Mövzu Sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar Plan: Sağlamlıq imkanları məhdud olan uşaqlar
Yüklə 461,41 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Etilogiyası:
Burada aşağıdakı əlamətlər əsasdır:
-Endogen mənşəli faktorlar;
-Ekzogen mənşəli faktorlar;
-Endogen-ekzogen mənşəli faktorlar.
Doğuşdan əvvəlki səbəblər:
-Gen anomaliyaları;
-Ananın keçirdiyi infeksion xəstəliklər, uşaqda olan hidrosfealiya və mikrosefaliya;
-Hamiləlik dövründə anaın məruz qaldığı travmalar (fiziki şiddət, kimyəvi maddələrin təsiri və s.)
Doğuş zamanı yaranan səbəblər:
-Doğuş zamanı yaranan ciddi asfikiasiya, aşağı çəkili doğulma kimi səbəblər əqli geriliyə yol aça bilər.
Postnatal səbəblər:
-Ciddi kəllə-beyin travmaları buna səbəb ola bilər.
Bu uşaqlarlarla aparılan müalicə kompleks şəkildə olmalıdır. Burada ilk növbədə pediatrlar, psixiatrları və klinik psixoloqları məşğul olmalıdır.
XBT10-na əsasən əqli geriliyin aşağıdakı növləri vardır:
-Yüngül dərəcəli əqli gerilik: İQ təxminən 50-69-dur. Məktəbdə təhsillə bağlı çətinliklər olur. Bu şəxslər işləmək, normal ictimai münasibətlər yaratmaq və cəmiyyətə fayda verə bilməyi bacarır.
-Orta dərəcəli əqli gerilik: İQ göstəricisi 35-49, uşaqlıqdan nəzərə çarpacaq inkişaf geriliyi olsa da, əksəriyyəti təhsil alaraq adekvat ünsiyyət və dərs vərdişləri və özünə xidmət edəcək səviyyə qazana bilər.
-Ağır dərəcəli əqli gerilik: İQ göstəricisi 20-34-dur. Daimi yardım zəruridir.
-Çox ağır dərəcəli əqli gerilik: İQ 20-dir.
Digər iki kateqoriya isə F78- əqli geriliyin digər formaları və F79- dəqiqləşdirilməmiş əqli gerilikdir.
Bəzən yüngül dərəcəli əqli gerilik zamanı, bu diaqnozun qoyulmasında gecikilmə özünü göstərə bilər, amma iləriki zamanlarda digər sinif dostlarından intellektual imkanlarının aşağı olması, nitqinin yaxşı olmaması problemlərə səbəb olur. Bu uşaqlar ilk başlarda aşağı siniflərdə digər uşaqlardan geriliyi daha çox hiss olunsada, amma düzgün verilmiş təhsil və təlim prosesi nəticəsində akademik göstəricilərini qaldıra bilir. Orta dərəcəli əqli gerilik, çox yaxşı edilmiş təhsil- təlim sistemi ilə oxuma və yazmanı öyrənə bilər. Yüngül dərəcəli əqli geriliyi olan uşaqlara daha çox gələcəkdə onların peşə təhsili ilə bağlı biliklər verilir. Orta dərəcəli əqli geriliyi olan uşaqlara isə özlərinin qayğısına qalmaq, öz ehtiyaclarnı təmin edə bilmək üçün qabiliyyətlər aşılanır.
Ağır dərəcəli əqli gerilik olanlarda isə, edilən məşğul nəticəsində müəyyən qədər qabiliyyətlər öyrədilsədə, çox yaxşı onlara dəstək göstərilməsi, daim qayğılarında qalınması lazımdır.
Əqli gerili anabətnində birbaşa müəyyən edən testlər yoxdur. Bu zaman edilən testlər genetik anomaliyanı müəyyən etməkdən ötrüdür. Əqli gerilik zamanı idrak proseslərinin inkişafdan geri qalması əsas faktor kimi götürülərək, uşağın köməkçi sinifə və xüsusi məktəblərə getməsi üçün vacibdir. Əqli gerilik zamanı İQ-nu müəyyən etməkdən ötrü Velksler şkalasından və Stanford-Binet testindən istifadə olunur. Onların qabiliyyətləri, intellektual imkanlrı yaşıdlarına görə çox geridədir. Kiçik yaşlardan artıq diaqnozları qoyula bilər.
Ləngimiş psixi inkişafın təsnifatını K.S.Lebedinskaya 1982-ci ildə aşağıdakı kimi müəyyənləşdirmişdir:
1.Konstitusional mənşəli ləng psixi inkişaf- infantil bədən quruluşu, mimika və motorikanın uşaqlara xas plastikliyi, emosional sferada kiçik yaşlı uşaqlar xas olan reaksiyalar müşahidə edilir.
2. Somatogen mənşəli ləng psixi inkişaf-emosional inkişafdan qalma uzun müddətli davam edən xroniki xəstəliklə əlaqəlidir. Psixi və fiziki asteniya, özünə inamsızlıq kimi hallar özünü göstərir.
3. Psixogen mənşəli ləng psixi inkişaf-bu əsasən pis tərbiyə şəraiti ilə əlaqəlidir. Erkən və uzun müddət təsir edən psixo-travmatik faktor uşağın psixi sferasında dəyişikliklərə səbəb olur. Nəticədə patoloji şəxsiyyətin formalaşmasına səbəb olur.
4. Beyinin üzvi mənşəli ləng psixi inkişaf-burada serebral üzvi psixi inkişaf ləngiməsini göstərmək olar. Erkən ontogenezdə mərkəzi sinir sisteminin üzvi zədələnməsi nəticəsində psixi inkişafın ləngiməsi müşahidə olunur. Bu zaman emosional-iradi sferada pozuntulara, dərketmə fəaliyyətinin aşağı olması özünü göstərir.
N.L.Belapolskayanın tədqiqatları göstərmişdir ki, ləng psixi inkişafa malik uşaqların oynadıqları oyunlar bir-biri ilə bağlı olmayan frqmentlərdən ibarətdir. Oyunun bir qədər çətinləşməsi, daha da intellektul xarakter daşıması onun bitməsinə səbəb olur. Onlar qaydaları başa düşmədiklərindən oyunu davam etdirə bilmirlər.
Beyinin üzvi mənşəli ləngimiş psixi inkişafını 2 qrupa bölünür:
- Birinci olaraq, üzvi infantilizm üstünlük təşkil edir. Onlarda ensefalopatik pozulmalar kobud deyil, serebroastenik, nevrozabənzər, psixomotor oyanmalarda müşaahidə olunur.
-İkinci qrupda olan uşaqlarda isə, yüksək oyanıqlıq, aqressivlik, yüksək seksual maraqlar müşahidə olunur.
|