5
BÖLMƏ I
Könül nəğməkarı
Sələflərinin yolunu ləyaqətlə davam etdirərək xələfləri üçün
böyük irs, əsl məktəb yadigar qoyan xalq artisti, bəstəkar Tofiq
Quliyev
Azərbaycan
mədəniyyətinin
ən
görkəmli
nümayəndələrindən biridir. Bu gün unudulmaz bəstəkarımızın
doğum günüdür. Ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin
sərəncamına əsasən musiqisevərlər dahi bəstəkarın anadan
olmasının 100 illiyini yüksək səviyyədə qeyd edirlər. Hələ
saglığında adı dahilər sırasında çəkilən Tofiq Quliyev
Azərbaycan estrada musiqisinin yaradıcılarından sayılır. Onun
musiqisi dərin lirizmi, melodik vüsətinin genişliyi, təsirliyi ilə
seçilərək Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin yeni və unudulmaz
səhifələrini təşkil etdi. Ustadı Üzeyir Hazıbəyov olan Tofiq
Quliyev Azərbaycan bəstəkarlarının sırasında elə bir ləyaqətli
yerini tutdu ki, bu gün onun yoxluğu duyulmaqdadır. Çünki,
Tofiq Quliyev sözün əsl mənasında, böyük bəstəkar idi. O, bir
tərəfdən nəhəng əsərlər, operattalar, fortepiano üçün süitalar
yaradırdısa, digər tərəfdən də qəlbi riqqətə gətirən, insan
duyğularını təsirli ifadə edən mahnılar bəstələyirdi.
Tofiq Quliyev 7 noyabr 1917-ci ildə Bakıda qulluqçu
ailəsində anadan olmuşdur. Onun həyata gəlişi ilə dövrün,
zamanın ziddiyyətləri, quruluşun dəyişməsi üst-üstə düşmüşdü.
Təbii ki, bu hadisələr onun da uşaqlıq xatirələrində dərin iz
salmışdı. Orta təhsilini başa vurduqdan sonra bütün həyatını
musiqiyə bağlamışdı. Bu sahədə daha peşəkarcasına çalışmaq
üçün Tofiq Quliyev 1936-cı ildə Moskva Dövlət
Konservatoriyalarını bitirmişdi. Uzun illər Azərbaycan
Bəstəkarlar İttifaqına rəhbərlik etmişdi. Bu qurumda birinci
katiblikdən sədr vəzifəsinə qədər yüksələn Tofiq Quliyev
6
həmişə dövlətin və xalqın rəğbətini qazanan sənətkarlardan
olmuşdur. Ümumilli liderimiz Heydər Əliyev Tofiq Quliyevin
musiqisini ürəkdən sevərək onun mahnılarının adını həmişə
fəxrlə çəkərdi. Ulu öndərin sevdiyi mahnılardan biri də Tofiq
Quliyevin musiqi həyatı verdiyi “Sənə də qalmaz” mahnısı idi.
Tofiq Quliyevin bir neçə dəfə yubileyində iştirak edən ümumilli
liderimiz
Heydər
Əliyev onun yaradıcılığını yüksək
qiymətləndirərək onu Azərbaycan bəstəkarlarının ən nəhəng
nümayəndəsi adlandıraraq hələ sağlığında dahilik zirvəsinə
yüksəldiyini xüsusi vurğulamışdır.
İstedadlı bəstəkar Tofiq Quliyevin Azərbaycan kinosunun
inkişafında da müəyyən zəhməti olmuşdur. “Sevimli mahnı”,
“Görüş”, “Ögey ana”, “Qizmar günəş altında”, “Telefonçu qız”
və başqa filmlərə yazdığı musiqilər əsl sənət əsərləridir.
“Nəsimi” filminə bəstələdiyi musiqi isə böyük şairin
poeziyasını, onun nəhəng ideyalarını əks etdirmək baxımından
çox uğurlu və təsirli alınmışdı. Xalq şairi Məmməd Araz Tofiq
Quliyev haqqında deyirdi: “ Tofiq Quliyev bu filmə elə bir
musiqi yozumu verib ki, gözünü yumub sadəcə dinlədikdə belə
özünü döyüş meydanında hiss edir, həm notda, həm ritmdə,
ahəngdə Nəsimi sözünün qüdrətini duyursan. Bu film həm də
ona görə müvəffəqiyyət qazandı ki, Tofiq Quliyev Nəsiminin
yaşadığı dövrün ziddiyyətlərini dərindən bilirdi. Sovet rejiminin
sərt diktələri altında milli kökümüzlə, mübarizəmizlə,
itkilərimizlə bağlı olan bir filmdə sözlə musiqini qovuşdurub
tamaşaçıya hansısa həqiqətləri çatdırmaq böyük şücaət idi.
Həmin ekran əsərində xalq artisti Zeynəb Xanlarovanın ifa
etdiyi mahnı Azərbaycan musiqi sənətinin ən qiymətli
incilərindən biri oldu. “Qızılaxtaranlar”, “Sabahın xeyir Ella”
kimi operattaların müəllifi olan Tofiq Quliyev Azərbaycan xalq
mahnı və rəqslərinin də toplanılmasında, nota salınmasında
gərgin əmək sərf etmişdir. Həmkarı Zakir Bağırovla birlikdə
7
“Rast və Zabul” muğamlarını nota saldıran Tofiq Quliyev həm
də pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olurdu. O, uzun illər Azərbaycan
Dövlət Konservatoriyasının professoru olub.
Tofiq Quliyev mahnı seçimində də məsuliyyətli və tələbkar
idi. O, hər yazılan sözə musiqi bəstələməzdi. Bu səbəbdən də
onun ruhunun, daxili aləminin əks-sədası olan mahnıları
ölümsüzlük qazanıb. Ustad korifeylərin ifa etdiyi mahnılar bu
gün də dillər əzbəridir. “İlk bahar, “Sevgilim”, “Sən mənim, mən
sənin”, “Bəxtəvər oldum”, “Sənə də qalmaz”, kimi mahnılar
illərdir ki, müğənnilərin repertuarından düşmür. Hətta bəzən
uğur qazanmaq, hansısa müsabiqədə qalib çıxmaq istəyənlər də
Tofiq Quliyevin mahnılarına üz tuturlar. Etiraf edək ki, böyük
bəstəkardan yadigar qalan mahnılar sadəcə ifa üçün deyil. Onun
ən kiçik nəğməsi də ifaçının yetişməsində, öyrənməsində,
müxtəlif boğazlar etməsində ən təsirli vasitədir. Əlbəttə, hər kəs
Tofiq Quliyev mahnılarını dərinliyi ilə ifa etməyi bacarmaz.
Bunun üçün birinci şərt səsdirsə, ikinci mühüm amil həmin
ifaçının milli ənənəyə, kökə, soya bağlılığı və peşəkarlığıdır. T.
Quliyev bəstəkarlıq sahəsində yaradıcılığa 30-cu illərdə Q.
Qarayev, Niyazi, Ə. Bədəlbəyli, C. Haciyev, S. Rüstəmov, Z.
Bağırov kimi gənc, istedadlı bəstəkarlarla başlamışdır. Bu
gənclər Azərbaycan pofessional musiqisinin banisi Ü.
Hacibəyovun xeyir-duası ilə musiqi sənətinə qədəm qoymuş,
pillə-pillə yüksəlməyə başlamışlar. Ü. Hacıbəyov və M.
Maqamayevin birlikdə professional musiqi sənətinin təməlinin
qoyulmasında, təşəkkülündə onların da müəyyən rolu olmuşdur.
T. Quliyev ilk musiqi dərslərini Azərbaycan romansının banisi
Asif Zeynallıdan almışdır. Konservatoriyada oxuduğu illərdə
xalq mahnı və rəqslərinin toplanması və nota yazılması üçün öz
gənc həmkarları ilə Bülbülün rəhbərliyi altında respublikanın
rayon və kəndlərində ekspedisiyalarda olur və ilk dəfə
Dostları ilə paylaş: |