Jahon tarix

Tadqiqotning o‘rganilganil darajasi. Mavzu bayoni bo‘yicha adabiyotlar hamda uning tarixshunosligiga oid tadqiqotlarni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin.
– Rossiya bo‘yicha ensiklopediyalar, spravochniklar, qisqacha qomuslarlar, geografiyasi, tabiati, demografik ma’lumotlari o‘z aksini topgan. Shuningdek, Y.A. Kosminskiy, D.M. Petrushevskiy, A.D. Udal`tsova., Y.Ch. Skrjinskoy, V. F. Semenova., B.I. Purishev., V.F. Semenova, A. D. Udal`tsova, D.N. Yegorova, va h.k¹. “Rus haqiqati”² materiallariga asoslangan qadimgi Rossiya davlatining ijtimoiy tizimining tarixiy xususiyatlari ha korsatilib o‘tilgan.
Tadqiqotning maqsadi va vazifasi. “Rus haqiqati”³ materiallari asosida Qadimgi Rossiya aholisining ijtimoiy qatlamlari va Qadimgi Rossiya davlatining ijtimoiy tizimining tarixiy tavsifini berishdir.
jamiyatning qadimgi rus tuzilishini tavsiflash;
qadimgi rus davlati aholisining asosiy toifalarini tahlil qilish; qadimgi rus davlatidagi munosabatlarni huquqiy tartibga solishni aniqlash;
qadimgi rus davlatidagi ijtimoiy guruhlarning huquqiy maqomini aniqlash ;
qadimgi rus jamiyatidagi feodallarning huquqiy holatini tavsiflash;
qadimgi rus jamiyatidagi quyi ijtimoiy guruhlarning huquqiy holatini tavsiflash .
Tadqiqotdan olingan yangilik yoki natija. Tadqiqotning metodologik asosi tarixiylik va xolislik tamoyillariga asoslandi. Ishda an’anaviy maxsus-tarixiy usullar ham qo‘llanilgan: muammoli-xronologik, qiyosiy-tarixiy, tarixchi- genetik .
Ish tuzilishi . Ushbu ish kirish, ikkita bob, jumladan to‘rt paragraf, xulosa, bibliografik ro‘yxatdan iborat.


II BOB. QADIMGI RUS DAVLATINING IJTIMOIY TUZILISHINING XUSUSIYATLARI
1.1. Qadimgi Rossiyada jamiyatning ijtimoiy tuzilishi va aholining asosiy toifalari


Qadimgi Rossiya davlatida aholining qaysi qatlamlari mavjud edi va ularning soni qancha edi? Bunday savollarni arxeologlar ham, tarixga qiziqqan odamlar ham beradi. Negadir 10—16-asrlar davriga oid topilmalar soni keyingi davrlardagidek koʻp emas. Nima uchun bunday bo‘lganini tushunish uchun siz ota- bobolarimiz kim bo‘lganligini va Kiev Rusi aholisining qaysi asosiy guruhlari mavjudligini to‘g‘ri tushunishingiz kerak degan savollar rus xalqini ko‘plab qiziqtiradi.
Boshlash uchun biz Rus aholisi haqidagi savolga javob berishimiz kerak. Keyingi davrlar bilan solishtirganda, dastlabki davrlarni o‘rganish kamdan-kam bo‘lgan va o‘sha paytda qancha odam yashaganligini aniq aytish mumkin emas. Bizning e’tiborimiz uchun faqat taxminiy foizlar mavjud. Rossiyada birinchi aholini ro‘yxatga olish 13-asrning ikkinchi yarmida mo‘g‘ullar tufayli bo‘lib o‘tdi. O‘lpon yig‘ish qulayligi uchun ular qancha odam himoyasida ekanligini aniq bilishlari kerak edi - odatdagidek, hamma narsa oddiy qiziquvchanlik emas, balki foyda manfaati bilan izohlanadi⁴.
Bundan oldin, tadqiqotchilar Vernadskiy va Tixomirovlarning ma’lumotlariga ko‘ra, Rossiya hududida 10-13-asrlarda taxminan 4-5 million kishi yashagan. Tarixchilar topilgan me’moriy yodgorliklar asosida o‘z xulosalarini qurdilar. Bunday yodgorliklar juda oz edi - aniqrog‘i, ularga ko‘ra, 10-asrda Rossiya aholisi o‘sha paytda faqat Moskvadagidan ikki baravar ko‘p to‘plangan bo‘lar edi⁵. Agar biz ko‘plab binolarning ko‘p yoki kamroq taniqli holatda saqlanganligiga tuzatishlar kiritsak ham, biz butun mamlakat bo‘ylab arzimagan miqdorni olamiz. Va dushman bosqinlari munosabati bilan XIV-XV asrlarda aholi soni yanada qisqardi⁶.
Mo‘g‘ullarga, yuqorida aytib o‘tilganidek, aholining birinchi hujjatlashtirilgan hisobi uchun minnatdor bo‘lishimiz kerak. Hududimizda bosqinlar o‘tkazilganda, Qadimgi Rossiyada aholining asosiy qismi o‘z-o‘zidan hech qanday hisob yuritmaydigan majburiy odamlar edi. Keyinchalik, bosqinchilar tomonidan berilgan misoldan foydalanib , Kiev Rusi aholisining toifalarini eslatib o‘tgan birinchi yozuvchi kitoblar paydo bo‘la boshladi. Eng qizig‘i shundaki, ularda nafaqat raqamlar, balki cherkovlar, mulklar va qishloqlar haqidagi qimmatli ma’lumotlar ham mavjud edi⁷.
Aholi punktlari haqidagi ma’lumotlar tufayli qadimgi rus davlatida qanday aholi guruhlari bo‘lganligi haqida ham gapirish mumkin. Mamlakatimiz hududidagi huquqiy hujjatlarning ajdodi - "Rus haqiqati" to‘plami ham ajoyib dalil bo‘lib xizmat qiladi, buning natijasida qadimgi rus davlatidagi aholining asosiy toifalarini sanab o‘tish juda ishonchli⁸.
Siz jamiyatning eng yuqori qismidan boshlashingiz kerak - barcha kuchlar qo‘lida to‘plangan odamlar. Albatta, ular taniqli oilalarga tegishli edi. Shahzoda butun xalqning boshida edi. Eng zodagon oilalar vakillari zodagonlikni tashkil qilganlar - o‘sha qadimgi davrlarda bu tug‘ma imtiyoz ayniqsa kuchli edi.
Boshqaruvda yordam bergan va aslida ma’muriy apparat va harbiy yordam, boyarlar hisoblangan. Ularni katta jangchilar deb ham atashgan, "boyarlar" atamasi biroz keyinroq paydo bo‘lgan. Ularning yordami bilan ko‘plab muhim masalalar hal qilindi, sud ishlari, ular orasidan posadniklar tayinlandi. Aytgancha, posadniklar, kerak bo‘lganda, shahzodaning kuchini o‘z shaxsida ifodalaydilar. Ya’ni, XI asrda Rossiya aholisining asosiy toifalari orasida ular tarixning tutqichlarini bosganlardir, chunki yaxshi tanlangan maslahatchilarsiz knyazning o‘zi hokimiyati nimani anglatadi?
Yosh otryad zamonaviy tilda odatda "tansoqchilar" deb ataladiganlar edi. Knyazning o‘zini, boyarlarni himoya qilish - bu ularning asosiy vazifasi. Ular kichik otryadga kelib chiqishiga ko‘ra munosib insonlarning farzandlarini ham, eng yaxshi fazilatlari bilan ajralib turadigan xalq vakillarini ham jalb qilishdi. Qadimgi Rossiya aholisining quyi qatlamlaridan odamlarga murojaat qilish uchun bunday saxiy yondashuv boyarlarning sodiqligini ta’minladi. Yosh avlod va o‘ziga xos insonlar o‘z xo‘jayinlaridan yuksak qadr-qimmatga ega ekanliklarini hisobga olib, yaxshi xizmat qilish garovidir. Zamonaviy til bilan aytganda, biz buni “karera zinapoyasiga ko‘tarilish” deb atagan bo‘lardik⁹.