www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
559
hamımızın vətəni və dövlətidir və s.) irəli sürülərək onun
yaranması və inkişaf mərhələləri səthi şəkildə təqdim olunur.
Bu mənada, hazırda milli ideologiya ilə bağlı əsas
problemlərdən biri milli-türk ruhlu azərbaycançılıqla SSRİ
ideoloqlarının
ortaya
atdıqları
«xalqlar
dostluğu»-
«beynəlmiləlçi» ruhlu azərbaycançılıq arasında dəqiq
təsəvvürlərin olmamasıdır. Bu fərqlər nəzərə alınmadan
ümumilikdə azərbaycançılıq türkçülük ideyasına qarşı qoyulur
ki, bununla da səhv nəticələr çıxarılır. Hətta, iddia olunur ki,
ümumilikdə
azərbaycançılıq
və
türkçülük
bir-birinə
eynilikdən daha çox alternativlik təşkil edir. Deməli, ilk
növbədə bu yanlış təsəvvürü aradan qaldırmaq lazımdır.
Bunun üçün isə, türkçülük və azərbaycançılığı müqayisə
etməzdən öncə, milli-türk ruhlu azərbaycançılıqla «xalqlar
dostluğu»-«beynəlmiləlçi» ruhlu azərbaycançılığı bir-birindən
ayırmaq lazımdır. Yalnız bu halda bəlli olacaq ki, türkçülük
hansı azərbaycançılığa alterantiv, hansı ilə isə eynilik təşkil
edir. Fikrimizcə, bu məsələlərə aydınlıq gətirmədən
türkçülüyü azərbaycançılığa və yaxud əksinə azərbaycançılığı
türkçülüyə qarşı qoyanlar, müəyyən mənada SSRİ
ideoloqlarının ideyalarını yaşatmaqla məşğuldurlar. Ən
maraqlısı isə odur ki, azərbaycançılıq və türkçülüyü bir-birinə
alterantiv kimi görənlər Sovet ideoloqlarının bu yönlü
mülahizələrini də tamamilə inkar etmirlər.
Çağdaş dövrdə milli-türk ruhlu azərbaycançılığı
yaradan türkçülükdən bəzən SSRİ-nin Azərbaycanı işğal
etdiyi 1920-1930-cu illərin ab-havası fonunda bəhs olunur.
Həmin dövrdə Sovet rəhbərliyi və onların ideoloqları
türkçülük ideyasının Azərbaycan türklərinin yaddaşından
silmək üçün təxminən 20 ilə qədər (1920-ci ildən 1936-cı
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
560
560
ilədək) çalışdılar. Ancaq bu milləti asanlıqla diz çökdirə
bilməyəcəklərini, yəni tək-tək onları öldürməklə, yaxud da
müxtəlif şirinlikdirilmiş təkliflərlə işin bitmədiyini görüb
1930-cu illərdə bir tərəfdən kütləvi repressiyalara əl atmış,
digər tərəfdən separtizmin əsaslarını işləyib hazırlamışlar.
Unutmaq lazım deyil ki, sovet rəhbərliyi yalnız kütləvi
repressiyalardan sonra türkçülüyü və onun Azərbaycanda
bariz təcəssümüsü olan milli ruhlu azərbaycançılığı rəsmən
qadağan etmiş, dünənə qədər milli kimliyi türk, milli dili türk
dili adlanan bir millətin üstündən amanzıcasına xətt çəkmişlər.
Yəni demək istədiyimiz odur ki, o zaman da türkçülüyü əngəl
kimi görənlər olmuşdu. Ancaq onda türkçülüyü inkişafa əngəl
kimi görənlər sovet rəhbərliyi və onların Azərbaycandakı
əlaltıları idilər. Onlar deyirdilər ki, Azərbaycanın gələcəyi
ancaq rus xalqı, onun mədəniyyəti, dili, ədəbiyyatı, əlifbası,
bir sözlə rusun nəyi varsa onunla bağlıdır. Güya, türk kimliyi,
türk mədəniyyəti, türk dili, türk ədəbiyyatı, bir sözlə türklüyə
aid nə varsa, hamısı gerilikdir, inkişafa əngəldir.
Çox təəssüf ki, bu gün də türkçülüyü başqa formada
gerilik, Azərbaycanın inkişafına, hətta, güya, liberalizmə,
modernləşməyə və demokratiyaya əngəl kimi görənlər tapılır.
Bütün bunlar türkçülüyün mahiyyətini saxtalaşdırmaqdan
başqa bir şey deyildir. Hələ, 20-ci əsrin əvvəllərində
Ə.Ağaoğlu, Ə.Hüseynzadə, M.Ə.Rəsulzadə və başqa
mütəfəkkirlərimiz türkçülüyün, o cümlədən onun bariz
nümunəsi olan milli ruhlu azərbaycançılığın liberalizmə,
demokratiyaya zidd olmadığını, əksinə onlarla üst-üstə düşdü-
yünü elmi-nəzəri cəhətdən əsaslandırmışlar. Bu baxımdan hər
hansı mənada azərbaycançılığın yaranmasında mühüm rol
oynayan türkçülüyü liberalizmə, demokratiyaya, modernləş-
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
561
məyə zidd sayanlar ya məsələnin əsil mahiyyətini bilmirlər, ya
da bilərəkdən bu cür mülahizələr irəli sürürlər.
Unutmaq olmaz ki, bütün zamanlarda və indinin
özündə də, müəyyən istisnaları nəzərə almasaq, hər bir
dövlətdə onun aparıcı nüvəsini əsasən, bir millət təşkil
etmişdir. Digər etnik azlıqlar isə, həmin dövlətlərin tərkibində
müəyyən nüfuzlarına görə bu və ya digər dərəcədə iştirak
etmişlər və ya edirlər də. Hətta, əgər bir dövlətin (İsveçrə,
Kanada, Belçika və b.) yaranmasında və hazırkı durumunda
iki ayrı-ayrı millət eyni rolu oynamışdırsa, bu da həmin
dövlətin Konstitusiyasında (milli dil və s.) öz əksini tapmışdır.
Yəni hər bir inkişaf etmiş dövlətdə başa düşürlər ki,
vətəndaşlıq, yurddaşlıq yəni dilindən, etnik mənsubiyyətindən
asılı olmyaraq yaşadıqları dövlətdə bərabər hüquq və
azadlıqlara malik olmaları ilə yanaşı, bu ölkədə əksəriyyəti
təşkil edən bir millətin milli kimliyinə, milli dilinə də göz
yumula bilməz. Bu mənada, Azərbaycan Respblikasında
yaşayan Azərbaycan türklərinin də hər hansı formada milli
dilinin və milli kimliyinin Konstitusiyada öz əksini tapması
istəyi təbiidir. Fikrimizcə, bunu etnik azlıqlara qarşı şovinist
siyasət, yaxud da dövlətçiliyə qarşı təhlükə kimi
dəyərləndirmək doğru deyildir.
Ona görə də milli ruhlu azərbaycançılıqla türkçülüyü
bir-biri ilə uzlaşdırmaq əvəzinə, əksinə onları bir-birinə
tamamilə alternativ kimi qələmə vermək Azərbaycan
dövlətinin bu günü və gələcəyi üçün çox təhlükəlidir.
Azərbaycan milli ideyası dedikdə kosmopolit, ya da qeyri-
müəyyən bir ideya deyil, türkçülüyə, vətənçiliyə, dövlətçiliyə,
islamçılığa,
modernləşməyə
əsaslanan
milli
ruhlu
azərbaycançılıq önə çəkilməlidir. Çünki milli ruhlu
Dostları ilə paylaş: |