadınları  ittifaqı"nın  yaradılm a- 
sına  c ə h d   gö stərild i.  "İttifaq"  m ə d ə n i- m a a rif  işi  a p a rm a q  
vo  savadsız  q a d ı n l a r   içərisin d ə  biliklori  yaym aq  niyyotindo 
idi.155  L ə n k ə r a n d a   öz  qarşısına  ohali  içorisindo  modo- 
ni-m aarif  işi  a p a rm a ğ ı  m oqsəd  qoym uş  "Lonkoran  şohori 
toləbələri  və  a b itu riy e n tlə ri  ittifaqı"  yaradıldı.
Qeyd 
e tm o k  
lazım dır 
ki, 
bü tö v lü k d ə 
Azərbaycan 
C üm huriyyoti  h ö k u m ə tin in   ictimai  birlikloro  və  ittifa qlara 
m ü n a s ib ə td ə   y ü rü td ü y ü   siyasot  vo  on u n   mövcudiyyətinin 
d e m o k r a t ik   x a r a k t e r i n i n   özü  liberal  istiqamətli  modoni 
m aarif  cəm iy y ə tləri 
şəb ə k əsin in   geniş  yayılmasına  vo 
inkişafına  ş ə r a it  y ara d ırd ı.  Bu  işdə  Bakı  üm um təhsil 
kursları  v ə   "Xalq  əyləncoləri"  cəmiyyoti  xüsusi  foallıq 
və  t ə ş ə b b ü sk a rlıq   göstorirdi.  X əzəryanı  "Kooperasiya"co- 
miyyətinin  i d a r ə   h e y ’oti  aç ılm a q d a   olan  xalq  universi- 
tetin ə  m aliyyə  köm əyi  çərçivəsindo  homin  univcrsitetin 
bü ro su n a 
10000 
m a n a t  
pul 
g ö n d ə rd i.156 
1919-cu 
ilin 
ə vvə llə rində  B akı  v ə   o n u n   rayonlarının  m ədoni-m aarif 
cə m iyyə tlərinin  birləşdirilm əsi  üçün  müoyyon  addım lar 
atıldı. 
M ə d ə n i- m a a r i f  
com iyyətlərinin 
konfranslarının 
çağrılm ası 
ü ç ü n  
toşkilat 
komissiyası 
seçildi 
vo 
bir

---