Neft firtinasi
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BAKI NEFTİ VƏ MƏHV EDİLƏN BİR TÜRK DÖVLƏTİ
üçün bu səyahət baş tutmadı. Sonra o, «Oyl Purchasing Company» şirkətini quraraq Berlin və Hamburqda onun şöbələrini açır. Beləliklə, H.Vohltat neft şirkəti və onun minlərlə agenti sayəsində ABŞ, yəni «Standard Oyl» və Meksikanın neft istehsal edən şirkətləri ilə əlaqələrini davam etdirməyə və gücləndirməyə müvəffəq oldu. Bu tarixdən sonra elə bir vəziyyət yarandı ki, Helmut Vohltat artıq alman hökumətinin və sənayesinin ən böyük neft mütəxəssislərindən biri hesab olunmağa başladı. Onunla və yaxud onun məsləhət gördüyü hər hansı bir adamı ilə görüşmədən Almaniyaya bir qram neft satmaq mümkün deyildi. Elə bu vaxtlarda ortaya Devies adlı bir yəhudi çıxdı və Helmut Vohltat ilə bir neçə dəfə görüşdükdən sonra Meksika neftinin 60%-ni Almaniyaya satdı. Çox sirli bir şəkildə ortaya çıxan yəhudi Deviesin sonradan Deterdinqin adamı olduğu meydana çıxdı. Deterdinq bir tərəfdən Meksikaya «Standard Oyl» ilə embarqo tətbiq edərkən, digər tərəfdən və əl altından bu məmləkətin neftini, yəni öz neftini almanlara satırdı. Deterdinq usta bir siyasətlə 500 milyon sterlinq sərmayə yatırdığı Meksika neftini rahatca və «Standard Oyl» şirkətini özündən narazı salmadan sata bildi. Qəribədir ki, Deterdinq bu oyununu axıra kimi davam etdirə bildi və İkinci Dünya müharibəsinin davam etdiyi vaxtda da alman sualtı gəmilərinə əl altından Meksikadan və Venesueladan neft satacaqdır. Almanların Meksikaya gəlmələrinə Deterdinq mane olmayır, hətta alman agentlərinin mütəxəssis adı altında bu məmləkətə girmələrinə yardım edirdi. Devies bu iş üçün ən münasib şəxs idi. O, 1938-ci ilin iyul ayında Meksika neftini Almaniyaya satmaq qərarına gələn zaman şirkətinə alman neft mütəxəssislərini işə qəbul etmiş və onları daima tərifləmişdir. Antifaşist bir insan olan Meksika prezidenti Cardenas bunlardan xəbərdar olan zaman çox təsirlənmişdir. Deviesin yanında olan bu agentlər hər səfəri göndərilən neft partiyaları ilə Almaniyaya gedir, geridə qalanlar isə yenə alman agentlərinin Meksikadakı təşkilatçısı Dr. Herstlettin əmri ilə ölkənin içərilərinə dağılaraq izlərini itirirdilər. Dr. Herstletti Meksikaya bir iqtisadçı olaraq gəlmişdir. Lakin, gördüyü iş iqtisadçılıqla əlaqədar deyildi. O, çevriliş lideri olaraq sürgün olunmuş Nikolas Rodriquesin adamları ilə münasibətlər qurmağa çalışırdı. Bu təmaslar müsbət nəticə verdi və N.Rodriques alman agentləri ilə həyata keçiriləcək bir çevriliş barəsində ediləcək müzakirələri qəbul etdi. Dr. Herstlettin bu əlaqələri qurmaq və müzakirələrdə iştirak etməyi Hermann Sohvinn adlı bir agentə tapşırdı. Almanlar Meksikada bir çevriliş hazırladıqları zaman Humberto Tirade adlı bir meksikalı da neft şirkətlərinə üz tutaraq ona silah-sursat yardımı edildiyi təqdirdə Cardenası hakimiyyətdən kənarlaşdırıb milləşdirdiyi neft sahələrini onlara qaytaracağını bildirirdi. Ancaq, neft şirkətləri bu təklifi rədd etdilər. Bunun da əsas səbəbi Humberto Tiradoya etimad etməmələri idi. Almanlar bu təkliflərin rədd edilməsindən sonra 1934-cü ildə Almaniyanın Vyanada səfiri olan zaman Avstriyanın baş naziri Dolfussun öldürülməsi hadisəsinin əsas təşkilatlarından biri kimi tanınan Kurt Heinrich Riethdən istifadə etməyi qərara aldılar. 1941-ci il martın 8-də K.H.Rieth ABŞ-a Almaniyanın xüsusi səfiri təyin olundu. Bir neçə gündən sonra o Meksikadan ABŞ-ın sərhədini keçərək mühacirət idarəsinə gedir «Standard Oyl Of New Yersay Company»nin rəhbəri olan Valter C.Teaqlenin yaxın dostu olduğunu söyləyir. Teaqle onu tanımadığını söylədikdən sonra K.H.Rieth həbs olunaraq ABŞ-dan xaric edilir. Əgər Deterdinq imkan verməsə idi almanlar Meksikada heç vaxt uğur qazana bilməzdilər. Almanlar Meksikada çalışırkən Rokfeller də, Deterdinq də öz işlərini görməkdə davam edirdilər. Deterdinq burada daha şanslı idi. BAKI NEFTİ VƏ MƏHV EDİLƏN BİR TÜRK DÖVLƏTİ Birinci Dünya müharibəsi davam edirdi. Osmanlı İmperiyası düşmənlərlə dörd cəbhədə vuruşurdu. Osmanlı İmperiyası Almaniya və Avstriya-Macarıstan İmperiyasının müttəfiqi idi. Osmanlı orduları Qalıçyada, Rumıniyada, Balkan yarımadasında, Qafqazda və Ərəbistanda tarixin bəlkə də ən çətin müharibələrini apardığı bir vaxtda Rusiyada əvvəl Kerenskinin rəhbərliyi altında sosial-demokratlar, sonra Leninin tərəfdarları olan bolşeviklər çar üsul-idarəsini yıxaraq hakimiyyəti ələ keçirmişdilər. Rusiyada proletariatın diktaturasını quran bolşeviklər bir müddət sonra almanlarla Brest-Litovski müqaviləsini bağladılar. Almanlar Brest-Litovski müqaviləsinin xeyirlərinə olan maddələrinə əsaslanaraq 1918-ci ilin mayında von Kressin komandanlığında 3000 nəfərlik bir hərbi hissəni müttəfiqləri türklərdən xəbərsiz Qara dənizin Poti limanına çıxardaraq şəhəri ələ keçirdilər. Bu hərbi birliyin vəzifəsi türklərdən əvvəl Batumu tutmaq və sonra Bakıya doğru hərəkət etmək idi. Qarşıya belə bir sual çıxır. Bəs almanları müttəfiqləri olan türklərdən xəbərsiz belə bir addım atmalarının səbəbi nə idi? Cavab isə aydındır. Bakı neftini ələ keçirmək! O dövrdə Bakı nefti dünyanın ən mühüm neft sahələrindən biri idi və buranı kim ələ keçirsə idi o da müharibənin taleyini həll etmiş olardı. Almanlar bu hərəkəti Brest-Litovskidə bağladıqları müqaviləyə uyğun etmişdilər. Almanlarla ruslar arasında razılaşdırılmış müqaviləyə görə Almaniyanın Rusiyanın daxili işlərinə qarışmayacağına cavab olaraq Rusiya da Almaniyanın Qafqazdakı hərəkətlərinə göz yumacaqdır. Hətta almanların Bakı neftini ələ keçirmələrinə də mane olmayacaqdılar. Rusiya yalnız almanlardan Bakı neftini ələ keçirdikləri zaman onlara da pay verilməsini istəyirdi. Almanlar bu təklifi məmnuniyyətlə qəbul etdilər. Bakı nefti artıq Osmanlı dövləti ilə Almaniyanın gələcəkdə birgə hərəkət etmələrini şübhə altına qoyurdu. 1917-ci ildən sonra almanlar Qərb cəbhəsində, türklər isə Ərəbistan yarımadasında dalbadal məğlubiyyətə uğradılar. Türkiyə hökuməti müttəfiqlərinin Qafqazdakı hərəkətlərini diqqətlə izləyirdi. Almanlar əvvəl Batumu, sonra isə Bakını işğal etdilər. Artıq almanların bu hərəkətinə dözə bilməyən Yaqub Şevki paşanın sərt ultimatumundan sonra von Kressin komandanlığındakı hərbi hissə hər iki şəhəri tərk etmək məcburiyyətində qaldı. Almanların Bakıdan çəkilmələrindən istifadə edən ingilislər 1918-ci ilin fevral ayında İranda olan ordusunun bir hissəsini polkovnik Denstervilin komandanlığı altında 40 gəmi ilə Bakı neftini ələ keçirmək üçün hərəkətə keçirdi. Artıq Bakı ingilislər tərəfindən işğal edilmişdi. Ruslar isə nə ingilislərlə, nə də neft istehsal edən beynəlxalq miqyaslı şirkətlərlə məşğul ola biləcək vəziyyətdə de- yildi. Çar üsul-idarəsini yıxan bolşeviklər hakimiyyətə gələrək proletariatın diktaturasını qurduqdan sonra rus aristokratiyasını və ordunun komandanlığını məhv etməyə başladılar. Var-dövlətlərinin, malikanələrinin və hakimiyyətlərinin əllərindən çıxması ilə barışa bilməyən qüvvələr bolşeviklərin yenicə qurduqları ordularına qarşı müqavimət göstərməyə hazırlaşdılar. Deterdinq Rusiyada yaran- mış bu vəziyyətdən öz xeyrinə istifadə etməyə çalışdı, yəni Qızıl Orduya qarşı ağqvardiyaçıları hər Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|