Naği qarabağ
Yüklə 0,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
53
müstəqilliyə bərabər idi. Sənədə görə, Dağlıq Qarabağ Azərbaycanın tərkibində "dövlət və ərazi qurumu" kimi mövcud olmalı idi. Dağlıq Qarabağdakı qondarma "qurum" üçün konstitutsiya, bayraq, gerb, polis, milli qvardiya, himn və s. atributlar nəzərdə tutulurdu. Şuşanın xüsusi statusu olmalı, bu status Şaumyan rayonunun statusu ilə uyğunlaşdırılmalı idi. Göründüyü kimi, Rusiyanın diqtəsi ilə ermənilərin imtina etdikləri "mərhələli həll" planı da Azərbaycanın maraqlarına uyğun deyildi. 1998-ci il noyabrın 7-də münaqişənin həllinə dair "ümumi dövlət" adı ilə tanınan 3-cü təklif irəli sürüldü. Bu variant mahiyyətcə Dağlıq Qarabağı müsəqil dövlətə çevirmək məqsədi güddüyünə görə Azərbaycan tərəfindən rədd edildi. 2001-ci ilin əvvəlində Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı bir sıra yeni müzakirələr və danışıqlar aparıldı. Azərbaycan Respublikasının prezidenti H. Əliyevin təşəbbüsü və iştirakı ilə fevral ayının 23-24-də Milli Məclisdə gcniş müzakirələr keçirildi və 6 bənddən ibarət qərar qəbul olundu. Qərarda münaqişənin qarşılıqlı kompromislər yolu ilə nizama salınmasının zəruriliyi göstərildi. Mart ayında Parisdə H. Əliyev və R. Koçaryan arasında danışıqlar aparıldı. Müzakirə olunan məsələlər Ermənistanın maraqlarının kifayət qədər təmin edirdi. Dağlıq Qarabağdakı qondarma "qurum"a yüksək statusun verilməsi nəzərdə tutulur, onun Bakıdan asılılığı faktiki olaraq heçə endirilirdi. Bunun müqabilində erməni tərəfi Dağlıq Qarabağın ətrafındakı 6 rayonun azad edilməsinə və azərbaycanlıların Şuşaya qayıtmasına razılaşırdı. Razılığa görə, Laçın dəhlizi crməniləro qalır, əvəzində isə Mehri vasitəsi ilə Naxçıvana yol açılırdı. Paris danışıqları 1 ay sonra ABŞ-ın Ki-Uest şəhərində davam etdirildi. Burada Azərbaycan prezidenti yeni təkliflərlə çıxış edərək, Kəlbəcər ərazisi ilə Qarabağ və Ermənistan arasmda dəhliz açılması müqabilində Laçının bütövlükdə Azərbaycana qaytarılması tələbini qoydu. Bundan əlavə, H.Əliyev azərbaycanlıların təkcə Şuşaya deyil, Dağlıq Qarabağın digər yaşayış məntəqələrinə də qaytarılmasının vacibliyini göstərdi. Şərtlərin ermənilər üçün sərfəli olmasına baxmayaraq, yenə də İrəvan Moskvanın təzyiqləri altında danışıqlardan geri çəkildi. Azərbaycanın bütün mümkün güzəştlərə hazır olmasına baxmayaraq, Minsk qrupunun vasitəçiliyi ilə aparılan bu danışıqlar birmənalı şəkildə Ermənistanın tələblərinin tam yerinə yetirilməsinə yönəlmişdi. Sonda H.Əliyev acı həqiqəti etiraf etməli oldu: "Aparılan bütün bu danışıqlardan, Minsk qrupunun verdiyi təkliflərdən mənə bir şey aydındır ki, bunlar Dağlıq Qarabağa müstəqilliyə yaxın bir status verməklə məsələni həll etmək, yaxud da tamam müstəqillik vermək istəyirlər". 2000-ci ilin əvvəllərindən başlayaraq Azərbaycanda ictimai fəallıq xeyli artdı. Həmi ilin yanvarında cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrinin erməni işğalına qarşı fəallığının artırılması, ictimai müqavimətin gücləndirilməsi məqsədi ilə Qarabağ Azadlıq Təşkilatı yaradıldı (QAT). Tanınmış ziyalılar, sabiq hərbiçilər, 54
qaçqın və köçkünlərin nümayəndələri bu Təşkilatda birləşdilər, Akif Nağı qurumun sədri seçildi. QAT Qarabağ Əlillər Cəmiyyəti, Veteranlar Birliyi, "Azəri-Türk" Qadınlar Birliyi, Şəhid Ailələrinin Hüquqlarının Müdafiə Cəmiyyəti, Sülh və Demokratiya İnstitutu, həmçinin siyasi partiyalar və digər qurumlarla birlikdə cəmiyyətin fəallaşdırılması üçün bir sıra ciddi addımlar atdı, o cümlədən, 2001-ci ilin dekabrında, 2002-ci ilin yanvarında, 2003-cü ilin fevralında birgə Qarabağ mitinqləri keçirildi və erməni işğalının nəticələrinin hərbi yolla aradan qaldırılmasına dair tələblər irəli sürüldü. 2001-ci ildə 4 tanınmış ictimai və siyasi xadim-Eldar Namazov, Tofiq Zülfüqarov, Nazim İmanov və Sabit Bağırov "Qarabağ Xartiyası" deyilən sənədlə çıxış etdilər. Sənəddə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi üçün siyasi vasitələrlə yanaşı hərbi qüvvədən istifadənin mümkünlüyü, Dağlıq Qarabağ əhalisinə geniş muxtariyyətin verilməsi, münaqişənin mərhələli həll variantına üstünlük verilməsi kimi məsələlər əks olunurdu. Xartiya əksər siyasi və ictimai təşkilatlar tərəfindən müdafiə olundu. 2001-ci ildən başlayaraq erməni tərəfi "xalq diplomatiyası"ndan istifadə edərək Azərbaycanla münasibətləri normallaşdırmağa çalışırdı. Bu ənənəvi erməni siyasəti idi. 1905-1906-cı, 1918-1920-cı illərdə də ermənilər Azərbaycanın torpaqlarını zəbt etdikdən sonra barışıq elan edir, xoş münasbətlər yaradaraq işğal faktlarının unutdurulmasına nail olmuşdular. Bu dəfə ermənilərin cəhdləri Azərbaycan cəmiyyəti tərəfindən narazılıqla qarşılandı. 2001-ci il sentyabrın əvvəlində İrəvan və Xankəndindən nümayəndə heyəti Bakıya gəldi. Onlar rəsmi və qeyri-rəsmi səviyyələrdə bir sıra görüşlər planlaşdırmışdılar. Bu görüşlər zamanı işğal faktına toxunmadan cəmiyyətlərarası dialoqun təşkili, düşmənçilik əhval- ruhiyyəsinin aradan qaldırılması ilə bağlı müzakirələrin aparılması nəzərdə tutulurdu. Azərbaycan cəmiyyəti ermənilərin məkrli niyyətini başa düşərək kəskin etirazla çıxış etdi. Qarabağ Azadlıq Təşkilatı daha radikal mövqedə dayanaraq, etiraz aksiyaları keçirdi, erməni nümayəndə heyəti ilə görüşlərin keçirilməsinə imkan vermədi. Ermənilər səfərlərini yarımçıq kəsərək geri qayıtmalı oldular. Bu hadisədən sonra Azərbaycan cəmiyyətində erməni işğalına qarşı daha radikal və barışmaz əhval-ruhiyyə formalaşdı. 2003-cü ildə bir qrup gənc dəstə yaradaraq, düşmənə qarşı partizan müharibəsinə başlamaq üçün cəbhə xəttini keçməyə cəhd göstərdi. Rövşən Bədəlovun rəhbərlik etdiyi 23 nəfərlik qrup 2003-cü ilin avqust ayında Azərbaycanın hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən həbs edildi. Cəmiyyətdə Qarabağ partizanları adı ilə tanınan bu gənclərdən biri-Məmməd Məmmədov ömürlük, digərləri isə uzun müddətə azadlıqdan məhrum edildilər. Erməni işğalı, terrorçuluğu və vəhşiliklərinə etiraz olaraq növbəti radikal addım Azərbaycan Ordusunun baş leytenantı Ramil Səfərov tərəfindən atıldı. Ramil Səfərov Macarıstanın paytaxtı Budapeşt şəhərində NATO hərbi kurslarında olarkən iki erməni zabitinin təxribatlarına dözməyərək, 2004-cü ilin fevralında onlardan birini Yüklə 0,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|