Mövzu Turizm resurslarının öyrənilməsinin elmi-nəzəri əsasları Plan: 1

105 
 
- bağlanmışmüqaviləyəgörəturizmşirkətitərəfindənicarəyəgötürülmüşavtobus
larınsayı; 
- təyyarələrdə yerlərin sayı. 
Eynizamandaiqtisaditəhlilzamanıxidmətinvəicarəyəgötürülmüşyerlərinkomf
ortluluqsəviyyəsiəhəmiyyətlidir. 
Aydındırki, 
hərturistverdiyipulagörəxidmətinsəviyyəsinigözləyir. 
Turizmşirkətininsonrakıfəaliyyəti  məhz  hazırda  turistə  göstərdiyi  xidmətdən 
asılıdır. 
Turistəsatılmışməhsulhaqqındaizahatverdikdərealvəziyyətbarədəvəxidmətinsəviy
yəsibarədəsəmimivəkonkretməlumatverməkvacibdir. 
Ə
kshaldaistehlakzamanıməhsuldan, 
xidmətdənməmnunqalmayanturistanti-
reklammənbəyinəçevrilir. 
İqtisaditəhlilüsulları 
Turizmşirkətlərininişinintəhlil üsulları aşağıdakılardır: 
1. müqayisəli; 
2. amillər üzrə (ayrı-ayrı amillərin göstəricilərin dəyişməsinə təsiri); 
3. kompleksli. 
Müqayisəlitəhlilzamanıfaktikigöstəricilərləproqnozgöstəricilərimüqayisəedil
ir. 
Bununməqsədişirkətindüzgünişləməsi, 
istifadəedilməmişehtiyatlarınaşkarlanması, 
plangöstəricilərininvəxidmətinkeyfiyyətininqaldırılmasınınəsaslandırılmasıdır. 
Müqayisəzamanıfaktikigöstəricilərinplangöstəricilərdənfərqlənməsininsəbəblərim
üəyyənedilir. 
Planvəonunyerinəyetirilməsişirkətinişininqiymətləndirilməsininəsasmeyarıdır. 
Komplekslitəhlilistifadəedilməmiş 
ehtiyatların 
aşkarlanmasıdır. 
Komplekslitəhliltəsərrüfatfəaliyyətininqiymətləndirilməsivəqabaqcadantəsviriniə
ksetdirir. 
Sonraisəbugöstəricilərimüəyyənedənamilvəsəbəblərindərindəntəhliliniaparır. 

---

106 
 
Butəhlilinnəticəsindəistifadəedilməmişehtiyatlaraşkarlanırvəxidmətinkeyfiyyətini
nyüksəldilməsiyollarıtəklifolunur. 
İqtisaditəhlilinaparılmasınınmərhələləri
: 
1) iqtisaditəhlilinproqramınınhazırlanması; 
2) təhlilüçüntələbolunanməlumatlarınseçilməsivəyoxlanılması; 
3) göstəricilərin hesablanması; 
4) göstəricilərinanalitikişlənməsivəmüqayisəsi; 
5) nəticələrinyekunlaşdırılması, 
ş
irkətindavamlıişləməsiüçüntəkliflərinverilməsivətəkliflərinreallaşdırılmasınanəz
arət. 
Təhlilinsonundaşirkətinişininnəticələribarədəyekunməlumatvəişinyaxşılaşdır
ılmasıbarədəkonkrettəkliflərverilir. 
Bildiyimizkimi, 
payız-qışaylarındaotellərdəsatılançarpayılarınsayıazalır, 
turşirkətlərazgəlirləişləyirlər. 
Aşağıdakımisaldamövsümilikəmsalınıhesablayaq: 
Ə
vvəlkiilin, keçənilinvəplanüzrənəzərdətutulmuşəmsallarımüqayisəedək. 
Turşirkətinmövsümilikəmsallarınınhesablanması: 
 
 
 
Aylar 
İş
inhəcmimüqayisəliqiymətlə 
Biznes-
planagörə 
Faktiki 
göstəricilər 
Ə
vvəlkiilinmüvafi
qdövrü 
Min
manat 
% 
Min
manat 
% 
Minma
nat 
% 

---

107 
 
Yanva
r 
Fevral 
Mart 
Aprel 
May 
İ
yun 
İ
yul 
Avqus
t 
Sentya
br 
Oktya
br 
Noyab
r 
Dekab
r 
12 
14 
18 
20 
24 
32 
38 
42 
36 
27 
16 
14 
4,
10 
4,
78 
6,
14 
6,
83 
8,
19 
10
,91 
12
,97 
14
,33 
12
,29 
9,
22 
5,
46 
4,
78 
11 
12 
15 
22 
28 
34 
36 
45 
38 
25 
17 
12 
3,
73 
4,
07 
5,
08 
7,
47 
9,
49 
11
,53 
12
,20 
15
,25 
12
,88 
8,
47 
5,
76 
4,
07 
11 
12 
15 
20 
24 
32 
36 
42 
36 
25 
16 
12 
3,9
1 
4,2
7 
5,3
4 
7,1
2 
8,5
4 
11,
39 
12,
81 
14,
95 
12,
81 
8,9
0 
5,6
9 
4,2
7 
CƏMİ
: 
293 
10
0,00 
295 
10
0,00 
281 
100
,00 
 
0,28
6 
 
0,24
4 
 
0,262 
 
 
Yanvar/Avqust 
12:42=0,286 
 
11:45=0,244 
 
11:42=0,262 
 
Cədvəldəngörünürki, 
turşirkəthansıaylardadahaazgəlirləişləmişdirvəhəminaylardagəliriartırmaqməqsədi
ilətədbirlərplanınınhazırlanmasıtələbolunur. 
Maksimumgəlirəldəedilmişayındigəraylaraolannisbətihesblanır. 
Bununladamüəyyənolunurki, 
aşağısəviyyədəişləyənaylardapotensildannecəistifadəedilmişdir. 
3.
Ümumimənfəət  (zərər)  (balans  (zərər)  mənfəəti)  aşağıdakılardan  əmələ 
gəlir: 
 məhsulsatışından; 

---

108 
 
 maliyyə fəaliyyətindən; 
 sairsatışdankənarəməliyyatlardan: 
1. vergiyəcəlbolunanmənfəət 
2. xalismənfəət 
Ümumimənfəət 
(zərər) 
məhsulunsatışından, 
maliyyəfəaliyyətindənvəsatışdankənarfəaliyyətdənəldəolunancəmdənxərclərinçıxı
lmasıiləalınır. 
- 
Məhsulsatışındanəldəolunanmənfəətməhsulsatışındanəldəolunangəlirləonunistehs
alıvəsatışınasərfolunanxərcinfərqinəbərabərdir. 
- 
Maliyyəfəaliyyətindənəldəolunanmənfəətfondlarınvəyadigərfondlarınsatışdəyəri 
ilə  qalıq  dəyəri  arasında  fərqinə  bərabərdir.  Digərfondlaraaidolur:  qeyri-
materialaktivləri  (patent,  lisenziya,  ticarətmarkası,  kompüterproqramlarıvə  s.), 
valyutaqiymətliləri 
(xaricivalyutanın, 
xaricivalyutadaolanqiymətlikağızlar, 
qiymətlimetalvə s.), qiymətli kağızlar. 
- Satışdankənar fəaliyyətdən mənfəət aşağıdakıların fərqindən əmələ gəlir: 
- cərimə, penyavə d. iqtisadisanksiyalar 
- 
təşkilatınhesabındaolanmaliyyəvəsaitlərinəgörəalınan 
(vəyaödənilən) 
faizlər 
- valyutahesablarınagörəkursfərqi 
- təbiifəlakətlərdəndəyənziyan 
- hesabatilindəaşkarolunmuşkeçmişillərinmənfəətvəzərəri 
- borcvədebitorqalıqlarınınsilinməsi 
- əvvələrsilinmişlakinhazırdadaxilolmuşborc 
- mənfəətvəzərərə aid olunanvəsairgəlirvəxərclər 
Məhsulunsatışından, 
maliyyə-
təsərrüfatfəaliyyətindənvəsatışdankənarfəaliyyətdənəldəolunanmənfəətvergiyəcəl
bolunanmənfəətiəmələgətirir. 

---