Мцгяддимя
Yüklə 0,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aytən Quliyeva
Anar – 75
23 “Dədə Qorqud”, “Qəm pəncərəsi”, “Nigarançılıq”, “Əlaqə” və s. filmləri tamaşaçıların böyük məhəbbətini qazanmış, illər keçsə be lə bu gün də öz əhəmiyyətini itirməmişdir. Xüsusi ilə onun ssenari müəllifi və rejissor kimi çoxillik gər- gin zəhmətinin bəhrəsi olan “Uzun ömrün akkordları” ikiseriyalı bədii-sənədli filmi dahi sənətkarımız Üzeyir Hacıbəyovun adına la yiq bir töhfədir. Film bəstəkarın yaradıcılığının dərin xəlqi kök lərini, onun doğma torpağına bağlılığını əks etdirir. “Sizi deyib gəlmişəm” əsərinin ssenarisi əsasında çəkilmiş, Ana
rın rejjisoru olduğu “Qəm pəncərəsi” filmi dahi Mirzə Cəlilə həsr olunmuşdur. Filmdə tarixilik və müasirliyin vəhdəti yara- dılmışdır. “Filmin mətni dünyaya “qəm pəncərəsi”ndən baxmaq ak tının bədii-fəlsəfi mahiyyətini açmağa, Mirzə Cəlilin və onun vətəndaş, sənətkar kimi baxdığı dünyada yaşayan insanların ta- le yini paralel şəkildə izləməyə imkan verir”(49). “Nigarançılıq” filmi isə Mirzə Cəlil Anar münasibətlərinin son
rakı mərhələsidir. Sənətkar filmdə Cəlil Məmmədquluzadə- nin “Nigarançılıq”, “Quzu” və “Usta Zeynal” hekayələrinin mo- tiv lərini, bu əsərlərin əsas məzmun xətlərini birləşdirərək tam, bü töv bir yeni əsər yaratmağa nail olmuşdur. Hətta bir çox hal- lar da Mirzə Cəlildəki süjetlərin yeri dəyişdirilmiş, ayrı-ayrı əsər- lərdə iştirak edən obrazlar burada eyni bir əsərin tərəf müqabil- ləri kimi götürülmüşdür. Məsələn, Mirzə Cəlilin “Quzu” heka- yəsindən fərqli olaraq Anarın “Nigarançılıq” filminin qəhrəmanı Hü seyn kişi quzunu Əziz xana deyil, Qurbanəli bəyə bağışlayır. Ni garançılıq hekayəsinin müəyyən məqamları “Qurbanəli bəy” he kayəsi ilə məharətlə, incə vasitələrlə əlaqələndirilmişdir. Flim də Anarın güclü vətən sevgisinin bir daha şahidi oluruq. Bu ba xımdan müəllif Qurbanəli bəyin bir çox müsbət xüsusiyyətlə- rini göstərərək sanki ona haqq qazandırır. Bir çox məqamlarda Qur banəli bəyin Kərbəlayi Qasımı müdafiə etməsi, Qarabağ atı haq qında qürurla danışması, nökəri Əlinin plov bişirmə bacarığı ilə öyünməsi deyilənlərin təsdiqidir. Anarın kino sahəsindəki uğurlarından biri də son illərin məh- Aytən Quliyeva
24 su lu olan “İblis” filmidir. Film ədəbiyyatımızın gözəllik və sevgi şairi olan, repressiya qurbanı H. Cavidə həsr olunmuşdur. B. Əlibəyli film haqqında yazır: “...İblis Anarın trilogiyasının üçün cü filmi kimi dəyənləndirilir... “Qəm pəncərə”si, “Üzeyir öm rü” və “İblis” trilogiyasına ilk baxışda milli mədəniyyətimi- zin, ədəbiyyatımızın, mənəviyyatımızın onurğa sütunu olan bö- yük şəxsiyyətlər haqqında portret filmlər kimi də yanaşmaq olar... Sözügedən filmlər yalnız Üzeyir Hacıbəyov, Mirzə Cəlil, Hüseyn
Cavid haqqında, onların həyat və yaradıcılıqları haqqın- da deyil, həm də o sənətkarlar və onların yaşadığı mühit və za- man haqqındadır”(27). Qeyd etdiyimiz kimi, Anar yaradıcılığında vətənpərvərlik, mil
li kökə, soya dərindən bağlılıq müxtəlif şəkillərdə təzahür edir. Bu təzahürlərdən biri xalqımızın minillik ulu söz abidəsi olan “Dədə Qorqud” dastanına münasibətdir. Bu mövzuya ədib ya radıcılığında müxtəlif janrlarla müraciət etmiş, “Dədə Qor- qud” kinodasta nını yaratmışdır. Anar bir sənətkar kimi kinodas- tan da ölməz ədəbi abidənin dilini, ruhunu, xalq yaradıcılıq ma- ne rasını saxlamağı, həm də ulu əsərdə müasirlik cizgilərinin, ele mentlərinin bütövlüyünü kəşf etməyi bacarmışdır. Kinodasta- nın dilinin, üslubunun və təsvir vasitələrinin tarixi-ictimai dövrü rea
list tərzdə verə bilməsi xüsusilə diqqəti cəlb edir. Sənətkarın “Dədə Qorqud dünyası” əsəri də sırf vətənpərvər ya zıçı təfəkkürünün məhsuludur. Bu əsərdə Anar Azərbaycan xal qının mənəvi genişliyini, humanizmini, tarixən qərəzsiz, vic- dan lı, xeyirxah bir xalq kimi ucalığını, mənfur düşmənə, xainə qar şı sərtliyini, dosta qarşı kövrəkliyini, mərdliyə rəğbətini, sa- dəliyini yüksək bədiiliklə qələmə alıb. O, tarixin müxtəlif keş- məkeşli sınaqlarından qəhrəmanlıqla keçmiş qədim bir xalqın mənəvi zənginliyini onun öz abidəsi ilə açır və qonşu, qohum xalq
lara məhəbbətini aydınlaşdırır, bu xalqın müdriklik dünyası- nı tərənnüm edir. “Müəllifin “Dədə Qorqud dünyası” əsərində əsrlərin o tayından bizə boylanan dərdlərimizə münasibəti izlə- yəndə həm tariximizlə, həm dilimizlə, həm də ən qədim qiymətli Anar – 75
25 abi dəmizə münasibətlə bağlı fikirlər öz çəkisinə görə diqqəti cəlb edir” (53,10). Anar bu haqda yal nız yazmaqla kifayətlənmədi. Bu əsəri ek- ran
laşdıraraq (1975) xalqımızın müdriklik və mərdlik rəmzi olan bu yazılı abidənin ömrünə ömür qatdı. Lakin bu da son deyildi: “... Məmləkətimizin ən qiymətli sənət abidələrindən biri olan “ Dədə Qorqud” dastanının 1300 illiyi münasibəti ilə Prezident Apa ratında sevimli rəhbərimiz H. Əliyevin yanında keçirilmiş mü şavirədə görkəmli yazıçımız Anar həmin dastanın motivləri əsasında çoxseriyalı film-tamaşa hazırlamağın labüdlüyündən söh
bət açmış və onun təklifi rəğbətlə qarşılanmışdır”(74). Anarın ədəbiyyat və mədəniyyətimizə olan böyük xidmətlə- rin dən biri sözsüz ki, “Qobustan” toplusudur. O, 1968-87-ci il- lərdə bu jurnalın baş redaktoru olub. “Qobustan” ədəbiyyatımız- da, mədəniyyətimizdə “altımışıncılar” adlanan nəslin ruhunun, dün yagörüşünün, estetik zövq və meyarlarının ifadəsi olmuşdur. Top lu elə ilk nömrələrindən oxucuların maraq və rəğbətini qa- zan mışdır. Bunun səbəbi isə topluda gedən yazıların məzmunu və daha geniş anlamda jurnalın ümumi ruhu, məramı, mövqeyi idi. Anar “Ömrümün Qobustan illəri” məqaləsində toplunun ər- səyə gəlməsi haqqında yazır: “Qobustan” mənim gəncliyimdir, bizim nəslin gəncliyidir. Düz otuz il bundan əvvəl—1968-ci ilin pa yızında bu toplunun baş redaktoru təyin olunanda otuz yaşın- day dım...
...Elə həmin görüşdə Cəfər Cəfərov mənə başqa bir niyyətini də söylədi. Dedi ki, vaxtilə Mehdi Məmmədovun redaktorluğu ilə "Azərbaycan incəsənəti" adlı almanax çıxıb. Çəmisi üç nöm- rəsi çıxıb, sonra qapanıb. Həmin almanaxı bərpa eləmək istəyir və Mehdi müəllimin teatrda çox məşğul olduğunu nəzərə alaraq baş redaktorluğu mənə təklif edir. Bu təklifi böyük həvəslə və se vinclə qəbul etdim və 19 il–1968-ci ilin sentyabrından 1987-ci ilin iyunu na qədər incəsənət almanaxının baş redaktoru işlə- dim”(6,69). Anarın incəsənətimizə göstərdiyi xidmətlər haqqın- da geniş məlumat verən Ə.Həsənov yazır: “Azərbaycanda yeni
Yüklə 0,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|