İQTİsadiyyatin və İxracin diversiFİkasiyasinin
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- DİVERSİFİKASİYA Cədvəl 8. Səhiyyənin dövlət tərəfindən maliyyələşdirilməsi
- Beynəlxalq təşkilatların hesabatları
- Cədvəl 9. DİF Qlobal Rəqabətlilik İndeksində Azərbaycanın mövqeyi Göstəricilər 2008 2009 2010
- DİVERSİFİKASİYA
- Cədvəl 10. BMT-nin İnsan İnkişafı İndeksi və Azərbaycanın mövqeyi
49 İQTİSADİYYATIN VƏ İXRACIN DİVERSİFİKASİYA Cədvəl 8. Səhiyyənin dövlət tərəfindən maliyyələşdirilməsi Göstəricilər/illər 2000 2005
2006 2007
2008 2009
2010 Səhiyyə xərcləri, milyon manatla 40.9 115.3 162
257.2 346.2
402.4 429.4
Səhiyyə obyektlərinin tikintisinə ayrılan dövlət investisiyalarının məbləği, milyon manatla 0 4060 20478 63390
119678 28494
40584 Səhiyyə xərclərinin büdcə xərclərində payı, %-lə 5.3
5.3 4.3
4.2 3.2
3.8 3.6
Səhiyyə xərclərinin ÜDM-də payı, %-lə 0.9 0.9
0.9 0.9
0.9 1.1
1.0 Cədvəl 8-dən göründüyü kimi, 2000-2010-cu illərdə səhiyyə xərclərinin məbləği 10 dəfə artıb. Bununla belə, səhiyyə xərclərinin dövlət büdcəsinin məcmu xərcləmələrində xüsusi çəkisi 5,3%-dən 3,6%-ə enib, ÜDM-ə nisbəti isə 1% olub ki, bu, inkişaf etmiş ölkələrin analoji göstəricisinin səviyyəsindən 5-6 dəfə aşağıdır. Rəsmi hesabatlarda səhiyyənin inkişafı, bu sahədə hökumət siyasətinin uğurlu nəticələri daha çox qabardılır. Lakin bu sektorun fəaliyyətini xarakterizə edən göstəricilər Azərbaycanda hələ də əhalinin sağlamlığını qoruya biləcək etibarlı səhiyyə sisteminin formalaşmadığını göstərir. Məsələn, 1990-cı illə müqayisədə hər 1.000 nəfər hesabı ilə ölüm əmsalı 65-69 yaş qrupu üzrə təxminən 7,5%, 70-74 yaş qrupu üzrə isə 25% yüksəlib. Bundan əlavə, DSK-nın məlumatına görə, axır 5 ildə əhalinin bir sıra xəstəliklərlə xəstələnmə səviyyəsi kəskin şəkildə yüksəlib. Məsələn, 2005-2010-cu illərdə hamiləlik və doğuşun fəsadlarından yaranan xəstəliklərin sayı iki dəfə artaraq əhalinin hər 10 min nəfəri hesabı ilə 76,2-dən 159-a yüksəlib. Xüsusilə də uşaqlar arasında xəstələnmə səviyyəsinin sürətli artımı narahatlıq doğuracaq həddə olub. 2005-2010-cu illərdə 18 yaşınadək uşaqların hər 10 min nəfəri hesabı ilə qan xəstəlikləri 22% (hər 10 min uşaq üçün 76-dan 98-ə), göz xəstəlikləri 50% (hər 10 min uşaq üçün 54-dən 81-ə), sinir sisteminin xəstəlikləri 27% (hər 10 min uşaq üçün 87-dən 111-ə) yüksəlib. Şübhəsiz, tibbi sığorta sisteminin, müntəzəm müayinə sisteminin yoxluğu, dövlət sektorunda səhiyyə xidmətləri üçün qeyri-rəsmi ödənişlərin mövcudluğu, özəl tibb müəssisələrində isə xidmətlərin bahalığı əhalinin sağlamlığı sahəsində problemləri daha da kəskinləşdirir.
indeks əsasında dünya ölkələrinin rəqabət qabiliyyətinə görə reytinqi tərtib olunur. Qlobal Rəqabətlilik İndeksi 12 müxtəlif parametr əsasında hesablanır. Bu parametrlərdən ikisi məhz insan kapitalının inkişafını xarakterizə edən elementlər – təhsil və səhiyyə ilə bağlıdır. DİF Azərbaycanı ilk dəfə 2005-ci ildə öz hesabatına daxil edib. Lakin ilk 3 ilin hesabatlarını əldə etmək mümkün olmadığından, 2008-2011-ci illərə dair məlumatlar təhlil olunub. Cədvəl 9. DİF Qlobal Rəqabətlilik İndeksində Azərbaycanın mövqeyi Göstəricilər 2008 2009 2010 2011 Reytinqə daxil edilmiş ölkələrin sayı 134 133
139 142
Doğulanda gözlənilən ömür uzunluğuna görə ölkənin yeri 101
92 93 93 İbtidai təhsilin keyfiyyətinə görə ölkənin yeri 94 76 109 122
Orta təhsillə əhatə səviyyəsinə görə ölkənin yeri 80 63 12 29 Ali təhsillə əhatə səviyyəsinə görə ölkənin yeri 95 96 98 90 Təhsil sisteminin keyfiyyətinə görə ölkənin yeri 78 64
113 Təbiət və riyaziyyat elmlərinin tədrisinin keyfiyyətinə görə ölkənin yeri 92 85
99 Təhsilin idarə olunmasının keyfiyyətinə görə ölkənin yeri 119 117
124 125
50 İQTİSADİYYATIN VƏ İXRACIN DİVERSİFİKASİYA Cədvəl 9-dan göründüyü kimi, Qlobal Rəqabətlilik İndeksinə görə son 4 ildə bəzi göstəricilər (orta və ali təhsillə əhatə səviyyəsi) üzrə Azərbaycanın reytinqində irəliləyişlər olsa da, insan kapitalının inkişafı baxımından son dərəcə mühüm göstəricilərin hamısında (təhsil sisteminin keyfiyyəti, təhsilin idarə olunmasının keyfiyyəti, təbiət elmlərinin və riyaziyyat elmlərinin tədrisinin keyfiyyəti və s.) pisləşmə müşahidə olunur. OECD-in Şagirdlərin Beynəlxalq Qiymətləndirilməsi Proqramı (PISA – Programme for International Student Assessment) çərçivəsində Azərbaycanın əldə etdiyi nəticələr də Qlobal Rəqabətlilik İndeksində Azərbaycanın təhsillə bağlı mövqeyinə uyğundur. Bu beynəlxalq qiymətləndirmə tədqiqatında iştirakçı ölkələrin 15 yaşlı şagirdlərinin oxu (qavrama, mətnlərdən məlumat əldə edərək əlaqələndirmə, izahetmə, təhliletmə və dəyərləndirmə bacarıqları), riyaziyyat və təbiət elmləri üzrə bilikləri dəyərləndirilir. Azərbaycan 2006-cı ildə PISA qiymətləndirməsində 57 ölkə arasında 55-ci, 2009-cu ildə isə 65 ölkə arasında 64-cü nəticəni göstərib 73 .
dünya ölkələri üzrə insan inkişafı indeksi hesablanır. İnsan inkişafı indeksi 3 vacib göstərici əsasında hesablanır. Həmin göstəricilərə daxildir: - doğulanda gözlənilən orta ömür uzunluğu. Bu göstərici ölkədə uzunömrlüyə imkan verən sağlam həyat tərzi üçün mühitin olub-olmadığını ehtiva edir; - təhsil səviyyəsi. Bu göstərici yaşlı əhalinin savadlılıq səviyyəsi və ibtidai, orta və ali məktəblərə daxil olmanın məcmu əmsalı əsasında qiymətləndirilir; - ləyaqətli həyat səviyyəsi. Bu göstərici alıcılıq qabiliyyəti pariteti əsasında ölkədə ÜDM-in adambaşına həcminə əsasən müəyyənləşdirilir. Cədvəl 10. BMT-nin İnsan İnkişafı İndeksi və Azərbaycanın mövqeyi Göstəricilər 2000 2009
2010 2011
Reytinqə daxil edilmiş ölkələrin sayı 174
182 169
169 Azərbaycanın reytinqi 90 86
91 İnsan İnkişafı İndeksi 0,722 0.787
0,713 0,700
Doğulanda gözlənilən ömür uzunluğu 70,1
70,0 70,8
70,7 İnsan inkişafına dair hesabatlar göstərir ki, 2000-2011-ci illərdə Azərbaycanın mövqeyi pisləşib. Cədvəl 10-dan göründüyü kimi, 2010-cu ildə ölkənin reytinqdə yeri, həmçinin İİİ-nin kəmiyyəti əvvəlki illərlə müqayisədə bir qədər yüksəlsə də, 2011-ci ildə hər iki göstəricinin səviyyəsi aşağı düşüb və 2000-2011-ci illər ərzində ən pis göstərici qeydə alınıb. Ötən 10 ildə hökumətin təhsil və səhiyyə sahəsində xərcləmələrinin orta hesabla 10 dəfəyədək artmasına baxmayaraq, insan inkişafı sahəsində irəliləyiş olmamasını daha çox iki səbəblə əlaqələndirmək mümkündür: təhsil və səhiyyənin inkişafı sahəsində islahatlar yetərli səmərə verməyib. 73 PISA 2009 at a Glance. http://www.oecd.org/dataoecd/31/28/46660259.pdf PISA 2009 Results: Executive Summary. http://www.oecd.org/dataoecd/34/60/46619703.pdf PISA 2006 results http://www.oecd.org/dataoecd/15/13/39725224.pdf Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|