Microsoft Word beyn?L umumi huquq docx

  Qeyd-şərt və etirazlar istənilən vaxt, yazılı formada bildirilməklə,geri götürülə bilər. 
  Müqaviləni  imzalayarkən,  ratifikasiya  edərkən  və  s.  dövlətlər  bəzən  bu  və  ya  digər 
müddəanın  necə  başa  düşülməsi  və  ya  onun  əhəmiyyəti  ilə  bağlı  bəyanatlar  verirlər;  bunlar 
qeyd-şərtlərdən  fərqləndirilməlidir.  Belə  ki,  bu  cür  bəyanaylar  müqavilənin  hər  hansı 
müddəasını dəyişdirmir və ya onu aradan götürmür.           
9.  Beynəlxalq  müqavilənin  qeydə  alınması  vədərc  edilməsi.BMT  Nizamnaməsinin  102-ci 
maddəsinə  görə,  BMT  üzvləri  tərəfindən  bağlanmış  hər  bir  beynəlxalq  müqavilə  BMT-nin 
Katibliyində qeydə alınmalıdır. Qeydə alınma müqavilənin hüquqi qüvvəsinə təsir etmir; sadəcə 
olaraq,  bu  cür  qeydə  alınmamış  müqavilələrə  dövlətlər  BMT-nin  orqanlarında  istinad  edə 
bilməzlər. 
  Qeyd alınmış beynəlxalq müqavilələri Katiblik “Treaty Series” adlı topluda dərc edir 
  Bəzi  dövlətlərdə  iştirakçıları  olduqları  beynəlxalq  müqavilələrin  dərc  olunması  qaydası 
qanunvericilikdə müəyyən olunur. 
10.  Beynəlxalq  müqavilənin  qüvvədə  olması.Yalnız  qüvvəyə  minmiş  beynəlxalq  müqavilə 
tərəflər  üçün  məcburi  sayılır.  Müqavilənin  qüvvəyə  mindiyi  an,  adətən,  müqavilənin  özündə 
göstərilir.  Burada  bir  sıra  qaydalar  mövcuddur.  Belə  ki,  ratifikasiya  və  ya  təsdiq  edilməli 
olmayan  müqavilə  aşağıdakı  müddətdə  qüvvəyə  minir:  a)  imzalandığı  andan  etibarən;  b) 
imzalandığı  andan  müəyyən  müddət  keçdikdən  sonra  və  ya  c)  müqavilədə  dəqiq  göstərilmiş 
andan etibarən. 
  Ratifikasiya və ya təsdiq edilməli olan müqavilələrin isə qüvvəyə minməsi qaydası aşağıdakı 
kimidir:  
  1  –  ikitərəfli  müqavilələr:  a)  ratifikasiya  sənədlərinin  dəyişdirildiyi  gündən  və  ya  b) 
ratifikasiya sənədlərinin dəyişdirildiyi gündən müəyyən müddət keçdikdən sonra; 
  2  –  çoxtərəfli  müqavilələr:  a)  depozitariyə  müəyyən  sayda  ratifikasiya  sənədləri  verildiyi 
gündən və ya b) depozitariyə müəyyən sayda ratifikasiya sənədləri verildiyi gündən müəyyən 
müddət keçdikdən sonra. 
Müqavilənin qüvvədə olması müəyyən müddət üçün (məsələn, 5 il, 10 il və s.) və ya 

---

müddətsiz nəzərdə tutula bilər. Müəyyən müddətə bağlanılan müqavilə həmin müddət bitdikdən 
sonra müqavilənin özündə göstərilən şərtlərlə (məsələn,tərəflərdən biri bu müddət bitən ərəfədə 
müqavilədən  çıxmaq  haqqında  öz  istəyini  bildirməyibsə)  və  ya  tərəflrin  xüsusi  razılığı  ilə 
uzadıla bilər; buna prolonqasiya deyilir. 
Müqavilə müəyyən məkanda qüvvədə olur. Əgər müqavilənin özündə başqa hal 
nəzərdə tutulmayıbsa, o, müvafiq dövlətin ərazisində qüvvədə olur. 
 11.  Beynəlxalq  müqavilənin  təvsiri.Müqavilənin  təvsiri  onun  müddəalarıninmənasının 
aydınlaşdırılması və ya izah edilməsi deməkdir. 
  Beynəlxalq  müqavilənin  təvsiri  bir  sıra  prinsiplərə  söykənir.  Müqavilə  hər  şeydən  əvvəl, 
vicdanla  təvsir  edilməlidir.  Müqavilədə  istifadə  olunan  terminlər  adi  mənasında  və  habelə 
müqaviləninobyekti və məqsədləri kontekstində başa düşülməlidir. Hər hansı terminə yalnız o 
zaman xüsusi məna verilə bilər ki, müqavilənin tərəflərinin məhz belə niyyəti olsun. Müqavilə, 
onun preambulası, əlavələri və ona aid olan istənilən sazişlə birgə, həmin müqavilənin tətbiqi 
praktikası  nəzərə  alınmaqla,təfsir  edilməlidir.  Əgər  müqavilə  hər  biri  autenik  olan  iki  və  ya 
daha  artıq  dildə  tərtib  olunmuşsa,  bu  halda  hər  bir  dildəki  mətn  bərabər  qüvvəyə  malik  olur. 
Lakin  onların  müqayisəsi  zamanı  müxtəliflik  ortaya  çıxırsa,  onda  bu  mətnləri  daha  çox 
uzlaşdıran mənaya üstünlük verir. 
  Təfsirin subyektlərinə görə üç növü vardır: 
  1) müqavilənin ayrı-ayrı iştirakçıları tərəfindən edilən təfsir. 
Bu, birtərəfli aktdır və təbii ki, 
müqavilənin digər iştirakçıları üçün məcburi xarakter daşımır. 
  2)  autentik  təfsir  –
  müqavilənin  iştirakçıları  tərəfindən  razilaşdırılmış  təfsir.  Nota 
mübadiləsi, protokol və s. formada həyata keçirilən bu təfsir məcburi xarakter daşıyır. 
  3)  beynəlxalq  təfsir  –
  beynəlxalq  orqanlar  tərəfindən  həyata  keçirilən  təfsir.  Bəzi 
müqavilələrdə (məsələn, Genosid cinayətinin qarşısının alınması və cəzalandırılması haqqında 
1948-ci  il  Konvensiyası),  onların  təfsiri  ilə  bağlı  mübahisələrolarkən,  tərəflərin  BMT-nin 
Beynəlxalq  Məhkəməsinə  və  ya  digər  müvafiq  orqana  müraciət  etməli  olması  nəzərdə 
tutulmuşdur. Bu orqanların verdikləri təfsirmübahisənin tərəfləri üçün məcburi xarakter daşıyır. 
  Təfsirin bir neçə üsulu vardır: 

---

  1) qrammatik təfsir; 
  2) məntiqi təfsir; 
  3) sistematik təfsir; 
  4) tarixi təfsir; 
5) teleoloji təfsir; 
  6) dinamik və ya evolyutiv təfsir. 
12.  Beynəlxalq  müqavilələrin  etibarlılığı.Beynəlxalq  müqavilələrin  etibarlılığı  onun 
məzmununun  və  bağlanması  qaydasının  beynəlxalq  hüquq  normalarına  uyğun  olması 
deməkdir. 
Yalnız  etibarlı  müqavilələr  hüquqi  nəticələr  doğurur  və  tərəflər  üçün  qanuni  hüquq  və 
öhdəliklər yaradır. Beləliklə, beynəlxalq müqavilənin formal qüvvədə olması hələ onun etibarlı 
olması demək deyil. Doğrudur, qüvvəyə minmiş hər bir  beynəlxalq müqavilənin etibarlı olması 
güman  edilir,  yəni  müqavilənin  hüquqi  cəhətdən  etibarsız  olması  hər  bir  halda  müəyyən 
olunmalıdır.  Başqa  sözlə,  beynəlxalq  hüquqda  müqavilənin  etibarlılığı  prezumpsiyası 
mövcuddur. 
  Beynəlxalq müqavilənin etibarsızlığı mütləq və nisbi ola bilər. 
  Mütləq  etibarsızlıq  müqavilənin,  tərəflərin  iradəsindən  asılı  olmayaraq,  yəni  onlar  bu 
müqaviləni  hüquqauyğun  hesab  edib-etməməsindən  asılı  olmayaraq,  bağlandığı  andan  (ab 
initio) tamamilə etibarsız olması deməkdir. Müqavilə aşağıdakı əsaslarla mütləq etibarsızdır: 1) 
əgər  müqavilə  jus  cogens  normasına  ziddirsə;  2)  müqavilə  güclə  hədələmə  və  ya  güc  tətbiqi 
vasitəsilə  bağlanmışsa;  3)  müqavilə  dövlət  nümayəndəsinə  qarşı  məcburiyyət  tətbiq  etməklə 
bağlanmışsa. 
  Nisbi  etibarsızlıq  müqavilənin,  yalnız  tərəfindən  birinin  onun  hüquqauyğunluğunu  şübhə 
altına  alması  ilə  ortaya  çıxır.Nisbi  etibarsızlığın  əsasları  bunlardır:  1)  dövlətdaxili 
qanunvericiliyin,  beynəlxalq  müqavilə  bağlamaq  səlahiyyətini  müəyyən  edən  xüsusi 
əhəmiyyətli  normasının  açıq  şəkildə  pozulması;  2)  müqavilənin  bağlaması  mövcud  olmuş  və 
müqavilənin  məcburiliyinə  razılıq  verməsinin  əsasını  təşkil  etmiş  fakt  və  ya  situasia  ilə  bağlı 

---