İnanç-ahlak iLİŞKİSİ bağlaminda iman, İSLÂm ve ihsan kavramlari
Yüklə 0,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. İSLÂM KAVRAMI 2.1. İslâm Kavramının Sözlük Anlamları
Yrd. Doç. Dr. Mustafa YÜCE
| 123 -----------Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 15, sayı 2, 2013----------- ölçüsünde gerçekleşir. 41 İman özü gereği zorlamayı kabul etmez. İmandaki bu hususiyet güzel amelleri ve ahlakî değerleri netice vermesi açısından önemlidir. İnancın bilgi blokajı üzerine oturtulması inancın şüphe ve tereddütten uzak olması noktasında önemli bir yeri vardır. Bu açıdan iman akıl yürütme ve istidlalle teyit edilmeli; birey itikadın konu ve yükleminin bilincinde olmalıdır. Dinin inanç ve ahlakla ilgili hükümleri bilinçsiz bir şekilde gerçekleşmez. 42
ilişkisi vardır. İman ile salih amel arasındaki semantik irtibat, imanın tanımlanmasında önemli bir yer işgal eder. İslam kelamındaki amelin imandan bir cüz olup olmadığı meselesi ile kebîre tartışmaları hep zikredilen hususa endekslidir. 43
inananlarla inanmayanları karşılaştırdığı yerde bahseder. 44 Kur’ân’da salih amel kavramı elli küsur yerde imanla 45 birlikte zikredilmiştir. 46
Bu da bize her türlü müsbet ve ma’ruf fiilin kaynağının iman olduğunu göstermesi açısından önemlidir. Salih amelin, itikad, ahlak, ibadet, hukuk ve siyaset gibi başka alanları da kapsadığı görülmektedir. Çünkü hayırlı, iyi, uygun veya yararlı iş, faaliyet anlamına gelen bu ifade, bu nitelikleri taşıyan hukuk, ibadet, ahlak ve siyasetle ilgili bütün olumlu faaliyetleri kapsar. 47 Hz. Peygamber (s.a.v), ‚gönülden teslim olma‛ anlamına gelen İslâm’ı ve ‚kuşkusuz bir
41 Kınalızâde Ali Efendi, Ahlâk-ı Alâî (Taş Baskı), Matbaatu’l-Bulak, Bulak 1248, s. 16. 42 Recep Ardoğan, ‚Kelâmî Açıdan İmanın Mahiyeti ve Din Özgürlüğünün Muhtevası‛, Diyanet İlmî Dergi, cilt: 41, sayı:1, Ocak-Şubat-Mart 2005, ss. 46-53. 43 Toshihiko Izutsu, Dinî ve Ahlakî Kavramlar, s. 269; Ömer Dumlu, Kur’ân-ı Kerim’de Salah Meselesi, Ankara 1992, s. 245. 44 Fazlur Rahman, Allah’ın Elçisi ve Mesajı-Makaleler I-, (trc.:Adil Çiftçi) Ankara 1997, s. 3. 45 Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya’kub, Beşâ’iru zevi’t-temyiz fî letâifi’l-Kitabi’l-Aziz, el-Mektebetü’l ilmiyye, Beyrut ts., IV, 365; Toshihiko Izutsu, Dinî ve Ahlakî Kavramlar, 151. 46 Mesela, ‚Gerçek şu ki iman edip salih amel işleyenlere gelince elbette biz işini güzel yapanın ecrini zayi etmeyiz.‛ (Kehf, 18/30) 47 Mustafa Çağrıcı, İslam Düşüncesinde Ahlak, DEM Yayınları, İstanbul 2013, s. 37. 124 | İnanç-Ahlak İlişkisi Bağlamında İman, İslâm ve İhsan Kavramları
-----------Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 15, sayı 2, 2013----------- şekilde inanma‛ anlamına gelen imanı amel diye isimlendirmiştir. 48
Amel imandan bir parça olmasa da kâmil imanın dışa yansıması, ahlâkîliğin çok önemli bir şartıdır. Bir kimsenin kâmil bir mümin olması günahlardan sakınması ile mümkün olur. 49 Kur’ân’da olduğu gibi hadislerde de birçok yerde salih amelin imanla ilişkilendirilmesi, iman-ahlak irtibatının ne kadar güçlü olduğunu göstermektedir. Mesela yoldaki eziyet verici bir şeyi alıp kenara koymanın imandan bir şube sayıldığı hadisi 50 bu hususa misal gösterilebilir. Hatta bu konuda Beyhakî’nin (v. 458/1066) imanın şubelerine hasrettiği kitabının bölümlerine bakıldığında salih amel ile ilgili maddelerin yoğunluğu göze çarpmaktadır. 51
2. İSLÂM KAVRAMI 2.1. İslâm Kavramının Sözlük Anlamları Sözlükte ‚kurtuluşa ermek, boyun eğmek, teslim olmak; teslim etmek, vermek; barış yapmak‛ anlamlarındaki
مْلِس
kökünden türemiş olan İslam’ın etimolojisini yapan ilk âlimlerden İbn Kuteybe (v. 276/889) kelimeyi ‚boyun eğmek ve iradî olarak uymak suretiyle barış ortamına girmek‛ 52 olarak, İbn Manzûr (v. 711/1311) da ‚boyun eğmek ve itaat etmek‛ 53 şeklinde tanımlamıştır. Sonraki kaynaklarda genellikle bu açıklamalar tekrar edilmiş, ‚sulh ve selamet gayesiyle boyun eğmek, tâbi ve teslim olmak‛ manaları öne çıkarılmıştır. İslam’ın sözlük anlamındaki inkıyat ve
48 Buhari, Tevhid, 47. 49 Hasan Tevfik Marulcu, ‚Kınalızâde Ali Çelebi’de Ahlâkîliğin Dinamiği Olarak İman‛ -Kelâm Ahlâk İlişkisi Bağlamında Bir Değerlendirme-, Süleyman Demirel
50 Müslim, İman 58 51 Bkz.: Beyhakî, Şuabu’l-Îmân, (thk.: Abdulalî Abdulhamîd), Mektebetü’r-Rüşd, Bombay 2003. 52 İbni Kuteybe, Abdullah b. Müslim, Te’vilü Müşkili’l-Kuran,(nşr.: Seyyid Ahmed Sakr), Kahire 1973, s. 479. 53 İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, VII, 322. Yüklə 0,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|