Mavzu : falsafa taraqqiyoti bosqichlari reja
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Fransuz falsafasi.
Bu borada R. Dekart, Lametri, Gelvesiy, Didro, Golbax va
Russo larning qarashlari nihoyatda muhim. R. Dekart (1596—1650) falsafasida dualizm asosiy o‘rin tutadi. Uning fikricha, materiya va ruhborliqning asosida yotadi va Xudoga bo‘ysunadi. Olam, Dekart fikricha, cheksiz va abadiy, u inson tafakkuriga bog‘liqbo‘lmagan holda rivojlanadi, takomillashadi. R. Dekartning “Men fikr qilayapman, demak, men mavjudman”, degan fikri faylasuflar orasida mashhur. Bilishda fikr va sezgilarning ahamiyatini nihoyatda ortiqcha deb bilgan R. Dekart ratsionalizm ta’limotining asoschisi bo‘lib hisoblanadi. Uningcha, insonning fikrlashi va mulohaza qilishi shubha ostiga olib bo‘lmaydigan jarayondir, undan boshqa hamma narsani shubha ostiga olish mumkin. Dekart o‘sha zamonning eng buyuk matematiklaridan biri bo‘lib, o‘z davrida aniq fanlar sohasida katta ahamiyat kasb etgan deduksiya usulini falsafaga kiritgan olim bo‘lib hisoblanadi. Lametri va Gelvesiy, Didro va Golbax o‘z davrida fransuz hayotida nihoyatda katta ahamiyatga ega bo‘lgan milliy davlatchilik, inson erkinligi va haq- huquqlari muammolariga alohida e’tibor qaratganlar. Fransuz millatini ma’naviy jihatdan yuksaklikka ko‘tarish va ma’rifatli xalqqa aylantirish uchun o‘z asarlarida ana shu qadriyatlarga erishishning yo‘l va usullarini ko‘rsatib berganlar. Ular tomonidan yaratilgan ko‘p tomlik “Ensiklopediya” o‘sha zamonning ma’naviy muammolarini ma’rifatli yo‘l bilan hal qilish usul va imkoniyatlari ko‘rsatib berilgan “Yevropa qomusi” darajasiga ko‘tarilgan edi. Bu kitobni yaratishda boshqa ko‘pgina ma’rifatparvar fransuz olim va mutaxassislari ham qatnashgan bo‘lib, o‘zining ahamiyati, muammolarining umuminsoniy nuqtai nazaridan yechilishi, xalqchilligi va tilining fransuz millati hayot tarziga yaqinligi bilan XVIII asr Yevropasining tengi yo‘q kitobi edi. Aynan ana shu kitob mualliflari o‘zlarining boshqa asarlari va faoliyatlari bilan 1789—1884 yillardagi fransuz inqilobi qabul qilgan “Inson va grajdanlar xuqukdari deklaratsiyasi”da ilgari surilgan umuminsoniy qadriyatlarni jamiyat taraqqiyotining eng ustuvor ma’naviy mezonlariga aylantirdilar. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|