Мащмуд аллащманлы
Yüklə 41,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.Molla Cümə. Şeirlər. «Azərnəşr», 1966, 5 m/vərəqi.
- 2.Molla Cümə. Seçilmiş əsərləri. «Yazıçı», 1983, 8 m/vərəqi.
216 illik ekspedisiya dövründə aşığın dörd əlyazmasını ələ keçirə bildim. Ekspedisiyadan qayıdandan sonra onlar üzərində işlə- məyə başladım. Həm də ekspedisiya müddətində elin dilindən yazdığım nümunələr də mənim köməyimə çatırdı. İndi arxi- vimdə ekspedisiya dövrü elin dilindən yazdığım 11 bloknot vardır. Əlimdə olan dörd əlyazmasını şəxsən özüm əldə elə- mişəm, məndən başqa heç kim onları görməyib və istifadə də eləməmişdir. İlisu əlyazmasını mənə Yunus dayı Təhməzov bağışlamışdır. Orada 200-ə qədər şeir var. Şeirlər şəkillər üzrə düzülmüşdür. Əlyazmasının əvvəllində yazılıb: «Rəhmətlik Molla Cümənin qəlbindən süzülən müxəm- məs, təxmis, divani, qafiyə, kötəlləmə, əvvəl axır həmin dəftərə yazıldı. Bunları yazdım burda qalmaq üçün Oxuyanlar bir dua qılmaq üçün». İlisuda mənə dedilər ki, kəndin Tovla Tala məhəlləsində də bir əlyazması vardır. Həmin ünvana getdim. Dedilər ki, ərəb əlifbası ilə əlyazması olub, ancaq indi yoxdur, hara olub bil- mirik. İkinci əlyazmasını mənə Zaqatalanın Kəpənəkçi kəndində aşıq Murtuzəli hədiyyə vermişdir. Burada qoşma, gəraylı, diva- ni, təcnis, müxəmməs, müxtəlif biçimli şeirlər, bayatılar top- lanmışdır, yüzdən artıq şeir vardır. Ancaq çox təəssüf olsun ki, əlyazmasının yarıcırılmış bir hissəsi qalmışdır. Burada Molla Cümənin Könlü ilə deyişməsindən bir parça da vardır. Üçüncü əlyazmasını bizə Şəkinin Baş Göynük kəndində Molla Cümənin qızı Reyhan xanım bağışlamışdır. Əlyazma- sının əvvəlində yazılıb: «Bu dəftər yazıldı 1333-cü idə katibi Molla Cümə ibn Salah. Mərgum «Aşağı Layisqi» əlyazması 122 səhifədir, bir ümumi dəftərdir. Adi çernillə yazılıb, özü də köçürən o qədər də savadlı olmayan şəxsdir. 1940-50-ci illərdə köçürülüb. Onu da deyim ki, Molla Cümənin öz xətti ilə yazdığı əlyazmasının taleyi mənə məlum deyil, orijinalnı mən görməmişəm. Bu əlyazması elə bil həmin əlyazmasının orijina- 217 lından köçürülmüşdür. Hər halda məndə olan əlyazmaların ha- mısından daha çox şeirlər bu dəftərdə qalmışdır. Dördüncü əlyazmasını bizə Şəkinin Aşağı Göynük orta məktəbinin müəllimi Vədud Hacıyev bağışlamışdır. Bu əlyaz- ması M.Ə.Sabirin 1914-cü ildə İsa bəy Aşurbəyovun mətbə- əsində çap olunmuş «Hophopnamə»sidir. Kitabın səhifəsində bütün ağ yerlərdə Molla Cümənin şeirləri yazılmışdır. Bəzi şeirlərin yazıldığı illəri də göstərilmişdir.(1918,1919) Həmin kitabin səhifələrində Molla Cümənin 150-ə yaxın şeiri vardır. Oxuculara məlum olsun ki, mən bu əlyazmaların üzərində 35 il işləmişəm. Əlyazmaları çox çətin oxunur, bütün əlyazmaları və elin ağzından topladığım 11 dəftərdə yazılmış şeirləri dəfələrlə oxumuş, müqayisələr aparmış və nəhayət orijinalı aşkar edib aşığın külliyyatına daxil etmişəm. Son kitabı Prezident admi- nistrasiyası 25 min nüsxədə çap edib, Azərbaycanın bütün rayon və kəndlərində olan kitabxanalara hədiyyə verilmişdir. 41 müəllif vərəqi həcmindədir. Ulu Tanrı şahiddir ki, bu kitabda yalnız və yalnız mənim şəxsən əldə etdiyim şeirlər toplanmışdır. Başqa əlyazmalarına ehtiyac duymamışam. Türk dünyasının, Ulu Tanrının qarşısında üzüm ağ, alnım da açıqdır. Ömrü faciə ilə başa çatmış sənətkarın şeirlərini bir-bir əldə edərək 41 müəllif vərəqi həcmində kitabla əbədi bir heykəl ucaltmışam. Bütün şeirlər yalnız və yalnız şəxsən əldə etdiyim nümunələrdir. Bununla fəxr edir, qürur hissi keçirirəm. Molla Cümə çox zəngin, əvəzi olmayan ədəbi irs qoyub getmişdir. Mən Şəki, Qax, Zaqatala, Balakən rayonlarını dolaş- dım. Oaralarda demək olar ki, Molla Cüməni tanımayan, şeir- lərini əzbərdən bilməyən şəxs yox idi. Bütün bu yerlərə yayıl- mış, insanların hafizəsində özünə yer almış şeirləri toplamaq, yığmaq, səliqəyə salıb aşığın bağrından qopduğu xalqına çat- dırmaq, təvazökarlıqdan kənar olmasın, mənə nəsib olmuşdur. Mən bununla əvvəlcə böyük ustada, sonra da özümə əbədi hey- kəl qoymuşam. İndi qalır bu böyük tükənməz ədəbi irsi incə- ləmək, çözələmək, geniş hərtərəfli təhlil edib qiymətləndirmək. 218 Molla Cümənin bir neçə şeirini 1930-cu illərdə Hüm- mət Əlizadə çap eləmişdir. Bir şeirini də Salman Mümtaz «El şairləri» kitabında vermişdir. Mən fəaliyyət göstərdiyim illərdə aşığın əsərlərindən ibarət aşağıdakı kitabları çap eləmişəm. Bunlar Molla Cümənin ilk kitablarıdır. 1.Molla Cümə. Şeirlər. «Azərnəşr», 1966, 5 m/vərəqi. Bu kitab böyük əks-səda doğurdu. Bu kitab əsas etiba- rilə mənim ekspedisiya zamanı topladığım nümunələrdən tərtib olunmuşdur. Oxucular təəccüb elədilər. Molla Cümənin o qədər şeiri varmış. Bu kitabın çapında mənə keçmiş tələbə yol- daşım Azərbaycan KP mərkəzi Komitəsinin katibi, professor Şıxəli Qurbanov kömək eləmişdi. Kitabın bir nüsxəsini Şəkiyə Baş Göynük kəndinə Molla Cümənin qızı Reyhan xanıma hədiyyə göndərdim. Bir müddətdən sonra Reyhan xanımın oğlu, Molla Cümənin nəvəsi Mövlud Əzizovdan bir məktub aldım. Orada yazılmışdı: «Hörmətli Paşa müəllim, salam! Sizin göndərdiyiniz hədiyyəni aldım və çox şad oldum. Siz bilir- sinizmi ki, anam və bacılarım nə qədər şad oldu. Xüsusən, anam nə qədər şadlandı, həddi-hesabı yoxdur. Kitab çatandan sonra demək olar ki, kəndin adamlarının hamısı kitabı oxumaq xüsusən babamın həyatı haqqında Sizin yazdığınız müqəd- diməni oxunması ilə daha çox maraqlanırlar. Bir sözlə, sizin adınız əzbər olmuşdur. Xüsusən Sizin Cavad oğluna verdiyiniz yüksək qiymət Göynük camaatı arasında böyük şadlığa səbəb olmuşdur… Paşa müəllim, Sizə məlum olsun ki, bu yaxınlarda babamın şəkli tapılıb. Qaxdan həkim Calal kişinin qızı verib. Axtıda (Dağıstanda – P.Ə.) 1914-cü ildə çəkilib. Həmin şəkilin üzünü çıxarıb hər halda ya özüm gətirərərm və ya göndərə- rəm.» 2.Molla Cümə. Seçilmiş əsərləri. «Yazıçı», 1983, 8 m/vərəqi. Kitab çap olunanda «Yazıçı»nın baş redaktoru Sabir Rüstəmxanlı, şöbə müdiri isə Məmməd İsmayıl idi. Yüklə 41,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|