Microsoft Word natiq mirzeyev dissertasiya doc
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
59
Göründüyü kimi A və B maşınlarının hər birinin dəyəri 100 mln. Manatdır. A maşının illik mənfəəti 50 mln. Man, B maşının isə 25 mln. manatdır. Buradan belə alınır A maşının əvəzi 2 ilə, B maşınınkı isə 4 ilə ödənilə bilər. Əvəzi ödənilməsinə görə A maşını B maşınından daha sərfəlidir. Əvəzi ödənilmə metodunun sadəliyinə baxmayaraq müəyyən çatışmamazlıqları da vardır. O maşının xidmət müddətini nəzərə almır. Belə ki, B maşını bütün istismar müddəti ə rzində daha çox mənfəət təmin edir. Buna görə də kapital qoyuluşlarının effektivliyini qiymətləndirən zaman nəinki investisiyanın ödənilmə müddətini, həmçinin kapital qoyuluşlarının gəlirliyi (KQ G) və ya layihənin rentabelliyini də öyrənmək lazımdır. KQG= gözlənilən mənfəətin məbləği / gözlənilən inves. məbləği sərfəlidir. Belə ki, A maşını üçün KQG =120/100x100%=120%B maşını üçün KQG=150/100x100%=150% Buna baxmayaraq bu metodunda çatışmamazlıqları vardır. O illər üzrə vasitlərinin gəlir və çıxarının bölgüsünü nəzərə almır. Baxdığımız misalda 4 ildəki pul daxilolmaları 1-ci ildəki kimidir. Adətən müəssisə rəhbərləri birinci illərdəki yüksək pul daxilolmalarına daha çox üstünlük verirlər. Buna görə də rəhbərlik aşağı mənfəət normasının olmasına baxmayaraq A maşınını seçə bilər. Kapital qoyuluşlarının effektivliyinin qiymətləndirilməsində elmi cəhətdən ə saslandırılmış müəyyən vaxtda pul vəsaitlərinin dəyərinin dəyişməsinə özündə ə ks etdirən pul daxil olmalarının diskontu (PDD) metodudur. Pul daxilolmalarının diskontu (PDD) özündə kapital qoyuluşlarının proramının qiymətləndirilməsi metodunu əks etdirib, bu proqramın gözlənilən mənfəət normasını verib verməyəcəyini təyin etməyə imkan verir. Göstərilən prosedurasını başa düşmək üçün əvvəlcə qarışıq faizlərə nəzər salaq. Əgər biz ildə 20% gəlir gətirən banka 1000 min. Man pul qoymuş olsaydıq, onda aşağıdakı gəlirlik göstəricilərini hesablamış olarıq: 1-ci il üçün: 1000(1+20%)=1000x1,2=1200 min man 2-ci il üçün: 1200(1+20%)=1200x1,2=1440 min man 3-cü il üçün: 1440(1+20%)=1440x1,2=1728 min man
60
Başqa variantla 1000x1,2x1,2=1928 min man. Göstərilən qarışıq faizlərin istifadə olunması zamanı investisiyaların dəyərinin təyin olunma metodikasını göstərir. llik faizlərin məbləği hər il artır. Bu ilkin kapitalda olduğu kimi faizlərlə də gəlir əldə edirik. Qarışıq faizlərin istifadə zamanı investisiyaların bir neçə ildən sonrakı dəyərini müəyyən etmək üçün aşağıdakı fiormalardan istifadə edilir:
S=P(1+r) n Burada S-ilindən sonra investisiyanın dəyəri; P-investisiyanın ilkin dəyəri; r- onluq kəsrlə ifadə olunan fazi dərəcəsi; n-hesabat dövründə .... sayı. Diskontlaşma – qarışıq faizlərin əksinə hesabatlanması olub, aşağıdakı formula ilə ifadə olunur:
P=____S_____= S- ___1___= S91+r) -n
(1+r)
n (1+r)n
Başqa sözlə pul daxil olmaların diskantlaşması (PDQ) verilmiş faiz dərəcəsi üzrə (yayılması vacib olan) dəyərini tələb olunan səviyyəyə çatdırmaq üçün qoyulması hazırda vacib olan investisiyanın məbləğini təyin etmək üçün istifadə olunur. nvestisiyanın dəyərinin beş ildən sonra 20% dərəcə üzrə 500 mln.man təşkil etməsi üçün aşağıdakı məbləğin banka yatırılması məqsədə uyğundur:
P=500x 1/1,2 2 =500x0,4018775=200,9 mln. man.
Məs; firma 2 ildən sonra 200 min man. Gəlir gətirən proyektə 150 mln. man pul qoyulmasını nəzərdən keçirir. nvestisiyanın qoyulması haqqında qərar o halda qəbul olunur ki, proyektdən gələn illik gəlir pulun banka qoyulmasından alınan 10 %-lik mənfəətdən az olmasın. ki ildən sonra 200 mln. man əldə etmək üçün firma banka 10% dərəcə ilə 165 mln. man pul qoyulmalıdır. Proyekt 200 mln. man gəlir investisiyanın ən kiçik son həddində (150 mln. man) verdiyi üçün harada gəlir
61
dərəcəsi 10 % ötür. Buna görədə proyekt üzrə investisiya qoyulması daha sərfəli hesab olunur. Gələcək gəlirlər üzrə cari dəyər 10 % dərəcə üzrə 165 mln man əldə olunan mənfəətin eyni olmasına görə baxmayaraq proyekt üzrə xərclərə 15 mln. man qənaət olunur. PDD kapital qoyuluşlarının effektivliyinin qiymətləndirilməsində istifadə olunan cari xalis dəyər (CXD) metodu əsasında qiymətləndirilir. 1. Cari məsrəflərin dəyəri (C) təyin edilir, həmçinin layihənin həyata keçirilməsi üçün nə qədər investisiyanın ehtiyatda saxlanması məsələsi həll olunur; 2. Hər bir il üçün gəlirlər cari tarixdə göstərildiyi üçün layihədən pul daxil olmalarının cari dəyəri hesablanır. Gəlirlərin dərəcəsi bankın və ya kapitalın dividend veriminə faiz dərəcəsinə bərabər olduğu halda hesablamaların nəticəsi planlaşdırılmış gəlirlərin alınması üçün nə qədər vəsait qoyulmasını göstərir. Bütün il üçün gəlirlərin cari dəyərini yekunlaşdıraraq layihə üzrə gəlirlərin cari dəyərini (B) əldə etmiş olarıq; 3. Məsrəflərin cari dəyəri (C) gəlirlərin cari dəyəri (B) ilə müqaisə olunur. Onlar arasındakı fərq gəlirlərin cari xalis dəyərini (CXD) əks etdirir: CXD=B-C Ə gər CXD sferadan çoxdursa, bu halda sahə kapitalın dəyərinə nisbətən daha çox gəlir gətirər. Əgər CXD sferadan kiçikdirsə, onda bank faizinə bərabər olan gəlir dərəcəsi üzrə gələcək mədaxilin alınması üç eyni gəlir gətirən başqa layihələrə nisbətən verilən layihəyə daha çox vəsait qoyulmuş olunardı. Ona görə də bu halda layihə kapitalındəyəri ilə müqaisədə daha aşağı gəlirliyə malik olur və buna görə də sərfəli deyildir. Fərz edək ki, daha aşağı firma I il 200 mln man, II il 160 mln man, II il 120 mln man mənfəət gətirən layihəyə 360 mln man sərmayə qoyulması məsələsini nəzərdən kecirir. Kapitalın % dərəcəsi – 10-dur. Başqa sözlə firma üçün investisiyanın gəlirliliyi minimum 10% olmalıdır. Bu layihəyə vəsait qoyulması sərfəlıidirmi? Qoyulmuş suala cavab vermək üçün pul daxil olmaların diskontunun (PDD) köməyi ilə cari xalis dəyəri (CXD) hesablayaq: Ə vvəlcə r-10% üzrə 1 manatın cari dəyərini hesablayaq. Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|