Microsoft Word Antol-18-Seki
Yüklə 3,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
16 ların) dünənki itirilmiş səadəti, xoşbəxtliyi, Vətən, doğma yurd-yu- va həsrəti, insanın yer üzündəki ikinci Allahı sayılan ata-anaya mü- nasibəti, çağdaş günlərin qayğısı, sevgi-məhəbbət duyğuları, sabaha görə narahatlıq, arzu və istəklər bayatılar vasitəsilə çatdırılır. Bir dəfə Şəkidə xeyli müddət görmədiyim, Sarıtorpaq məhəlləsində köhnə qonşum, müharibədə həlak olmuş atamla dostluq etmiş, vaxtilə
uşaq xəstəxanasının baş həkimi işləmiş, sonralar haqsızlığa məruz qalaraq vəzifəsindən çıxarılmış, özündən yaşda xeyli cavan ömür- gün yoldaşını itirərək arvaddan yetim qalmış Ələsgər həkimi gör- düm. (Burada vaxtilə bir şəkilidən eşitdiyim atalar sözü yadıma düşdü: “Arvaddan yetim qalmaq anadan yetim qalmaqdan betər- di”). Yorğun, miskin, əhədi kəsilmiş görünürdü (həyat onu yor- muşdu), bədbinləşmişdi. Mən onun vəziyyətini açıq-aşkar anladım, lakin etika xatirinə “doktor, necəsiniz?” - deyə müraciət etdim. O, yorğun, yazıq, sanki rəhm diləyən gözlərilə məni ağır-ağır süzərək dilləndi: - necə olacam, ay Hikmət müəllim,
Bu iki bayatı misrası ilə o düşdüyü ağır vəziyyətini izah etdi və artıq bir kəlmə də danışmadı. Az sonra onun dünyasını də- yişdiyini eşitdim... Bayatıların bir qismi göründüyü kimi dərd-sər, qəzəvi-qədər, Fələyin gərdişindən giley-güzar, asilənmədir. Bu səpgidən olan bayatılar yas mərasimlərimdə də oxunur. Mənim anam, öz anam, Ürəyi dolu söz anam. Yad ağlar, yalan ağlar, Qoy ağlasın öz anam. Xoruz ban verəndə gəl, Yaram qan verəndə gəl. Sağlığımda gəlmədin, Barı can verəndə gəl. Körpüyəm Kür üstündən, Min atı sür üstümdən. 17
Ağlama, dur üstümdən. Nikbin, yumorlu bayatı nümunələri də diqqəti cəlb edir: Əzizinəm bir də gəl, Bir də eşit, bir də gəl. Gündüz macal tapmasan, Gecə saat birdə gəl. * * * Şöfdəliyəm kalam mən, Dilim yoxdu lalam mən. Orda bir yar sevmişəm, Pulum yoxdu alam mən. Şəki folklorunda məşhur bayatıların maraqlı, yerli şivədə özünəməxsus şəkildə deyiliş variantlarına da rast gəlmək olur:
18
Göydə ulduz cidadı, Canım saa fidadı. Nə durmusan mətlufsuz, Mətluf verən xudadı. Müxeyh əhdim ləyəndə, Müxeyh boynun əyəndə. Bir cüt qurban diyərəm, Əlin əlimə dəyəndə. (Qışlaq - şəhərin Qışlaq hissəsi) * * * Əzzim belə bağla, Aş kəməri belə bağla. Bilbil itməz, gül bitməz, Vərənə qalsın belə bağlar. Əzzim yaxannan, Ya soltannan, ya xannan. Bir dəstə gül olaydım, Asılaydım yaxannan. (Vərəzət kəndi) Dilimizdən düşüb itib-batmaq təhlükəsində olan unudulmuş bəzi qiymətli sözlərin yerli bayatılarda yaşaması da diqqəti cəlb edir.
Göydə uçan quşa bax, Əyaxları müşəbağ. Hamıya yaz gələndə, Maa gələn qışa bax. İlk dəfə Şəkili folklor bilicisi Həyat Hüseyn qızı Qaffa- rovanın dilindən yazıya aldığımız bu bayatıda verilən “müşəbağ” sözü yerli dialektdə əl ilə toxunan yun corabların yırtılan hissə- sinin mini (kiçik) toxunması deməkdir. Deməli, bayatıda təsvir olunan ayaqları bir-birinə “müşəbağ” olunmuş quşun ağır vəziy- 19 yətinə yanğı ifadə edilir, bayatı deyən həmin quşla düşdüyü və- ziyyətini müqayisə edir. Sakit, aydın, aylı gecə mənasını verən “Gəyən” sözü yerli bayatıda necə də yerində işlədilmişdir: O gecə, Gəyən gecə, Dost boynun əyən gecə, Cəsətdə can titrəyir Əl-ələ dəyən gecə. Yerli bayatılarda belə nümunələr çoxdur. Kəsik bayatılar, xoyratların da ayrıca verilməsini məqsədəuy- ğun hesab etdik (folklorumuzda bəzi xoyratlara “əzizim”, “əzi- zinəm”, “eləmi”, “mən aşığam”, “mən aşıq” və s. sözləri əlavə edilərək bayatı kimi verilir). Araşdırmalar göstərir ki, Kərkük folkloru üçün səciyyəvi olan bu janrın, xoyratın Azərbaycanda, o cümlədən Şəkidə də dəyərli nümunələri vardır və bu məsələdə fi- lologiya elmləri doktoru, professor, folklorumuzun görkəmli araş- dırıcısı Q.Paşayevin etibarlı mənbələrə söykənən fikri ilə tama- milə razıyıq (bax: Bir daha xoyratlar, ədəbiyyatımız və folklor- şünaslıq elmimiz haqqında. Ədəbiyyat qəzeti, 23 May 2008-ci il, № 19 (3614)).
Yüklə 3,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|