4
fəaliyyətinin idarəedilməsinin xarakterik xüsusiyyətlərinin, idarəetmə metodlarının
araşdırılmasından, əldə edilən nəticələr əsasında respublikada turizm fəaliyyətinin
canlandırılmasından ibarətdir. Tədqiqatın əsas məqsədlərindən biri də – xidmət
sferasının rəqabət qabiliyyətliliyinin araşdırılması və Azərbaycanda fəaliyyət göstərən
turizm obyektlərinin rəqabət mübarizəsində istifadə etdikləri strategiyaları, rəqabət
qabiliyyətliliyinə təsir edən əsas faktorları müəyyən etməkdir.
Tədqiqatın vəzifələr dairəsi dissertasiya işinin strukturundan irəli gələrək
araşdırılmışdır.
Tədqiqatın predmet və obyekti.
Tədqiqatın obyekti kimi problemli vəziyyəti
yaradan və öyrənilmə üçün seçilmiş proses və yaxud hal, hadisə, predmeti kimi isə bu
obyektin hüdudlarında olanlar nəzərdə tutulur. Bu baxımdan dissertasiya işinin predmeti
bütövlükdə xidmət sahəsində rəqabətin mahiyyəti ilə səciyyələnilir. Tədqiqat işinin
obyekti kimi bütövlükdə xidmət sahələrində və o cümlədən, turizm sferasında rəqabət
qabiliyyətliliyinin artırılmasının təkmilləşdirilməsi məsələsi nəzərdən keçirilir.
Tədqiqatın informasiya bazası və işlənməsi metodları.
Tədqiqatın informasiya
bazasını araşdırılan mövzu üzrə yerli və xarici müəlliflərin elmi işləri, rəsmi və
biblioqrafik mənbələr təşkil edirlər. Tədqiqatın alətlər bazası kimi daha çox nəticə verə
bilən elmi dərketmə, araşdırmalar və təhlil metodlarından istifadə olunmuşdur.
Tədqiqatın elmi yeniliyi.
Tədqiqat işində aparılan araşdırmalar əvvəlki ümumi
yanaşmalardan özünün kompleksliliyi ilə fərqlənir, xidmət sferasında turizm
fəaliyyətinin yerinin müəyyən olunması və bu məsələdən irəli gələn xüsusiyyətlərin
dərindən araşdırılması əsasında tədqiqat metodları tətbiq edilməklə maraqlı nəticələr
ə
ldə edilmişdir.
Tə
dqiqiatın praktiki ə
hə
miyyə
ti.
Son illər xidmət sferasının inkişafı,
respublikamızda turizm şirkətlərinin və mehmanxanaların sayının artması, ölkəmizdə
turizm sektorunun dünya standartlarına uyğun səviyyədə inkişaf etdirilməsi xidmət
sferasında və xüsusilə, turizm bazarında mövqeyin qorunması, rəqabətin əmələ gəlməsi,
ona təsir edən amillər, keyfiyyət standartlarının xidmətdə tətbiqi və s. məsələlərə
aydınlıq gətirir və işin əhəmiyyətini əsaslandırır.
Elmi tədqiqatın nəticələri kimi əldə olunan təkliflər praktiki əhəmiyyətliliyə
malikdirlər və təcrübədə istifadə oluna bilər.
5
I FƏS L. X DMƏT BAZARI VƏ TUR ZM MÜƏSS SƏLƏR N N RƏQABƏT
QAB L YYƏ
TL L Y N N NƏ
ZƏ
R ASPEKTLƏ
R
§ 1.1. Müə
ssisə
nin rə
qabə
t qabiliyyə
tliliyi və
onun nə
zə
ri aspektlə
ri
Rəqabət latın sözü olub (concurere) “toqquşma” mənasını verir. Rəqabətin
meydana gəlməsi tarixən mülkiyyət ayrı-seçkiliyinin və əmək bölgüsünün şərtləndirdiyi
ə
mtəə istehsalının meydana gəlməsi dövrünə təsadüf edir, əmtəə istehsalının inkişafı ilə
iqtisadi inkişafın ən fəal ünsürünə çevrilir. stehsal vasitələri üzərində xüsusi mülkiyyət
rəqabətin mövcudluğunu şərtləndirir. Rəqabət nəticəsində istehsalçı və istehlakçılar
bərabər imkanlara malik olmalarına baxmayaraq, bu imkanlardan daha səmərəli istifadə
etməklə qalib gəlmək istəyi həmişə onları istehsalın nəticəsini yaxşılaşdırmağa
situmullaşdırır.
Rəqabət – müxtəlif istehsalçılar və satıcılar arasında aparılan mübarizə
vəziyyətidir, ümumilikdə isə istənilən subyektlərlə, bazarı tutmaq üçün fəaliyyət
mübarizəsidir ki, burada daha faydalı şərtlə mal və xidmətlərin bazarda satışı və alışı
üzrə fəaliyyət göstərilir ki, daha çox gəlir, mənfəət, başqa qazanclar əldə edilsin.
Cədvəl 1.1
Rə
qabə
tin növlə
ri
s/s
Xarakterik cə
hə
tlə
ri
Bazar modellə
ri
Azad rə
qabə
t
Xalis inhisar
stehsalçı
rə
qabə
t
Oliqopoliya
1
Firmaların sayı
Həddən artıq
çox
Bir
Çoxlu
Bir neçə
2
Məhsulun tipi
Standartlaşmış
Unikal
Diferensial
Standart və ya
differensial
3
Qiymətə nəzarət
stisna olunur
Ə
həmiyyətli
Həddən artıq
dar çərçivədə
Məhdud və ya
ə
həmiyyətli
dərəcədə gizli
razılaşmalar
ə
sasında
4
Sahəyə daxil olmaq
şə
rtləri
Çox asan
Məhdud
imkanlarla
Nisbətən asan
Mümkün qədər
çətin
5
Qeyri-qiymət
rəqabəti
yoxdur
Demək olar
ki, yox
Keyfiyyətə,
reklama,
ticarət
markalarına
xüsusi diqqət
yetirilir
Məhsulun
differensiallaşdığı
şə
raitdə xüsusi
tipik xarakter
daşıyır