Microsoft Word 111 md makroiqt proses Pul ve mezenne siyaseti 2015 \352\356\357\350. doc
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
29 dəyişməsi ixrac və idxal edilən malların qiymətinə, milli istehsalın dünya bazarında rəqabət qabiliyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Valyuta məzənnəsinin xarakteri aşağıdakı kimidir: 1. Əməliyyatların iştirakçılarına görə: alıcı qiyməti; satıcı qiyməti. 2. stifadə olunan rejimə görə: təsbit edilmiş; üzən; qarışıq. 3. nflyasiyaya görə: nominal; real. 4. Təyin edilməsinə görə: rəsmi; bazar. 5. Valyuta əməliyyatlarının növlərinə görə: cari valyuta əməliyyatlarının məzənnəsi; müddətli valyuta əməliyyatlarının məzənnəsi. Valyuta məzənnəsi valyutanın alqısı va satqısına görə fərqlənir. Bank хаrici valyutanı alarkən alıcı qiyməti, satarkən isə satıcı qiyməti yaranır. Birbaşa məzənnədə satıcı qiyməti alıcı qiymətindən yüksək olur. Bu da (fərq) bankın gəliridir. Bu fərq marja və ya spred adlanır və bazarda konkret vəziyyətdən asılı olaraq dəyişir. Qiymət fərqindən mənfəət təmin etmək üçün valyutanın eyni vaxtda аlınıb- satılması əməliyyatına arbitraj da deyilir. Lakin arbitraj bütün iqtisadi və maliyyə varlıqlarına şamil edilən geniş bir anlayışdır. Əsas ayırıcı xüsusiyyəti еyni andakı qiymət fərqindən faydalanma ideyasıdır. Bu əməliyyatın heçbir riski yoxdur. Risksiz olması arbitrajı spekulyasiyadan ayıran ən əhəmiyyətli хüsusiyyətdir. Valyuta arbitrajının birinci səbəbi iki valyuta arasindakı məzənnənin eyni müxtəlif bazarlarda fərqli qiymətlərə olmasıdır. stifadə olunan rejimə görə təsbit edilmiş, üzən və qarışıq valyuta məzənnələri olur. Təsbit edilmiş valyuta məzənnəsi bir xarici valyutaya, kollektiv pul vahidi (Avro) və ya valyuta "səbətinə" görə təyin edilir. Bu rejimdə bazar iştirаkçıları öz ə məliyyatlarını aparır, dövlət isə məzənnədə gözlənilməz dəyişikliklərin qarşısını alır. Birinci dünya müharibəsinə qədər təsbit edilmiş məzənnə beynəlxalq qızıl standartı əsasında həyata keçirilirdi. Sonradan bu rеjim çox yayıldı və ikinci dünya müharibəsindən sonra Bretton-Vuds valyuta sistеminə əsasən ± 1 həddi daxilində bütün valyutalar ABŞ dollarına görə təsbit еdilirdi. 30 Yamayka valyuta sistemində və ondan sonra ölkələr üzən valyuta rejimindən istifadə etdilər. Bu rejimə əsasən bazarda tələb və təklifə əsasən məzənnə müəyyənləşir. Beynəlxalq Valyuta Fonduna əsasən üzən valyuta məzənnəsinin iki növü qeyd olunub: 1. Tənzimlənən üzən məzənnə 2. Sərbəst üzən məzənnə. Tənzimlənən üzən valyuta məzənnəsindən keçid iqtisadiyyatlı ölkələr istifadə edir. Bu məzənnə rejimində Mərkəzi Bank valyuta məzənnəsində baş verən dəyişikliklərin uzunmüddətli və ya qısamüddətli olduğunu bilmir. Yalnız vаlyuta məzənnəsinin dəyişmə həcmini müəyyən edir. Tənzimlənən üzən məzənnədə valyuta məzənnələrinin idarə olunmasının bir neçə varianti var. Müəyyən edilmiş hədd daxilində (dəhliz) milli valyutanın devalvasiyasi bilinməyən rəqəm alır. Müxtəlif ölkələrdə məzənnənin dəyişməsi е yni deyil. Məsələn, ndoneziya va Malayziyada ± 8%, Vyetnamda ± 5%, Rusiyada+15%. (müxtəlif dövrlərdə). Sərbəst üzən məzənnə rejimini isə yüksək inkişaf etmiş ölkəlяər (ABŞ, Yаponiya, Almaniya və s.) istifadə edir. Lakin tam şəkildə bu rejimdən uzun м üddət istifadə etmirlər. Bir çox təsbit edilmiş və üzən məzənnə rejimləri arasında qarışıq vаlуuta rejimdən istifadə edirlər. Buna adətən "valyuta şurası" mexanizmi deyirlər. Bu rejim ehtiyat pulun xarici valyutaya dəyişdirilməsinə əsaslanır. Bundan Honq- Konq, Estoniya, Argentina, Sinqapur istifadə edir. nflyasiyaya görə nominal və real valyuta məzənnələri var. Nominal valyuta məzənnəsi bir ölkənin pul vahidinin digər ölkənin pul vаhidi ilə dəyişdirilmə məzənnəsidir. Real valyuta məzənnəsi isə bir ölkənin mal və xidmətinin, o biri ölkənin еyni adlı mal və xidməti ilə dəyişdirilmə məzənnəsidir. Bu valyuta məzənnəsi nominal valyuta məzənnəsi kimi müəyyən edilir, lakin ölkə daxilində qiymətlər səviyyəsi və digər ölkələrdə qiymət səviyyəsi (inflyasiya) nəzərə alınır.Mərkəzi Bankın
31 öhdəçiliklərindən biri milli valyutanın real məzənnəsinin gözlənilməz dəyişməsinin qarşısını almaqdır. Real məzənnənin qaldırılması pis haldir. Təyin edilməsinə görə bazar və rəsmi valyuta məzənnəsi var. Bazar valyuta məzənnəsi daxili valyuta bazarında tələb və təklif əsasında formalaşır. Buna fundamental tarazlıq məzənnəsi də deyilir.Valyutanın fundamental tarazlıq məzənnəsinə aşağıdakı amillər təsir edir: 1. Struktur amillər - uzun müddəti əhatə edir. Bura daxildir: - Ölkənin istehsal məhsullarının dünya bazarında rəqabət qabiliyyətliliyi; - Pul vahidinin alıcılıq qabiliyyəti və inflyasiya; - Ölkənin tədiyyə balansının vəziyyəti; - Müxtəlif ölkələrin faiz dərəcələrinin müxtəlif olması; - Valyuta məzənnəsinin dövlət tərəfindən tənzimlənməsi; - Ölkə iqtisadiyyatının açıq və ya qapalı olması (ticarət baxımından). 2. Konyunktur amillər - qısa müddəti əhatə edir. Bura daxildir: - Valyuta bazarının fəaliyyəti; - Spekulyativ (möhtəkir) valyuta əməliyyatları; - Böhranlar, müharibələr, təbii fəlakətlər; - Proqnoz (iqtisadi, siyasi); - Ölkədə və dünya bazarında işgüzar aktivliyin çevikliyi. Rəsmi valyuta məzənnəsi Mərkəzi Bankın siyasətinə və dövlətin marağına uyğun müəyyən edilən valyuta məzənnəsidir. Valyuta əməliyyatlarından asılı olaraq cari və müddətli valyuta məzənnəsi və ya uyğun olaraq spot və forvard vаlyuta məzənnəsi var. Cari sövdələşmələr aparanda cari valyuta məzənnəsindən istifadə edilir. ki tərəf(bank və müəssisə) valyutanın alqı-satqısı barədə sövdələşmə əldə edirlər və dərhal bir gün sonra satıcı ilə nəzərdə tutulan valyuta məbləğini аlıcının hesabına köçürür. Müddətli valyuta məzənnəsində isə iki tərəf arasındakı valyutanın alqı-satqısı barədə sövdələşmənin əldə edilməsi zamanı satıcı müəyyən müddət keçdikdən Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|