Microsoft Word birja isinin t?Skili v? Idar? Ediln?SI. doc
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
Avropa nümunəsi tipli birjalar yaradılmışdır. 1 Artıq 1870-ci ilərin ərəfəsində Bakı və Abşeronda sürətli inkişafda olan kapitalizm bazar iqtisadiyyatının effektli fəaliyyət göstərməsi üçün kifayət qədər infrastruktur qurumlarının yaradılmasını tələb edirdi. Həmin dövrdə Bakı və onun ətrafında neftçıxarma sənayesinin inkişafı, burada sərmayələrin və işçi qüvvəsinin təmərküzləşməsi, dəmir və yollarının inşaası, dəniz limanlarının tikilməsi, neft və onun məhsullarını daşımaq üçün xüsusi sisternlər və tankerlərin hazırlanması və digər mütərəqqi hallar neft məhsulları kimi kütləvi, məhdud çeşidli, eləcədə standartlaşdırılmış məhsulların satışı adi bazar sistemi və səviyyələrinə sığışmırdı. Bütün bunlarla yanaşı, neft-kimya sahələri və neft məhsulları emal müəssisələrinin spesifik olması, neft məhsullarının saxlanılması, nəql edilməsi və satışı xüsusiyyətləri və onların iri sənaye və ticarət (tacir) kapitalının əlində cəmləşməsi, həmçinin əmtəə-pul münasibətləri mexanizmi, iqtisadiyyatın təşkili, planlaşdırılması və idarəedilməsi ilə əlaqədar əhəmiyyətli amillər əmtəə birjalarının təşkili vasitəsilə əmtəələrin bölgüsü və satışı problemlərinin həll edilməsini tələb edirdi. Məhz buna görə Bakının o zamankı nüfuzlu varlı sahibkarları və tacirləri çar reciminin hakimiyyət strukturları qarşısında əmtəə birjası kimi topdansatış ticarətin yeni təşkilat formasının yaradılması məsələsini qaldırıb, onu müdafiə etmiş və maliyyə cəhətdən yardım göstərəcəklərini bəyan etmişlər. 1 Щолландийа иля йанашы илк ямтяя биръалары Мяркязи Авропа юлкяляриндя щяля ХВЫ ясрдя мейдана эялмишдир: Антверпендя (1531), Лион, Тулуз (1549), Лондон (1556), Амстердам (1608). Йапонийада дцйц тижаряти иля мяшьул олан биръа 1790-жы илдя, АБШ-ын Чикаго шящяриндяки ямтяя биръасы 1848-жи илдя йарадылмышдыр. ХВЫИ ясрин сонунда Ы Пйотр Амстердам бирjасында олмуш онун тяжрцбясини Русийада йаймаьа гярара алмышдыр. Beləliklə, yalnız Bakının qabaqcıl sənayeçi, tacir və ictimai xadimlərinin bu cür çoxillik mütəmadi təkidli müraciətləri nəticəsində Rusiyanın çarı şəxsən Bakı əmtəə birjasının ilk nizamnaməsi və digər sənədləri ilə tanış olduqdan sonra 18 iyul 1886-cı ildə Azərbaycanda birinci əmtəə birjasının açılmasına dair öz yüksək icazəsini vermişdir. 1 Həmin əmtəə birjasının yaranmasında xeyirxaxlığı ilə məşğul olan sənayeçi – milioner, birinci dərəcəli tacir Hacı Zeynalabdin Tağıyev bir sıra rus, cuud və erməni milliyətindən olan nümayəndələr də yaxından iştirak etmişdir. Sonralar həmin birjaların imkanlarından tanınmış milionerçilər Mirzə Şəmsi oğlu Əsədullayev və Musa Nağıyev istifadə etmişlər. Təxminən 120 il bundan əvvəl yaranmış ilk Bakı birjasının nizamnaməsi çox dərindən işlənmiş və aşağıdakı bölmələrdən ibarət olmuşdur. I. Ümumən birjalar haqqında (üç paraqrafdan ibarət idi) Misal üçün, bu bəndin birinci paraqrafında qeyd edilir ki, Bakı birjası Bakıda ticarət işləri yapan şəxslərin bütün ticarət və sənaye sahəsində əlaqələri və əməliyyatları, həmçinin onlar üzrə lazımi məlumatları əldə etmək üçün topladıqları yerdir. II. Birjaya gələn şəxslər haqqında (yeddi paraqraf) Həmin bölməyə uyğun olaraq hər bir adama öncə qeydiyyatdan keçdikdən və nəzərdə tutulmuş məbləği ödədikdən sonra, birbaşa gəlib lazımi məmulatları almağa və ticarət əməliyyatlarını öz ümumi və ticarət hüquqları çərçivəsində aparmağa icazə verilirdi. Ticarət dövriyyəsinin təmin etmək üçün birjaya daima gələn adamlar (özləri və ya nümayəndələri, yaxud vəkaləti üzrə 1 Щямин бирjа 1 йанвар 1887- жи илдя совет щакимиййяти гурулана кими фяалиййят эюстярмишдир. Бу биръа пайтахтымызда кющня Бакы универмаьы кими таныдыьымыз бинада йерляширди. vasitəçiləri) birjanın binasını saxlamaq və digər təsərrüfat işləri üçün birja komitəsinə müəyyən məbləğdə vəsait ödəməli idilər. III. Birja cəmiyyəti haqqında (altı paraqraf). Həmin bölmənin birinci bəndinə uyğun olaraq Bakıdakı birja cəmiyyəti yerli və xarici birinci və ikinci dərəcəli tacirlərilə yanaşı gəmi sahibkarları, zavod mülkiyyətçiləri, neft-sənaye müəssisələri olan birjanın fəaliyyətinə maraq göstərən və birja cəmiyyəti tərəfindən müəyyən məbləğdə üzvlük haqqını ödəyən şəxslər iştirak edə bilərdi. IV. Birja komitəsi, onun hüququ və vəzifələri haqqında (iyirmi üç paraqraf) Bu hissədə birjanın işi və vəziyyəti haqda əsas məsuliyyət birbaşa birja komitəsinin üzərinə qoyulurdu. Həmin komitə səkkiz nəfərdən ibarət başçılardan ibarət olmalı idi. Onlar birja cəmiyyəti tərəfindən dörd il müddətində Rusiya vətəndaşı olan birinci və ikinci dərəcəli tacirlərdən seçilməli idi. Birja komitəsinin üzvləri yalnız azı iki il birja cəmiyyətinə daxil olduqdan sonra Bakı şəhərində daima yaşayan yerli və xarici tacirlərdən seçilə bilərdi. Birja komitəsi hər il üzrə öz üzvləri sıralarından bir nəfər sədr və onun müavinini seçməli idi. Həmin bir il ərzində bu işçi heyət Bakı şəhərində topdansatış ticarətini dəstəkləməli və inkişaf etdirməli idi. V. Birja cəmiyyətinə məxsus olan pul vəsaitlərinin məbləği və onlar üzrə hesabatların aparılması haqqında (doqquz paraqraf). Birja cəmiyyətinin gəlirləri üzvlük haqları, birdəfəlik ödənişlərdən, ticarətçilərdən toplanan vəsaitlərdən və birja cəmiyyətinə məxsus olan kapitallardan əldə edilən faizlərdən ibarət olmalı idi. VI. Birja dəllalları (maklerləri) haqqında (iki paraqraf) Bu hissədə söhbət müasir mənada birja brokerləri, Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|