Kafedra: MÜhasibat uçotu və audiT
Yüklə 1,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
202 Audit prosesində məhsul buraxılışının ahəngdarlıüı və alıcılara vaxtında göndərilməsi yoxlanılır. Bunun üçün məhsul buraxılışı və göndərilməsi qrafikinə əməl olunmasına diqqət yetirir. Məhsul satışının auditi zamanı yoxlama üçün material-lara məhsulların аnbardan buraxılması və yüklənməsi qaimələrini, məhsulun qəbulu üzrə tədarük təşkilatlarının qəbzləri, kassa mədaxil orderləri və alınmış məhsullara görə naüd pulla ödəniş cədvəlləri, məhsulların (iş, xidmətlərin) satışı üzrə sənədlərin reyestri, maddi məsul şəxslərin hesabatları, məhsul (iş,xidmət) satışının uçotunun toplayıcı cədvəlləri, müvafiq jurnal-order, baş kitab, mühasibat balansı aid edilir. 2. Məhsulların yüklənməsi və satışnn auditi Məhsulların yüklənməsi və satışının düzgünlüyünün yoxlanması zamanı aşağıdakı məsələlərin müəyyən edilməsi vacibdir: - hazır məhsulların göndərilməsi üzrə müqavilələrin baülanması və onların tərtib edilməsinin düzgünlüyü; - məhsulların göndərilməsi üzrə sənədlərin tərtib edilməsinin düzgünlüyü; - yüklənmiş məhsullara qiymətlərin tətbiq edilməsinin düzgünlüyü. - baülanmış müqaviləyə müvafiq olaraq məhsulların malgöndərənlərdən alıcılara çatdırılması üzrə xərclər nəzərə alınmaqla buraxılış qiymətinin müəyyən edilməsinin düzgünlüyü; - yüklənmiş mallar üzrə banka ödəmə tələbnamələrinin – tapşırıqların vaxtında təqdim edilməsi; - məhsul (iş, xidmət) buraxılışı və satışının uçоtu üzrə mühasibat yazılış- larının tərtib edilməsinin düzgünlüyü; - uçоt siyasətində satışın müəyyən edilməsinin sezilmiş variantına müvafiq olaraq məhsul (iş, xidmət) yüklənməsi və satışının analitik və sintetik uçоtunun aparılmasının düzgünlüyü; - 601(45, 46) saylı hesablar üzrə analitik və sintetik uçоt yazılışlarının baş kitabda və balansda əks etdirilmiş məlumatlara uyğunluüu. 203 Hazır məhsula mövcud standartlara və ya təsdiq olunmuş texniki şərtlərə cavab verən və anbara qəbul edilmiş məmulat və yarımfabrikatlar aid edilir. Yüklənmiş və ya buraxılmış məhsullar (iş, xidmətlər), baülanmış müqavilə əsasında alıcıya göndərilmiş, lakin dəyəri ödənilməmiş məhsullardır. Hazır məhsul buraxılışı üzrə müqavilədə malgöndərən və alıcı təşkilatın adı, ünvanı, məmulatın zəruri xarakteristikası, güzəşt (artım), hesablaşma qaydası, ƏDV və öhdəliyin digər rekvizitləri, iltizam, müqavilə şərtlərinin yerinə yetirilməsi üzrə zəmanət, dəymiş zərərin ödənilməsi və b. məsələlər əks etdirilir. Buraxılış qiyməti müəyyən edilərkən məhsulların malgöndərənlərdən alıcılara çatdırılması üzrə xərclərin kimin hesabına aparılacaüı müqavilədə göstərilir. Müqavilədə bu şərt «Franko» süzünün küməkliyi ilə əks etdirilir. Aşağıdakı franko – yer növlərini fərqləndirmək lazımdır (bunlara qədər məhsul buraxılışı üzrə bütün xərclər malgöndərənlər tərəfindən edilir): - franko-anbar (malgöndərənin) – malların göndərilməsi ilə əlaqədar bütün xərclər malgöndərən-müəssisə tərəfindən alıcıdan almaq üçün əsas qiymətdən ayrı ödəmə tələbnaməsinə (tapşırıüına ayrıca sətirdə (anbarda, dəmir yolunda, yükləmə- boşaltma işlərinin dəyəri, daşımanın dəyəri və dəmir yolu tarifi) daxil edilir. - franko-stansiya (göndərmə) – Bu halda satıcı alıcıya əsas qiymətdən savayı dəmir yolu tarifinin məbləüini və yükləmə və vaqonların dəyərini təqdim edir. - franko-stansiya (təyinat yeri). Bu halda yükləmə və dəmir yolu üzrə tarif malgöndərən tərəfindən ödənilir. - franko-anbar (alıcının). Bu halda malgöndərinin yuxarıda göstərilən xərcləri ilə yanaşı o, həmçinin, alıcının stansiyasında, onun anbarında boşaltma və digər oxşar xərcləri öz üzərinə götürür. Ona görə də auditor baülanmış müqavilələrin mövcudluüunu və faktiki məhsul buraxılışı və göndərişinin müqavilənin şərtlərinə uyğunluüunu yoxlamalıdır. Bunun üçün aşağıdakı formada köməkçi cədvəl tərtib olunur (cədvəl 4). Cədvəl 4 Alıcılara məhsulların yüklənməsi qrafikinin gözlənilməsinin yoxlanılması 204 Məhsulun adı Qrafik və ya müqа- vilə üzrə göndərmə müddəti Faktiki göndərmə müddəti Kənarlaşma, (+; -) Qeyd Kənarlaşma aşkar edildikdə onun səbəbləri və təqsirkar şəxslər müəyyən olunur. Yoxlama prosesində işçilər və ekspeditorlar tərəfindən sənədlərin müəssisənin mühasibatlıüına təqdim olunması qrafikinin gözlənilməsinə də diqqət verilir. Məhsul satışı prosesinə nəzarət təsərrüfatdaxili nəzarətin çox əmək tutumlu bölməsi hesab olunur. Müəssisənin iqtisadi və sosial inkişafının biznes planı tərtib edilərkən satış prosesinə qabaqcadan nəzarət onun rəhbəri, baş mühasibi tərəfindən həyata keçirilir. Məhsul buraxılışının yoxlanılması zamanı faktiki nəzarət üsullarından geniş istifadə olunur. Auditor satılmış məhsulun miqdarını, həcmini, keyfiyyətini, maya də-yərini və satışdan əldə olunan pul gəlirini yoxlayır. Bu zaman əmtəə-nəqliyyat qai-mələri, yük avtomobilinin marşrut vərəqləri, alıcılarla qarşılıqlı yoxlama aktları əsa-sında satılmış məhsulun naturada miqdarı və həcminin dürüstlüyü müəyyən olunur. Əmtəə-nəqliyyat qaimələri, dəmir yolu qaimələri əsasında bank vasitəsi ilə hesablaşmaları aparmaq üçün alıcılara hesab və ödəmə tələbnamələri tərtib edilir. Ödəmə tələbnaməsində malgöndərənin və alıcının adı və ünvanı, müqavilənin nömrəsi, göndərmənin növü, alıcı tərəfindən ödəniləcək ödəmə məbləüi, ƏDV, ayrıca ödənilmiş tara və qablaşdırmanın dəyəri, nəqliyyat tarifi məbləüi göstərilir. Ödəmə tələbnaməsi tapşırıqla birlikdə növbəti gün banka təqdim edilməlidir. Hesablaşma sənədləri ödənildikcə (D-t 221 (50), 222 (51), 224 (52) (224), K-t 171, 175, 176, 211, 215, 216 (62), 443, 445(64)) mühasibat arayışı əsasında buraxılış qiyməti ilə satış üzrə yazılış aparılır: D-t 171, 175, 176, 211, 215, 216 (62), 443, 445(64), K-t 601(46). Ədədlə ölçülən məhsullar onların tam dəyəri Yüklə 1,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|