Microsoft Word Borchali-Folklor-ornekleri-dastanlar

 
 
80
–  Sözümün  dalını  da  siz  başa  düşün-deyib  qız  özünü  ixti-
yarsız oğlana söykədi. 
Oğlan isə utana-utana qızın başını sığalladı dedi: 
–  Xanım,  siz  mənim  ürəyimi  xarab  elədiniz.  Mən  sabah 
onun meydanına gedəcəm. Allah ya ona verər, ya mənə. 
O gecəni də başa verdilər. Sabah açılan kimi Sam atını tələb 
elədi. Atı gətirdilər. Atın ziltəkini yeddi yerdən bərkitdi. Tərlan 
kimi ata sıçrayıb sonra üzünü Nəzakət xanıma tutub... 
–  Xanım,  siz  salamat  qalın.  Mən  bu  meydandan  bəlkə 
qayıtmadım. Əməyinizi mənə halal edin – deyib, ata bir tazyana 
çəkdi. At yeldən yeyin, sudan iti getdi. Sam bir də gözünü açıb 
gördü ki, həmin qalanın meydanındadı. Atın başını çəkib əylədi. 
İndi sizə xəbər verim, Keyxan haramıdan. Haramı gördü ki, 
meydanda bir cavan pəhlivan dayanıb, elə bil başına hava gəldi. 
Cəld  atını  minib  meydana  girdi.  Hər  iki  pəhlivan  meydanda 
üzbəüz dayandı. 
Haramı dedi: 
– Oğul, sən mənim adımı eşitmədinmi bura gəldin? 
Şahzadə dedi: 
– Elə sənin adını eşidib bura gəlmişəm. 
Haramı dedi: 
– Oğul, meydanın şərtini bilirsənmi? 
Sam dedi: 
– Nə şərtdi? Bu sən, bu da mən, ya allah sənə verər, ya mənə. 
Haramı  öz-özünə  dedi:  “Gəl  bu  cavan  oğlana  hərbə-zorba 
gəl: bəlkə qorxa, gedə, hayıfdı belə cavana qılınc vurmaq”. 
Sonra haramı qılıncı saz əvəzinə sinəsinə basıb dedi: 
– Oğlan, hələ de görüm, sən haralısan və nəçisən? 
Aldı Sam şahzadə: 
Şəhri Qəndilqala mənim məkanım, 
Səfərim Camədi, Keyxan haramı. 
Bəhləmisən Qeysi hərə dağların, 
Sanırmısan kəndin, bəyxan haramı. 

---

 
 
81
Aldı haramı: 
Kəndinə güvənib laf eləməynən, 
Ey Qəndilqaladan gələn şahzadə. 
İçərsən dəsdimdən əcəl şərbətin, 
Ağlar əhvalına gələn şahzadə. 
 
Aldı şahzadə: 
Küsüb də kəndindən et məni dərkuş, 
Ey sarsaq divana, kəndi kərəm huş, 
Cəhənnəm mərgini sənə qıllam nuş. 
Fayda verməz sənə qəvi xan, haramı. 
 
Aldı haramı: 
Mənim yurdum dağlar, daşlar bələnlər, 
Saysız-hesabsızdı burda ölənlər. 
Danışallar, söyləyəllər, biləllər, 
Tarixdə ad qoydum əlan, şahzadə. 
 
Aldı şahzadə: 
Samın sədasından dağlar titrəşir, 
Zərbi-sulətindən tab etməz bəşər. 
Dünyanı səninçün mən qıllam məhşər, 
Yazallar tarixdə duyxan, haramı. 
 
Aldı haramı: 
Sənin tək cocuqlar nə bilər cəngi, 
Xofumnan unudar tiri-xədəngi. 
Keyxan sınıdırıbdı hindi, firəngi, 
Bivaris əlimdə ölən, şahzadə. 
Söz tamama yetişdi, hər iki pəhlivan meydanda atlarını cöv-
lana  gətirib  qarşı-qarşıya  dayandılar.  Keyxan  haramı  bir  nərə 
çəkib dedi: 
– Ey cavan oğlan, növbət sənindi, ya mənim? 

---

 
 
82
Şahzadə dedi: 
– Bizlərdə qayda budu, əvvəlcə növbəni düşmənə veririk. 
Haramı dedi: 
– Onda qalxanı çək başına. 
Əmud endi Samın başına. Sam əmudu göydəykən vurub ye-
rə  saldı.  Keyxan  gördü  əmuddan  bir  murad  hasid  olmadı,  yenə 
bir dəli nərə çəkib dedi: 
– Cavan, budu gürz gəldi. 
Gürzdən də murad hasil olmadı. Qərəz, növbə gəldi Sama. 
Hər iki qəhrəman silahlarından o silah qalmadı ki, işlətməsin. 
Müxtəsəri  deyək  ki,  ustadın  dediyinə  görə  səhər  tezdən  dava  ge-
dirdi.  Elə  bil  ki,  göyün  üzünü  bulud  tutmuşdu.  Hər  tərəfi  duman, 
toz  bürümüşdü.  Nərə  səsindən,  atların  kişnəməsindən  bir  gurultu 
var  idi  ki,  qulaq  tutulurdu.  Əmud,  qalxan,  gürz,  qılınc,  nizə  bir-
birinə  dəydikcə  göydən  qığılcım,  od  tökülürdü.  Sam  az  qaldı  ki, 
haramının  əlində  həlak olsun.  O, qılıncı  Keyxanın  harasından  vu-
rurdu, polada dəyirdi. Gördü ki, olmayacaq, odur ki, haramının qo-
lu yuxarı qalxanda qoltuğunun altından Rüstəmyana bir nərə çəkib 
elə bir qılınc vurdu ki, Keyxanın sağ qolu tamam bir saat göydə fır-
landı yerə düşdü. Dalınca da elə bir qılınc vurdu ki, başı bədənin-
dən beş qələm aralı düşdü, sonra isə geri dönüb qalan haramıların 
dağıntısını dağnan bir eləyib qalaçaya daxil oldu. Nə gördü? Gördü 
ki tamam iki padşahın xəzinəsinin qızılı buraya yığılıb. Sam burada 
qalmaqda olsun, indi sizə ərz eləyim şəhər əhlindən: 
Bu  şadlıq  xəbəri  bütün  aləmə  yayıldı.  Enzingan  şəhərində 
nə  ki  ayağı  tutan  vardısa,  hərə  bir  xurcun,  ya  çuval  götürüb 
özlərini  qalaçaya  yetirdilər.  Bu  qalaçada  nə  ki,  qızıl,  gümüş 
başqa şey var idisə, birini də qoymadılar. Çünki Samın belə əhdi 
vardı  ki,  əgər  mən  o  qalaçanı  alsam,  orada  nə  olsa  xalqa  pay-
layacam. Elə də elədi: 
İndi  sizə  kimnən  xəbər  verim,  bu  şəhərin  padşahından. 
Padşah bu əhvalatı eşidən kimi əmr etdi öz imarətindən qalaçaya 
qədər nayandaz düzüldü, sonra dedi: 

---

 
 
83
– O haramını kim öldürüb gərək mənim yanıma payandazın 
üstü ilə gəlsin. 
Qərəz, elə də elədilər. Sam ta gəlib  padşahın  yanına  çıxdı. 
Padşah Samı görcək durub alnından öpüb yanında əyləşdirdi. O 
saat  şadlıq  məclisi  düzəldi.  Bir  neçə  gün  yeyib-içəndən  sonra 
Samdan soruşdu: 
– Oğul, indi bir de görüm sən kimsən və haralısan? Haradan 
gəlib hara gedirsən? 
Sam haralı olduğunu, haraya gedəcəyini başdan-ayağa pad-
şaha  nağıl  elədi. Şah  məzmundan hali olan kimi  bir adam gön-
dərib  qızını  hüzuruna  çağırdı.  Nəzakət  xanım  yüz  işvə-nazla 
imarətə daxil oldu. Ona yer göstərdilər. Xanım oturandan sonra 
şah Sama dedi: 
–  Oğul,  bu  mənim  gözümün  ağı-qarası  bircə  qızımdı. 
Qızımı  bura  çağırmaqda  məqsədim  budur  ki,  sən  də  məsələdən 
hali olasan. 
Sam soruşdu: 
– Ey qibleyi-aləm, ixtiyar sizindi, buyurun. 
Padşah dedi: 
– Oğul, mən belə əhd etmişdim ki, kim o haramını öldürsə, 
qızımı ona vercəyəm. İndi bu qızım, bu da sən. 
Sam  razı  qaldı.  Həmin  gündən  toy  tədarükü  görülməyə 
başlanıldı. Ustadın deməyinə görə qırx gün, qırx gecə toy oldu, 
qızı verdilər oğlana. Bir neçə gün Sam Nəzakət xanımın yanında 
qaldı.  Ancaq  Sam  onunla  bacı-qardaş  kimi  rəftar  edirdi.  Qız 
məsələni başa düşə bilmirdi. Bilmirdi ki, bu nə işdi. 
Günlərin  birində  Nəzakət  xanım  imarətdə  oturub  qəmgin 
halda gəmisi dəryaya qərq olan kimi fikrə getmişdi. Sam Nəzakət 
xanımı bu halda görüb eşq dəryası cuşa gəldi, aldı görək nə dedi: 
Gəldim mehman oldum, səni şad edim, 
Oyan bu qəflətdən dur, ala gözlüm. 
Peykan kipriklərin tökər qanımı, 
Çək sinəm üstündən vur, ala gözlüm. 

---