32
Cə dvə l 2.1.1.
Müə ssisə və tə sə rrüfat təş kilatlarının mə nfəə ti
(mln.manat)
LLƏ R
Mə bləğ
2000
539,9
2005
2133,1
2006
2741,3
2007
14070,2
2008
22829,8
2009
13933,9
2010
191112,1
2011
26364,2
2012
26462,6
2013
25636,5
Azə rbaycanın statistik göstə ricilə ri. Bakı, 2011, 2014.
Müəssisələrin və təsərrüfat təşkilatlarının mənfəətinin dinamikası yuxarıdakı
cədvəl məlumatları ilə xarakterizə olunur. Cədvəl məlumatlarından göründüyü
kimi, mənfəətin həcmi 2000-ci ildəki 539,9 mln.manatdan 2013-cü ildə 25636,5
mln.mana çatmışdır. Lakin 2013-cü ildəki məbləğlə, 2011-2012-ci illərdəki
mənfəət məbləğinin müqayisəsi isə 2011, 2012-ci illərdəki mənfəət məbləğinin
26364,2 mln.manatdan 2012-cü ildə 25636,5 mln.manata qədər azaldığını göstərir
ki, bunu da qənaətbəxş hesab etməe olmaz.
Mənfəət formasında müəssisənin maliyyə nəticəsi – maliyyə resurslarının əsas
hissəsini təşkil edir.
Maliyyə nəticəsi – xərclərin maliyyələşdirilməsi nəticəsində yaranır. Bütün
xərclərin müəssisə hesabına ödənilməsi təsərrüfatın maliyyə vəziyyəti və maliyyə
sabitliyi üçün əsasdır.
Maliyyə nəticəsi – maliyyə resurslarının təzahürünün kateqoriya formasıdır.
33
Maliyyə nəticəsi – maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin məqsədi funksiyası kimi
də çıxış edir. Maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti prosesində müəssisə, firma və şirkətlər
müxtəlif məqsədlər qarşıya qoya bilərlər. Bütün məqsədlər obyektiv və
qanunauyğun şəkildə bu və y digər maliyyə nəticəsinin alınması ilə əlaqədardır.
Müəssisənin əsas məqsədi maksimum səviyyədə maliyyə nəticəsi ildə
etməkdir. Belə maliyyə nəticəsinin əsas forması kimi balans mənfəəti çıxış edir.
Cədvəl 2.1.2.
qtisadiyyatın ayrı-ayrı sahə lə rinin müə ssisə və tə sə rrüfat
təş kilatlarının mə nfəə ti
(mln.manat)*
Sahə lə r
2005
2010
2011
2012
2013
CƏM
21133,1
19112,1
26364,2 26462,6 25636,3
O cümlədən:
Sənaye
1183,4
17655,2
24730,5 24422,3 23808,1
Kənd təsərrüfatı
7,0
32,4
41,9
27,9
28,2
Nəqliyyat
401,2
191,1
125,1
125,3
132,0
Rabitə
180,1
308,8
333,1
396,6
397,5
Tikinti
127,9
229,3
439,3
548,0
455,4
Ticarət
140,9
248,5
157,8
189,0
134,6
*Azərbaycanın statistik göstəriciləri. Bakı, 2014
Cədvəl məlumatları Azərbaycan Respublikasında müəssisələrin və təsərrüfat
təşkilatlarının 2005-2013-cü illərdə mənfəətin həcmini xarakterizə edir. Belə ki,
iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrində məsələn, sənayedə, rabitədə, tikintidə 2005-ci
illə müqayisədə 2013-cü ildə mənfəətin həcminin artımı baş verib. Lakin kənd
təsərrüftında nəqliyyatda və ticarətdə isə 2005-ci illə müqayisədə 2013-cü ildə
mənfəətin həcmi azalmışdır ki, belə vəziyyəti də qənaətbəxş hesab etmək olmaz.
Balans mənfəətini müəssisə satışdan (Sənaye xarakterli məhsul, iş və xidmət),
sair satışdan (qeyri-sənaye xarakterli məhsul, iş və xidmətlər), əsas fondların
34
satışından, satışdaneənar əməliyyatlardan (gəlirlərlə xərclər arasındkı fərq kimi)
ə
ldə edilən mənfəət hesabına formalaşdırır.
Bazar münasibətləri şəraitində müəssisənin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin
məqsədi onun maliyyə vəziyyəti ilə müəyyən edilir. Müəssisənin qeyri-kafi
maliyyə vəziyyəti onun qarşısında maliyyə vəziyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədini
qoyur. Statistik məlumatlar hələ də iqtisadiyyatda bir çox zərərlə işləyən
müəssisələrin mövcudluğunu xarakterizə edir.
Cədvəl 2.1.3.
Müə ssisə və təş kilatların fə aliyyə tinin maliyyə nə ticə lə ri
(mln.manat)
Mənfəət
Zə rə r
2010
2013
2010
2013
Cəmi:
19112,1
25636,5
845,3
1634,8
O cümlədən:
Kənd təsərrüfatı
32,4
28,2
4,7
12,3
Sənaye
17655,2
23808,1
600
1070,3
Tikinti
229,4
455,4
42
164,1
Ticarət
248,5
134,6
16
115,4
Nəqliyyat
191,1
132
92
103,7
*Azə rbaycanın statistik göstə ricilə ri. Bakı, 2011, 2014.
Müəssisə və təşkilatların fəaliyyətinin maliyyə nəticələrini xarakterizə edən
cədvəl məlumatlarından göründüyü kimi, 2010-cu illə müqayisədə 2013-cü ildə
iqtisadiyyatda mənfəətin həcmi 19112,1 mln.manatdan 25636,5 mln.manata
çatdığı halda, zərərlərin həcmi isə əksinə, 2010-cu ildəki 845,3 mln.manatdan
2013-cü ildə 1634,8 mln.manata çatmışdır ki, belə vəziyyəti də qənaətbəxş hesab
etmək olmaz. Zərərlərin həcminin artımı iqtisadiyyatın bütün sahələrinə aiddir.
Dostları ilə paylaş: |