Microsoft Word Dizayn?n ?saslar? cavab az doc

12 

 

  10  il  ərzində,  metal  emalı  fakültəsinin  peşəkar  hazırlığına  A.Rodçenko  rəhbərlik 

edib.  Onun  tərəfindən  işlənmiş  layihələndirmə  konsepsiyasını  dizayn-yaratmanın  ilk 

sistemi kimi də ifadə etmək olar.  

 

17. Konstruksiya təsviri forma kimi 

Tarixdən    də  bir  çox  misallar  gətirmək  olar  ki,    qəliz  (təmtəraqlı)  dekor  və  qərəzli 

formaların  arxasından əşyanın konstruksiyasını görmək çətindir. Əsasən də bu “barokko” 

və  ən  çox  da  “rokoko”  üslublarında  daha  da  aydın  büruzə  verilir.belə  ki  geniş  yayılmış 

komodun  (siyirməli  paltar  şkafı)  forması  paltar  saxlamaq  üçün  mebeldən  çox,  çin 

güldanını xatırladırdı. Dəbdəbəli dekor bu hissi  daha da gücləndirirdi, yalnız bu şəbəkəli 

pannonun    bəzəkli  kompozisiyasının  ön  divarını  şətinliklə  görünən  bölən  tikişlərin  

vasitəsilə, siyirmələri aşakar etmək olurdu.  

Sənaye  məmulatının  bəzəyi  və  dizayn    zidiyyət  təşkil  edir.  Məmulata  verilən  əlavə  

bəzək  onun    bahalanmasına,  tirajla  buraxılmış  dekor  isə-  təsviri  keyfiyyətlərinin,  bu 

səbəbdən  də  məmulatın    bazardakı    rəqabət    qabiliyyətliliyinin  aşağı  düşməzinə  gətirib 

çıxarır. Buna görə də estetik sualalrı  dekorlama ilə deyil, məmulatın öz formasının, onun 

konstruksiyasının gözəlliyi, xüsusilədə ayrı-ayrı hissələrinin hesabına həll edirlər.  

Bu  da,  dizayn  bir  qayda  olaraq  tikilinin  konstruktiv  gövdəsinin  zahiri  bəzəyin 

arxasında    gizlədildiyi  memarlıqdan  fərqləndiri.  Sonuncu  nəinki    buna  tez-tez  yol  verir, 

hətta xüsusi dekorativ elemntlərin əmələ gəlməsini çox xoş qarşılayır.  

 

18. Gigiyena, ekologiya və dizayn 

Yeni  bəzən  zaman  sınağından  çıxmamış    üzvi  kimya  məhsulalrının  və  digər  süni 

materialalrın hər yerdə yayılması, bu materialalrın insan tərəfindən gigiyenik və təhlükəsiz 

istismar  məsələsi  mühemləşir.  Və  bu  gün  ,  bu  və  ya  digər  materialın  yaxud    məmulatın 

ə

sas göstəricilərindən biri ekologiya və gigiyenanın (Grunepunkt) beynəlxalq  tələblərinin 

uyğunluq nişanıdır.  

Uşaqlar  üçün  yaradılan  və  istehsal  edilən    mallarda  bu  tələblərə  riayət  etmək  çox 

vacibdir.    Belə  ki,  istehlakçılar  üçün  alman  məlumat    institutu  “    ştiftunq  Varentestin 

mütəxəssisləri  əmn  məşhur  firmadır.  (“Chico”,  “Primo”,  “Miluqa”  və  s.)  tərəfindən  

buraxılan  müasir  əmziklərin  istehsalında  tətbiq  edilən  lateks  və  slikon    kimi  yeni  

---

13 

 

materialalrı sınaqdan keçirdilər. Sınaqların nəticələrinə əsasən  bu  məmulatların bir neçə 

növünüün  materialalrının    tərkibinə  daxil  olan  buxarlanan  maddələrin    normala  uyğun 

olmalarına  görə  istehsaladan    çıxarılması  məsləhət  görülmüşüdür.  Uşaqlarda    allergiya 

reaksiyaları  yaradan  boya  maddələrindən    istifadə    edildiyinə  görə,  ingilis  firmasının  

buraxdığı rezin oyuncaqların  istehsaldan çıxarılması faktı da  məlumdur.  

Bu  tələblər,  inasının  əsasəndə  xəstə    insanalrın  müddət  olduğu  yaşayış  və  istehsal  

məkanlarında istifadə edilən bəzək  materialalrına da aiddir. Bu döşəmə də divar  örtüləri, 

müxtəlif  boya  və    laklar,  tavan  konstruksiyaları,  mebelin    və  avadnlığın  hazırlandığı 

materialalrdır.  

 

19. Dizaynın yeni materiallarla istiqamətləndirilməsi 

XX  əsri  haqqlı  olaraq  yeni  texnologiya  əsri  adlandırılır.  Toz  metal  sənayesi, 

kompyuter  və  lazer  texnologiyaları,  mikroelektronika,  atom  nüvəsinin  parçalanması  , 

genetik mühəndislik.XX əsr özü ilə yeni materallarda gətirdi. Bu gün keramikanı metaldan 

möhkəm, şüşəni plastik kimi yüngül və  sınmayan, metaldan istilik keçirmə qabiliyyəti ilə 

ş

üşə və keramika  edən, metal qatışığından, pelietillendən, poliuritandan, polistiroldan və 

s.  Üzvi    kimyanın  müxtəlif  birləşmələrindən,  kompozitlərindən  hazırlanmış  məmulatlar 

bizi hər yerdə  əhatə edirlər.  

Müasir  bazar  əlaqələrri  istehsal  prosesini  daimi  təkmilləşdirilməsinə  yeni  efektiv  

texnologiyaların  axtarışına,  istehsalata  elmi  işləmələrin  və  texniki  yeniliklərin  

yeridfilməsinə,  yeni  materialalrın  tətbiq  edilməsinə  təkan  verirlər.  Bütün  bunlar    nəinki 

dizayner  yaradıcılığının  hüdudlarını  genişləndiri,  eləcədə  onun  peşəkar  biliklərinin  və 

bacarıqlarının qarşısına xüsusi  tələblər irəli sürür. 

 

20. Dizayn və müasir texnologiyalar 

Müasir  sənaye  məmulatı  qeyri  texnoloji  ola  bilməz,  əks  halda  o  maşın  istehsalının 

məntiqi  və    bazar  qanunları  ilə  ziddiyyətə  girər.  Hətta    əsərləri  nadir  olan  və  tək-tək 

buraxılan  dekorotiv  tətbiqi  incəsənətdə  də    texnologiya  məsələləri  elə  də  sonuncu  yerdə 

durmurlar.  Şüşədən  hazırlanmış  təsviri  məmulatların  yaradılması  yalnız  üfurmə 

texnologiyasına  bələd    olduqdan  sonra  zərgərlik  məmulatlarının    isə  qiymətli  daşlarla 

işləmə  və    əlvan  metalların  emalı  təcrübələrinə  malik  olduqdan  sonra  mümkün  olurdu. 

---

14 

 

Kütləvi  maşın    istehsalı  şəraitində  məmulatların  istehsalında  və  formayaratmasında   

texnologiyanın  rolu dəfələrlə artır və dizaynerin işində əsas məsələlərdən birinə  çevrilir.  

“Tərəqqi” və “yeni texnologiyalar anlayışları bu gün demək olar ki, sinonimdilər. Iri 

kəsşflər  və    elmi-texniki  naliyyətlər  dizaynda  yeni  təsviri    formalar  və  sənaye 

məmulatlarının yeni texnologiyası  çox vaxtında formayaratmanın yeni fəlsəfi şəklində öz 

ə

ksini  tapır.  Belə  ki,  XX  əsrin  60-cı  illərinin  ortalarında  formanın  qurulmasında  xüsusi  

plastikliyə  yüksək  qənaətçiliyə  və  estetik  göstəricilərə  malik    olan  sintetik  polimerlər 

ə

sasında  plastmasın    əmələ  gəlməsi,  ənənəvi  tökmə,  ştamplama  və  sənaye  

formayaratmasında  yeni  texnologiyaların-kalandrlama  (parşa  və  kağızı  hamarlayıb  ona 

parıltı vermək)  ekstruzion üsullar, rotasiya və vakuum tökmə, müxtəlif sıxma üsullarından 

yenidən  dərkedilməsinə təkan oldu. 

 

21.

 

Memarlıq  mühitinin  dizaynı 

Müasir  dizayner  fəaliyyətində  interyerlərə  və  zahiri  memarlıq  mühitinin  dizaynına 

bölünən, memarlıq mühitinin dizaynı geniş yayılmışdı. Interyerlərin dizaynına interyerlər 

və ictimai yerlərin, yaşayış məkanlarının və istehsalat binalarının avadanlığı daxildir. Bu 

məkan növlərinin hər birinin öz xüsusiyyətləri var. Onlarla və minlərlə insanların gəldiyi 

ictimai  binaların interyerində  ən  mühümü  obrazlı-semantik  məsələlərdir: unikal  obyektin 

yüksək bədii obrazını yaratmaqdır. Buna görə də dizayner interyerin zahiri görünüşü, onun 

obrazını  təyin  edən  bəzək  materiallarına  xüsusi  diqqət  ayırırlar.  Əsasən  qiymətli  ağac 

növlərindən,  təbii  daş  və  s.  bahalı  materiallardan  istifadə  edirlər.  eyni  vaxtda  çoxsaylı 

insanların  bir  yerdə  toplaşdığı  ictimai  binalar  çox  vaxt  iri  aşırım  konstruksiyalı  zal 

xüsusiyyətli  məkanlardır.  Sonuncu  xüsusiyyətə  görə  dizaynerlər  çox  vaxt  udurlar  və 

tikilinin textonikası interyerin bədii mövzusuna çevrilir. Onlar pilyastrlar (bir tərəfi divara 

bitişmiş  dördkənarlı  sütun),  aparıcı  sütunlar,  tir  və  çatı  (ferma)  örtülərini  bilərəkdən 

ümumi kompozisiyada dekorativ element, interyerin bəzəyinə verərək xüsusi forma, rəng  

ilə seçirdilər.  

 

22. Çikaqo memarlıq məktəbi 

Avropa üçün yad olan çoxmərtəbəli və kontor evləri və ayrı, təkailəli koteclər XIX-

XX  əsrlərdə  ABŞ  sənaye  memarlığında  nəzərə  çarpan  hadisə  idi.  ABŞ-da  dizayner 

---