1
AZƏ
RBAYCAN RESPUBL KASI TƏ
HS L NAZ RL Y
AZƏ
RBAYCAN DÖVLƏ
T QT SAD UN VERS TET
«MAG STRATURA MƏ
RKƏ
Z »
Əlyazması hüququnda
Nəbiyev Əbdürrəhim Səməd oğlu
“ stehlakçı davranışının marketinq tədqiqi”
mövzusunda
MAG STR D SSERTAS YASI
stiqamə
tin ş
ifri və
adı: 060408 “Marketinq”
xtisasın ş
ifri və
adı: 060408 “Marketinq”
Elmi rə
hbə
r Magistr proqramının rə
hbə
ri
( A.S.A., elmi də
rə
cə
və
elmi ad) ( A.S.A., elmi də
rə
cə
və
elmi ad)
dos.A.S.Aş
urov dos.E.N.Quliyev
Kafedra müdiri: i.e.d.,dos.T. . manov
( A.S.A., elmi də
rə
cə
və
elmi ad)
BAKI 2016
2
M ü n d ə
r i c a t.
Giriş
........................................................................................3
FƏ
S LI. stehlakçı davranış
ının mahiyyə
ti və
ə
sas xüsusiyyə
tlə
ri
1.1 stehlakçı davranışı sahələrarası elmin tədqiqat obyekti kimi........................6
1.2 stehlakçı davranışının formalaşmasına təsir edən amillər............................11
1.3 Müasir marketinqdə istehlakçı davranışının tədqiqinin obyektiv zəruriliyi və
ə
həmiyyəti ..........................................................................................................22
FƏ
S L2. stehlakçı davranış
ının formalaş
masına tə
sir edə
n amillə
rin
analitik qiymə
tlə
ndirilmə
si
2.1. stehlakçı davranışının marketinq tədqiqinin aparılması
xüsusiyyətləri......................................................................34
2.2. stehlakçı davranışına fərdi determinantların təsirinin
marketinq tədqiqi...................................................................................................40
2.3 stehlakçı davranışına xarici mühit determinantların təsirinin marketinq
tədqiqi ................................................................................................................. 48
FƏS L3. şgüzar bazarlarda istehlakçı davranışının modelləşdirilməsi
3.1. şgüzar bazarlarda stehlakçı davranışı ilə marketinq strategiyaları
arasında qarşılıqlı asılılıq......................................................................................56
3.2. stehlakçının qərar qəbulu modeli və onun
təkmilləşdirilməsi istiqamətləri.............................................................................66
Nə
ticə
və
tə
kliflə
r..................................................................................................75
Ə
dəbiyyat siyahısı.................................................................................................80
Rezю
me…………………………………………………………………………...81
Summury................................................................................................................82
3
G R Ş
Mövzunun aktuallığı. stehlakçıların öyrənilməsi tədqiqatın ən vajib
məsələlərindən biridir. Çünki, istehlakçı kompaniyanın məhsulunu aldıqda ona xeyir
vermiş olur. Müştərilərinin istəklərini, arzularını öyrənməklə müəssisələr sırf
istehlakçının öyrənilməsində əsas vəzifə onların davranışına təsir edən faktorları
müəyyənləşdirməkdir. Lakin bu kifayət deyil. Bazarda uğurlu rəqabət üçün öz
növbəsində istehlakçıların istəklərində baş verən dəyişiklikləri öncədən görə bilmək
çox önəmlidir. stehlakçıların nələrə üstünlük verməsini rəqiblərdən tez öyrənməklə
vaxtında mövcud məhsulda dəyişiklik etmək, reklam strategiyası və bölüşdürmə
kanalının fəaliyyətini optimallaşdırmaq, bir sözlə marketinq kompleksinin bütün
komponentlərində dəyişiklik etmək mümkündür. Bunun üçün isə müəyyənləşdirmək
lazımdır ki, kim, necə, harada, nəyi və niyə alır, alış zamanı qərarə qəbuluna
müxtəlif mərhələlərdə təklif olunan məhsulun hansı kriteriyaları daha çox təsir edir.
Satış və satışdan sonrakı dövrdə müxtəlif kateqoriyalı istehlakçıların
davranışları haqqında informasiyanın əldə edilməsi onun düzgün interpretasiyası
üçün çox faydalıdır. Ümumilikdə istənilən biznesin inkişafı rəqiblər üzərində
üstünlük qazanma üsullarının axtarışına əsaslanır. Belə şərait isə təbii ki,
istehlakçıların öyrənilməsini tələb edir.
“ stehlakçı şahdır”-prinsipini bu gün bütün dünyada biznesmenlər qəbul
edirlər. Bu baxımdan yanaşma özündə “şahın” istək və arzularının öyrənilməsini və
buna müvafiq məhsul və ya xidmətlərin bazara təklif olunmasına birləşdirir.
Kompaniyanın gəlirlərinin artma da məhz “şah”ı nə qədər məmnun edə bilmə
bacarığından asılıdır. XXI əsr marketinqdə isə əsas yer istehlakçı davranışının
öyrənilməsi ilə yanaşı onun dəyişdirilməsinə də dayanır. Artıq dünya nəhəngi
kompaniyalar belə demək mümkündürsə, tələbi özləri yaradır və istehlakçı
davranışını istədikləri məcraya yönəltməyə cəhd edirlər. Marketinq kommunukasiya
vasitələri və psixoloqlar bu barədə firmaların köməyinə yetən “qızıl”
vasitələrdəndir. Məcazi mənada desək, istehlakçılar kassa qabağında pul ödəməklə
hansısa firmanın gələcəyinə “səs vermiş” olurlar. Onu da xatırlatmaq yerinə düşər
ki, artıq dünyada belə bir hal müşahidə olunur ki, politoloqlar istehlakçı davranışı ilə