Kvant nazariyasi uchun 3 daqiqadan
Yüklə 4,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kvant sakrashi
|
Nazariyaning tavalludi Asosiy tushunchalar Chastota – biror bir hodisa yoki o‘zgarishlarning vaqt birligi ichida takrorlanish miqdori. Chastota to‘lqin hodisalarini bayon qilishda qo‘llaniladi. Chastota gers birligida o‘lchanadi va ifodalanadi. 1 gers chastota – 1 soniyada bir marta tebranish demakdir. To‘lqin chastotasi esa, to‘lqin tezligi va uzunligi orasidagi nisbat bo‘ladi. Kvant obyektlari uchun chastota obyekt energiyasiga proporsional bo‘ladi. Fotonlar – yorug‘likning kvant zarrachalari, elektromagnit nurlanishni tashuvchi zarrachalar. XX asrgacha, yorug‘lik to‘lqin tabiatini namoyon qiladi deb qaralar edi. Lekin, keyinchalik, ham nazariya, ham eksperimental fizika shuni aniq ko‘rsatib berdiki, yorug‘lik ham massaga ega bo‘lmagan zarrachalardan iborat ekan. Kvant – fizika fanida qandaydir bir kattalikning eng kichik, bo‘linmas bo‘lak- birligini (porsiyasini) kvant deyiladi. Bu so‘z lotincha « quantum », ya’ni, «qancha?» ma’nosini bildiruvchi so‘zdan kelib chiqqan. Kvant fizikasi esa, materiya va energiyaning eng kichik bo‘laklarini va ularning xatti-harakatini o‘rganadi. Kvant fizikasidagi barcha o‘lchashlar, bo‘lak- bo‘lak, qism-qism holidagi (porsiyalar) ya’ni, diskretlik, xossasini namoyon etadi. Misol uchun vatanimizdagi o‘rta statistik oila degan tushunchani ko‘rishimiz mumkin. Manbalarda, o‘rta statistik oilada 2,3 ta farzand mavjudligi ko‘rsatiladi. Lekin biz, sog‘lom aql bilan shuni juda- juda yaxshi bilamizki, hech qachon biror oilada 1,3 ta yoki, 1,7 ta farzdan bo‘lmaydi. Farzandlar soni aniq butun sonda, ya’ni, yoki 1 ta, yoki 2 ta, yoki 3 ta va ho kazo bo‘ladi. Mamlakat miqyosida oilalar soni va bolalar soni umumiy taqqoslangandagi yuqoridagi kabi kasr son chiqishi mumkin. Lekin, har bir aniq oilada, farzandlar diskret tarzda, ya’ni, alohida-alohida dunyoga keladi va muayyan oiladagi farzandlar soni faqat va faqat butun son bilan ifodalanadi. Kvant sakrashi – sistemaning kvant holatining bir holatdan ikkinchisiga, bir energetik pog‘onadan ikkinchisiga sakrab o‘tishi. Masalan, elektronning bir orbitadan ikkinchisiga o‘tishi shunday jarayon. Ko‘pchilikning fikrida ommaviy o‘rnashib qolgan g‘aliz tushunchalarga qarshi o‘laroq, kvant sakrashlari juda kichik o‘zgarishlardan iborat bo‘ladi xolos. Leptonlar – yarim (1/2) spinli fundamental zarrachalar bo‘lib, ulardan eng keng tanilgani – elektron bo‘ladi. Shuningdek, leptonlarga misol tariqasida myuonlar, tau-zarrachalar, hamda, neytrinoning uch xil turini ko‘rsatish mumkin. Yüklə 4,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|