Microsoft Word Birja-Dissert docx
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
79
qiymətlərə təsir məqsədilə şayiələr yayılmasına yol verməmək məqsədilə birjada qiymətyaranma prosesinə nəzarət tədbirləri; 11) Birja ticarəti qaydalarını pozmağa görə sanksiyalar; 12) Birja xidmətindən istifadəyə görə birjaya ödənilən ayırmaların, rüsumların, tariflərin və digər ödənişlərin həcmi və onların alınması qaydası; 13) Birjanın iş reqlamenti; 14) Birja əməliyyatlarını tənzimləyən birjanın idarəetmə orqanları tərəfindən müəyyənləşdirilmiş digər qaydalar. Qanunun III fəsli “Birja Ticarətinin təşkili” adlanır və birja ticarətinin gedişatını və əsas prinsiplərini əhatə edir.Birja ticarətinin iştirakçıları birja üzvləri, birjaya daimi və bir dəfə gələnlər hesab olunurlar.Birjanın üzvü olmayan, birja sövdələşmələrində iştirak etmək hüququ olmayan hüquqi və fiziki şəxslər birja sövdələşmələrində yalnız birja vasitəçilərinin təmsilçiliyi ilə iştirak edə bilərlər.Birja ticarətində müəyyənləşdirilmiş qaydada birja ticarətində iştirak etmək hüququ almış birja vasitəçiləri iştirak edə bilərlər.Broker firması, yaxud müstəqil broker sayılmayan birja üzvləri birja ticarətində birja vasitəçisi kimi deyil, öz adından və yalnız öz hesabına, ancaq real malın alqı-satqısında iştirak edə bilərlər. Birja ticarətində birja vasitəçiliyini yalnız birja vasitəçiləri, təsisçilərin və üzvlərin nümayəndələri, broker firmaları (kontorları) və müstəqil brokerlər həyata keçirirlər. Birja ticarətinin iştirakçıları öz hüququ daxilində birja sövdələşmələrini bilavasitə öz adından və öz hesabına, yaxud müştərinin adından və onun hesabına, yaxud öz adından və müştərinin hesabına, yaxud müştərinin adından və öz hesabına həyata keçirirlər.Birja və onun qulluqçuları birja sövdələşmələrində bağlanan əqdin tərəfi kimi çıxış edə bilməzlər. III fəslin növbəti – 16-cı maddəsi birja əqdlərinin növlərini və onların spesifik xüsusiyyətlərini əks etdirir. Qanuna əsasən, birja ticarətinin iştirakçıları birja sövdələşmələrində aşağıdakı əqdləri bağlaya bilərlər: 80
1) Real malın alqı-satqısına dair, o cümlədən malı dərhal vermək və ya dərhal göndərməklə, yaxud mal üzərində mülkiyyət hüququna dair sənədləri verməklə bağlanan əqdlər; 2) Forvard əqdləri — göndərilməsi təxirə salınmaqla real malın alqı-satqısına dair əqdlər; 3) Fyuçers əqdləri — birja əmtəələrinin göndərilməsinə dair standart bağlaşmaların (kontraktların) alqı-satqısına dair əqdlər; 4) Opsion əqdləri — birja əmtəəsinin və ya birja əmtəəsini göndərməyə dair kontraktların gələcəkdə alqı-satqısı hüquqlarının müəyyənləşdirilmiş qiymətlərlə alqı- satqısına dair əqdlər; 5) Birja əmtəəsinin, kontraktların və ya hüquqların alğı-satqısına dair birja ticarəti qaydalarında müəyyənləşdirilmiş digər əqdlər. Birja əqdlərinin qeydə alınması və rəsmiləşdirilməsi qaydasını birja müəyyənləşdirir.Birjanın adından və onun hesabına əqdlərin bağlanılması qadağandır. Birja ticarəti iki yolla— broker və diler fəaliyyəti vasitəsi ilə həyata keçirilir, Birja ticarətində birja vasitəçiliyi yalnız birja vasitəçiləri tərəfindən həyata keçirilir. Broker firması (kontoru) və müstəqil brokerlər birja vasitəçiləri sayılır. Azərbaycan Respublikasının bu Qanununa əsas yaradılan və fəaliyyət göstərən müəssisə broker firması sayılır. Müəyyənləşdirilmiş qaydada sahibkar kimi uçota alınmış, öz fəaliyyətini hüquqi şəxs yaratmadan həyata keçirən fiziki şəxs müstəqil broker sayılır.Birja vasitəçiləri birja ticarətində fyuçers və opsion əqdlərinin bağlanılmasını verilən lisenziya əsasında həyata keçirirlər. Broker firması (kontoru) və müstəqil brokerlər birja ticarətində bağladıqları birja əqdlərinin hər bir müştəri üzrə uçotunu aparmalı və bu məlumatları əqd bağlandığı gündən sonra beş il müddətində saxlamalıdır. Əmtəə birjasında brokerlərin sayını birja komitəsi (birja şurası) müəyyənləşdirir.Brokerlərə onların iştirakı ilə bağlanmış birja əqdlərindəki kommersiya sirlərini yaymaq, eyni zamanda mənafeləri birbirinə əqd olan iki və daha çox müştəriyə xidmət etmək qadağandır.Birja
81
vasitəçiləri ilə onların müştəriləri arasında münasibətlər müvafiq müqavilə əsasında müəyyənləşdirilir.Birja öz səlahiyyəti daxilində birja vasitəçiləri və onların müştəriləri arasındakı münasibətləri tənzimləyə bilər, habelə müəyyənləşdirilmiş qaydaları pozduğuna görə birja vasitəçilərinə sanksiyalar tətbiq edə bilər.Azərbaycan Respublikasının ictimai birliklər haqqında qanunvericiliyinə uyğun olaraq birja vasitəçiləri ictimai birliklər yarada bilərlər. Birjada ə mtəə
birja ə qdlərinin tərəfləri arasında razılaşmada müəyyənləşdirilən sərbəst qiymətlə satılır. Birjanın aşağıdakıları müəyyən etməsi qadağandır: 1)
Birja ticarətində birja əmtəəsinə qiymət səviyyəsi və hədlər qoymaq; 2) Birja əqdlərinin bağlanmasında vasitəçiliyə görə birja brokerlərinin aldıqları haqqın məbləğini təyin etmək. Əmtəə birjalarında mübahisəli məqamlar yarandıqda, onlar aşağıdakı prosedura ilə aradan qaldırılır və ya həll edilir: 1) Birjada əqdlərin bağlanması zamanı meydana çıxan mübahisələrə birjanın arbitraj komissiyasında baxılır. 2) Birjanın arbitraj komissiyası əsas vəzifəsi tərəfləri barışdırmaqdan ibarət olan orqan kimi yaradılır. 3) Birjanın arbitraj komissiyasının qərarının icrası tərəflər üçün məcburidir. Qanunun sonuncu bəndi isə əmtəə birjasının xarici iqtisadi əlaqələrini tənzimlədiyindən bu maddə xüsusilə strateji əhəmiyyət daşıyır. Maddənin ilk bəndində birjanın xarici mənşəli subyektlərlə əlaqələrinin çərçivəsi belə müəyyənləşdirilir: “Bu Qanunda və Azərbaycan Respublikası ərazisində qüvvədə olan digər qanunvericilik aktlarında əmtəə birjalarına verilmiş hüquqlar daxilində birja öz fəaliyyətini təşkil etmək məqsədilə öz adından xarici hüquqi şəxslər və vətəndaşlar, habelə vətəndaşlığı olmayan şəxslərlə əməkdaşlıq barəsində sazişlər bağlaya bilər.” Həmçinin, birja öz fəaliyyətinin təşkili üçün nəzərdə tutulmuş malları birja ticarətinə çıxarmaq hüququ olmadan idxal etmək barəsində sazişlər bağlaya bilər. Birja
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|