Mavzu : falsafa taraqqiyoti bosqichlari reja



Yüklə 0,56 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə17/27
tarix19.03.2022
ölçüsü0,56 Mb.
#84598
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   27
2-мавзу маъруза материали

Foma Akvinskiy

 (1224—1292) mo‘tadil Foma 

Akvinskii  realizmning  yana  bir  iirik  vakili  hisoblanadi.  Foma  o‘sha  davr  uchun  Arastu  natur 

falsafasini  ilohiyot  bilan  birlashtirishga  harakat  qilgan.  Bunda  u  mo‘tadil  realizm  pozitsiyasida 

turgan va sxolastikaning eng yirik namoyandasi bo‘lgan. Uning fikricha, natural falsafada tafakkur 

va  Arastu  mantiqiy  ta’limoti  yordamida  xudo  mavjudligi  haqidagi  qaqiqatga  erishishi  mumkin. 

Fomaning  “Ilohiy  summalar”  asari  3000  maqoladan  iborat  bo‘lib,  600  masalani  yoritishga 

bag‘ishlangan.  U  ilohiyotning  sistemali  bayon  qilinishi  vazifasini  bajaradi.  “Ilohiy  summalar”- 

ning  birinchi  qismi  Xudoning  mavjudligi  va  borlig‘i  masalasida  bahs  yuritadi.  Ikkinchi  qismi 

“Xudoga qarab harakat” haqida hikoya qiladi. Akvinskiy ta’limoticha, dunyo ierarxik narvondan 

iboratdir. Uning eng quyi qismida yer va 4 elementdan iborat bo‘lgan hamma narsalar mavjuddir. 

Odam  ruhi  xudo  va  moddiy  dunyo  o‘rtasidagi  joyni  egallaydi.  Dunyoviy  jamiyat  tepasida  esa, 

papa  boshchiligidagi  ilohiy  davlat  turadi.  Yerdan  uzoqlashgan  sari  u  ilohiylashib  boradi. 

Sayyoramiz  dunyosining  tepasida  farishtalar  dunyosi  mavjuddir.  Butun  koinot  tuzilishi  uch 

shaxsni  birlashtirgan  yagona  Xudo  tomonidan  boshqarilib  turadi.  Akvinskiy  ta’limotidan 

keyinchalik  “tomizm”  oqimi  shakllandi  va  u  “neotomizm”  tarzida  G‘arbda  qozir  ham  saqlanib 

qolgan. O‘sha davrning mashhur faylasuflaridan 

Vilyam Okkam

 (1309-1349)dir. Uning va godjer 

ekon  fikricha,  ilohiyot  aqidalari  ratsional  (aql)  yo‘l  bilan  isbotlanishi  mumkin  emas.  Ular  faqat 

Muqaddas  kitob  nufuzi  tufayligina  qabul  qilinishi  mumkin.  Bu  qarash  e’tiqod  va  tafakkurni  bir-




10 

 

biridan ajratardi, ularni omuxta qilishni qoralardi. Okkam, shuningdek, universaliylarning ob’ektiv 



mavjudligini  inkor  qiladi.  Uningcha,  universaliylar  tafakkur  tushunchalari  uchun  faqat  ismdirlar. 

Bu tushunchalarni odam o‘z ongida yaratgan. Uningcha, alohida odam insonga nisbatan realroq va 

muhimrokdir. 

Rodjer Bekon

 (1214—1292) ham Okkam mansub bo‘lgan oqim vakillaridandir. U 

o‘z hayotini ilmiy tajribalarga bag‘ishlagan. Ular yordamida u tajribaviy fanga asos soldi. Bunday 

metodni XVII aerda Frensis Bekon ishlab chikdi. Haqiqatni top ishda tabiatni tajribaviy o‘rganish 

metodini  qo‘llash  nominalistlar  qarashlariga  www.ziyouz.com  kutubxonasi  to‘liqmos  kelardi. 

Nominalistlar  va  realistlar  o‘rtasidagi  qarama-qarshilik  o‘rta  asr  sxolastikasining  muhim 

muammolaridan  biri  edi.  Butun  o‘rta  asrlarda  sxolastikaning  bu  ikki  oqimi  o‘rtasida  kurash 

ketgan.  Sxolastikaning  avjga  chiqqan  davri  —  1150  va  1300  yillarda  Foma  Akvinskiyning 

mo‘tadil  realizmi  nominalizm  ustidan  g‘alaba  qozondi.  Lekin  1300  yildan  keyin  cherkov 

ilohiyotchilari  tafakkurida  nominalizm  yuqori  mavqeni  egallay  boshladi.  Bu  ko‘p  jihatdan 

uyg‘onish  davri  falsafasiga  ta’sir  ko‘rsatdi.  Shuningdek,  haqiqatga  erishishning  tajribaviy 

metodini (ratsionalizm) vujudga kelishida katta xizmat qildi 




Yüklə 0,56 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   27




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə