297
Maddə 42-də beynəlxalq qızıl-valyuta ehtiyatlarının idarə
olunmasına həsr olunmuşdur.
42.1. maddəsində MB dövlətin pul siyasətinin həyata ke-
çirilməsi, ölkənin beynəlxalq öhdəlikləri üzrə hesablaşmaların
vaxtında aparılmasıüçün beynəlxalq qızıl-valyuta ehtiyatlarını
idarə heyətinin müəyyən etdiyi strategiya çərçivəsində saxlayır
və idarə edir.
42.4. beynəlxalq qızıl-valyuta ehtiyatları dövlətin pul
siyasətinin həyata keçirilməsi, ölkənin beynəlxalq öhdəlikləri
üzrə hesablaşmaların vaxtında aparılmasıüçün MB mülahizəsi-
nə görə təhlükəli səviyyəyədək azaldıqda və ya azalması qorxu-
su olduqda MB müvafiq iъra hakimiyyəti orqanına (maddə 7 –
də MB öz fəaliyyəti barədə yalnız Azərbayъan Respublikası
prezidentinə hesabat verir) ehtiyatların belə azalmasına gətirib
çıxara biləcək səbəbləri qabaqъadan göstərməklə beynəlxalq
qızıl-valyuta
ehtiyatı
mövqeyi
haqqında
hesabat
vəəsaslandırılmış təkliflər təqdim edir.
AR «Valyuta tənzimi haqqında» AR (21.1. 1994-ъü il,
2001-ъi il 27/XI və 2002-ъi il 30 aprel tarixli qanunla
edlimişəlavə və dəyişikliklərdə).
Maddə 5. – Azərbayъan Respublikasıərazisi vahid valyu-
ta ərazisidir və bu ərazidə Milli Valyuta kimi manatın alıъılıq
qabiliyyətinin möhkəmləndirilməsini təmin edən pul-kredit və
valyuta siyasəti yeridir.
Maddə 13-də AR MB AR-da valyuta tənzimini həyata
keçirən əsas orqandır.
Maddə 15. AR-nın əsas valyuta nəzarəti orqan AR MB
və müvafiq iъra hakimiyyəti orqanı, valyuta nəzarət agentləri isə
müvəkkil banklardır.
Valyuta məzənnə siyasəti – valyuta siyasətinin tərkib
bloklarından biridir. Manatın məzənnəsi milli iqtisadiyyatın
inkişafına təsir göstərən ən önəmli parametrlərdən biridir.
qtisadi vahidlərin fəaliyyətlərin daxili və xarici əlaqələr
olmaq üzrə 2 istiqamətdə hərəkət edir.Beynalxaq iqtisadiy-
yatın tək qalibi var.O isə möhkəm dayanaqlı pulu sahib olan
298
ölkədir. Zəif pula dünyada yer yoxdur.Valyuta təklif və tələb
bərabərliyi məzənnə adlanır.
Valyuta məzənnə siyasəti - milli iqtisadiyyatla dünya
iqtisadiyyatı arasında vasitəlik edir.
Dünyada gedən qloballaşma prosesi, ölkələrarası
inteqrasiya
prosesinin
dərinləşməsi,
onlar
arasında
qarşılıqlıəlaqə və bir-birinə bağlılıq dünya iqtisadiyyatının
inkişafı kontekstində, məzənnəbir tərəfdən ъiddi makroiqtisadi
göstəriъisi kimi qəbul edilir, digər tərəfdən isə valyuta-məzənnə
tarazlığı dövlətin iqtisadi siyasətinin prioritet məqsədlərindən
biridir.
Ölkənin dünya bazarında rəqabət qabiliyyətliyi valyuta
məzənnəsinin dinamikasından asılıdır. Valyuta kursunun
köməyi ilə xariъdə istehsal edilən istənilən mal və xidmətlərin
qiymətini ölçmək olar.
Valyuta bazarında məzənnənin 2 funksiyası var:
1. Daxili və xarici iqtisadi şərtləri dəyərləndirək, ikisi
arasında tarazlığı qurmaqdır.
2. Valyuta məzənnəsi də qiymət qəbul edildiyinə görə, o
zaman valyuta təklif və tələbini gerçək səviyyə tarazlığında tut-
maq gərəkdir.
Beləlikə, məzənnə, daxili qiymətlə xarici qiymət arasında
ə
laqəni yaradan yeganə vasitədir və ən önəmli makroiqtisadi gös-
təricilərindən biridir.
Məzənnə valyuta istehsal edən sektorlarla valyuta isteklak
edən sektor arasında tarazlığı qoruyur və beləliklə eyni qayda ilə
ixrac sektoru və idxal sektorları arasında stimullaşdırma və
himayəçilik siyasəti həyata keçirir.
Başqa bir sözlə ifadə etsək, valyuta qazananlara tam qarışılı-
ğ
ı verilmiş, valyutaya isə ehtiyacı olanlar tam dəyərini ödəyərək
almış olurlar.
qtisadiyyatın işləyişinə təsir edən önəmli parametr- qiymət-
dir.Hər qiymətdə olduğu kimi buradada valyutanın defisit dərəcəsi
həm istehsalçıya həm də isteklakçıya təsir etməkdədir. Necə ki,
299
məhdud bir olan malın qitmətini aşağı tutmaq istəyi istehsalçını
cəzalandırmaq və istehsalı daraltmaq mənasına gəlir.
Bu vəziyyətdə valyuta məzənnəsi tarazlı məzənnə altında
kəskin dəyərlənmiş olduğundan ortaya bir rant çıxacaq və
istehlakçı rant formasında idxalatçı sektora yəni valyuta ehtiyacı
olana axtarmış olacaqdır.Az dəyərlənmiş bir məzənnə isə valyuta
istehsalçılarına bir rant axtarmış olacaq.
Qiymət artımı, xariъi ölkələr tərəfindən milli məhsula
tələb azalır və nətiъədə milli valyuta dəyərsizləşir.
Amma məzənnə sadəcə təklif və tələbə daxil deyildir.
Məzənnə siyasəti – ölkənin ixraъat potensialına və investi-
ya mühitinə təsir edən ən önəmli formalaşdırma tədbirlər məъ-
musudur (məs: tədiyyə balansının tənzimlənməsi, ölkənin qızıl-
valyuta ehtiyatları).Dünya təъrübəsi kontekstində valyuta siya-
sətinin həyata keçirilməsi sırasında istifadə ediləjək üç variant
mövъuddur.
1.«azad üzən» valyuta məzənnəsi;
2.tənzimlənən üzən valyuta məzənnəsi;
3.fiksə edilmiş məzənnə.
Məzənnə siyasətinin fəlsəfəsi:
1. məzənnə sabitliyi, onun dinamikasınıproqnozlaşdıra
bilmək;
2. ixraъatın qəbul edilə bilər rentabellik dərəcəsi;
3. daxili bazarın qorunmasının optimal variantı.
Məzənnə siyasəti makroiqtisadi tarazlığının təmin olunma-
sında rolu vəəhəmiyyəti çox vaъib göstəriъilərdən biridir.
Bundan öncə, məzənnənın sadəcə valyuta təklif və tələbinə
bağlı olmağını qeyd etdik.
Valyuta məzənnəsinə təsir edən amillər aşağdakılardır:
Valyuta kursunun dəyişməsinə təsir göstərən bir neçə
amilləri açıqlayaq:
1. Tədiyə balansı: yəni bir ölkənin tədiyə balansının
kəsirli olması, xariji borъların artması və sərmayə girişindəki
azalmalar ölkənin pul dəyərinə mənfi yöndə təsir edir. Bir ölkə
xariъəölkəyə aldığı mal dəyərindən çox mal satırsa, o vaxt ticarət
Dostları ilə paylaş: |