Niftullayev Vaqif Sahibkarlığın əsasları ‘Zaman nəşriyyatı’

600 ^{Vaqif Niftullaycv. Sahibkarlığın əsaslan}

mövcud vəziyyətinin yoxlanılmasının yekunları; maliyyə-təsərrüfat əməliyyatlarının həyata keçirilməsi zamanı qanunvericiliyə əməl edilməsi ilə bağlı yoxlamaların nəticələri daxildir.

Auditorlar fınnası torəllndən verilən auditor rəylərinin analitik hissəsi “Auditorlar firmasının hesabatı” kimi xarakterizə edilir. Müstəqil fəaliyyət göstərən auditorlar tərəfindən verilən auditor rəyinin analitik hissəsi isə “Auditorun hesabatı” adlandırılır. Analitik hissə iqtisadi subyektin inzibati idarəetmə orqanına ünvanlanır.

Müəssisədə daxili nəzarətin ümumi nəticələrinin araşdırılmasına aşağıdakılar daxildir:

• 
  daxili twzar,ıtin ta;}kil edilin,ısind,ı vr> mövcud wıziyyətiıuhki roluna gör?) iqtisadi subyektin inzibati idarwtmə orqanlarının masuliyyəti:
  
• 
  auditin boyata keçirilmosindo daxili nozarətin məqsəd və vəzifələri:
  
• 
  daxili nəzarət sisteminin fəaliyyətinin xarakterinə uyğun olaraq onun qiymətləndirilməsi:
  
• 
  auditin gedişində iqtisadi subyektin daxili nəzarət sistemində aşkar edilən uyğunsıızluğun müəyyənləşdirilməsi.
  

İqtisadi subyektin mühasibat uçotu və hesabat sisteminin mövcud vəziyyətinin yoxlanmasının ümumi nəticələrinin araşdırılmasına aşağıdakılar daxildir:

• 
  mühasibat uçotunun h?)yata keçirilməsinin və mühasibat hesabatının hazırlanmasının ümumi qiymətləndirilməsi;
  
• 
  auditin gedişində və mühasibat hesabatının hazırlanmasında qayda pozuntusunun aşkar edilməsi.
  

İqtisadi subyektin maliyyə-təsərrüfat əməliyyatları zamanı (yoxlanılma zamanı) qanunvericiliyə əməl etmək məqsədilə aşağıdakıları nəzərdə tutur:

• 
  auditin həyata keçirilməsi zamanı maliyyə-təsərrüfat əməliyyatlarının məqsəd və vəzifələrinin nəzərdən keçirilməsi:
  
• 
  qanunvericiliyə uyğun olaraq iqtisadi .subyektlər tərəfindən apardan maliyyə-təsərrüfat əməliyyatlarının qiymətləndirilməsi:
  
• 
  auditin gedişində iqtisadi subyekt tərəfindən maliyyə-təsərrüfat
  

,vnəliyyatları .sferasında uyğunsıızluğun aşkar edilməsi:

• 
  maliyyə-təsərrüfat əməliyyatlarının həyata keçirilməsi zamanı qanunvericiliyə əməl edilməsi ilə bağlı iqtisadi subyektin icra orqanlarının məsuliyyəti.
  

İqtisadi subyektin fəaliyyətinə audit nəzarəti zamanı daxili nəzarətin mövcud vəziyyəti, mühasibat uçotu və hesabatın yoxlanılması, maliyyə-təsərrüfat əməliyyatlarının həyata keçirilməsi və ümumi nəticələrinin qiymətləndirilməsi ilə əlaqədar problemlər ön plana çəkilir.

Yekun hissədə iqtisadi subyektin təsərrüfat fəaliyyəti ilə bağlı auditor firmasının fikir və ideyaları əsas yer tutur. Yekun hissə özündə aşağıdakıları əks etdirir; yekun hissənin kimə ünvanlanması; iqtisadi subyektin adı; auditorların obyekti; mühasibat hesabatının uyğunlaşdı-

37. 
    ^{fəsil. Auditor yoxlamasının yekun mərhələsi} 601
    

nldığı normativ aktın göstərilməsi; mühasibat hesabatında iqtisadi subyektin və auditorlar firmasının məsuliyyəti; auditin həyata keçirilməsi ilə bağlı nonnativ aktların müəyyənləşdirilməsi; mühasibat hesabatının etibarlığı haqqında auditor firmasının rəyi; auditor rəyinin verilməsi vaxtı.

Auditorlar tərəfindən verilən rəyin yekun hissəsi “Auditorun rəyi" adlandırılır. Auditor rəyinin yekun hissəsində mühasibat uçotunun tənzimlənməsini həyata keçirən normativ aktlar göstərilir.

Yekun hissədə mühasibat hesabatı ilə bağlı iqtisadi subyekt və auditorlar firması arasında məsuliyyətin bölüşdürülməsi nəzərdə tutulur. İqtisadi subyekt mühasibat hesabatının hazırlanmasına və etibarlığma görə bilavasitə məsuliyyət daşıyır. Auditorlar firması isə auditor fəaliyyətini həyata keçirir. Auditorlar firması iqtisadi subyektin mühasibat hesabatının etibarlığı haqqında müəyyən edilmiş cəriməyə görə məsuliyyət daşıyır.

Auditor rəyinin yekun hissəsində auditorlar fəaliyyətini tənzimləyən normativ aktlar da göstərilir. Auditor rəyinin hər bir səhifəsi auditorlar tərəfindən həyata keçirilmiş yoxlamalara görə imzalanır. Auditor firması tərəfindən yoxlamalara verilən auditor rəyi auditorlar firmasının rəhbərliyi tərəfindən təsdiq edilir.

İqtisadi subyekt maraqlanan şəxslərə auditor rəyinin yalnız yekun hissəsini təqdim edə bilər. Auditor rəyinin analitik və yekun hissəsinə imza edilir və bütünlükdə hesabata tikilir. Auditor rəyinin birinci və ikinci hissəsi konfıdensial xarakter daşıyır. O, iqtisadi subyektin razılığı olmadan müzakirəyə verilə bilməz. Auditorlaı \o auditorlar firması yoxlama prosesi zamanı əldə edilmiş arayışları \o məlumatları sahibkarlıq fəaliyyətində istifadə edilməsi məqsədilə üçüncü şəxsə vermək hüququna malikdirlər.