Международныйнаучныйжурнал
№
8
(100),
часть
2
«
Новостиобразования
:
исследование
в
XXI
веке
»
март
, 2023
г
338
PALEOLIT DAVRI ARXEOLOGIYASI VA PALEOLIT DAVRINING O'RGANILISH TARIXI
Ko’chimov Javohir Ilhom o’g’li
Termiz iqtisodiyot va servis universiteti
pedagogika va ijtimoiy fanlar fakulteti
Tarix ta’lim yo’nalishi 1-22 guruh talabasi
Annotatsiya:
Ushbu maqolada tosh davri arxeologiyada qadimgi (paleolit) va yangi
(neolit) tosh davrlariga va paleolit davrining o'rgan va har bir davr to’g’risida ma’lumotlar
yoritilgan.
Kalit so’zlar
:
tosh davripaleolit davri, ekzogamiya, orinyak davri, solyutre davri ,
madlen davri, ov qurollari, mehnat qurollari, tosh nayzalar, pichoqlar, qirg‘ichlar,
teshgichlar , arxeologiya
.
Tosh davri eng uzoq davom etgan tarixiy davr hisoblanib, qadimgi odamlar tomonidan
mazkur davrda asosiy mehnat qurollari toshdan yasalgan. Tosh davri milodgacha IV
ming yillikkacha davom etgan. Tosh davri arxeologiyada qadimgi (paleolit) va yangi (neolit)
tosh davrlariga bo‘linadi.
Shuningdek, paleolitdan neolitga o‘tish davrini bir-biriga
bog‘lovchi o‘rta tosh davri (mezolit) ga ham bo‘linadi. Tosh davrida insoniyat
rivojlanishining natijasi o‘laroq ko‘plab yirik kashfiyotlar qilingan. Ular sirasiga olovni
olish va undan foydalanish,
kiyim-kechak tayyorlash, uy-joy qurish, kamonning kashf
etilishi, turli mehnat, ov va baliqchilik qurollarining yasalishini alohida ko‘rsatib o‘tish
mumkin. Tosh davrining oxiriga kelib odamlar turli idishlar yasashni, mato
tayyorlashni o‘rganadilar. Shuningdek,
turli narsa buyumlar, o‘simliklar va
hayvonlarning foydali tomonlarini ham o‘zlashtirdilar. Eng diqqatga sazovor jihati
dehqonchilik va chorvachilikning vujudga kelishi, ya‘ni mehnat taqsimoti bo‘ldi. Paleolit
davri tosh davrining eng qadimgi davri bo‘lib, bundan 2,5 mln.dan 14 ming yillikkacha
bo‘lgan davr kiradi. Paleolit davri o‘z navbatida 3 bosqichga bo‘linadi: quyi yoki ilk paleolit
(2,5 mln. – 150 mingyillik), o‘rta paleolit (150 ming yillikdan – 40 ming yillikgacha) va
yuqori yoki so‘nggi paleolit (40 – 14 ming yilliklar). Insoniyatning
qadimgi davri haqida
antik davr mualliflarining asarlarida dastlabki ma‘lumotlar keltiriladi. Yunon faylasufi
Demokrit (mil.av. 460-370) ibtidoiy davr odamlarining hayotini tasvirlar ekan, ularni
boshpanasiz, kiyim-kechaksiz, olovni bilmay va tartibsiz hayot kechirganliklarini keltirib
o‘tadi.
Aristotel, mil.avv. I asrning 1-yarmida yashab o‘tgan faylasuf Lukretsiyning
asarlarida ham qadimgi odamlar hayoti haqida ayrim ma‘lumotlar uchraydi. 1813 yilda
daniyalik tarixchi Vedel Simonsen qadimgi davr - tosh, bronza va temir davriga
bo‘linishini taklif qilgan bo‘sada arxeologik jihatdan isbot qilib bera olmagan. Buni yana bir
daniyalik
tarixchi, Kopengagen muzeyining direktori, arxeolog Kristian Yurgensen Tomsen
(1788-1865) amalga oshiradi. U topilgan moddiy ashyolarni 3 davr bo‘yicha taqsimlab
chiqadi. U aniq bir davrni bermagan bo‘lsada, mehnat qurollarining yasalish